مولتی ویتامین ها یا مکمل های ویتامین نباید بیش از مقدار توصیه شده روزانه مصرف شوند. در شرایطی که برخی بیماری ها و شرایط می توانند نیاز به افزایش مصرف ویتامین ها را موجب شوند، همواره پیش از آغاز رژیم های ویتامینی با دوز زیاد باید با پزشک خود مشورت کنید.

ویتامین ها از جمله مواد مغذی ضروری برای حفظ سلامت بدن انسان هستند اما مصرف بیش از حد یک چیز خوب نیز می تواند نتیجه ای معکوس به همراه داشته و سلامت انسان را در معرض خطر قرار دهد.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "وری ول هلث"، مصرف بیش از حد یک ویتامین می تواند موجب مشکلات سلامت جدی شود که این شرایط معمولا به نام هایپرویتامینوز یا مسمومیت با ویتامین شناخته می شود. برخی انتخاب های غذایی نیز ممکن است خطر مصرف بیش از حد ویتامین ها را افزایش دهند. همچنین، سوء مصرف مکمل های ویتامین می تواند بسیار خطرناک باشد. افزون بر این، برخی داروها می توانند خطر مسمومیت با ویتامین را چه به واسطه افزایش جذب یک ویتامین توسط بدن یا دارا بودن ترکیبات مبتنی بر ویتامین افزایش دهند.

خوشبختانه، تعداد موارد پزشکی جدی مرتبط با مسمویت با ویتامین بسیار کم است. با این وجود، آشنایی با علائم و درک دلایل بروز این شرایط اهمیت دارد.

ویتامین ها چه هستند؟

ویتامین ها گروهی از مواد مغذی ضروری هستند که برای حفظ سلامت بدن خود به آنها نیاز داریم. مصرف مقدار مناسب ویتامین ها برای حفظ سلامت مغز، استخوان ها، پوست و خون اهمیت دارد. چندین ویتامین نیز به سوخت و ساز غذا کمک می کنند. بسیاری از ویتامین ها توسط بدن تولید نمی شوند و باید آنها را از طریق رژیم غذایی یا مکمل های ویتامین دریافت کرد که شامل موارد زیر می شوند:

- ویتامین A

- ویتامین B1 (تیامین)

- ویتامین B2 (ریبوفلاوین)

- ویتامین B3 (نیاسین)

- ویتامین B5 (اسید پانتوتنیک)

- ویتامین B6

- ویتامین B7 (بیوتین)

- ویتامین B9 (فولات، اسید فولیک)

- ویتامین B12 (کوبالامین)

- ویتامین C (اسید اسکوربیک)

- ویتامین D (کلسیفرول)

- ویتامین E (آلفا-توکوفرول)

- ویتامین K (فیلوکینون، منادیون)

ویتامین های محلول در چربی در برابر ویتامین های محلول در آب

محلول در چربی یا آب بودن فرق اصلی است که خطر مصرف بیش از حد یک ویتامین را تعیین می کند. ویتامین های محلول در آب زمانی که گوارش می شوند توسط بدن استفاده شده و معمولا برای مدت زمانی طولانی در بافت های بدن جذب نمی شوند. تمام ویتامین های ضروری به استثنای ویتامین های A، D، E و K محلول در آب هستند. این چهار ویتامین محلول در چربی هستند، به این معنی که بدن می تواند آنها را برای استفاده بلند مدت در ذخایر چربی خود ذخیره کند.

به واسطه روشی که ویتامین ها توسط بدن جذب و مورد استفاده قرار می گیرند، برخی ویتامین ها خطر کمتری برای بروز دوزی سمی ایجاد می کنند. آنها تنها زمانی موجب مشکلات سلامت می شوند که به طور مداوم در دوز زیاد یا در دوزهای بسیار زیاد، معمولا ناشی از سوء مصرف مکمل ها، مصرف شوند. ویتامین های محلول در چربی به سرعت توسط بدن جذب می شوند و زمانی که در دوزهای متوسط تا بسیار زیاد مصرف شوند می توانند موجب مشکلات سلامت فوری شوند.

بر همین اساس، باید در مورد استفاده از مکمل ها و مقدار مصرف توصیه شده برای آنها مراقب باشید.

ویتامین A

ویتامین A زمانی که به میزان متعادل مصرف شود توسط بدن برای تقویت بینایی، واکنش سیستم ایمنی، و عملکرد عادی اندام ها استفاده می شود. ویتامین A محلول در چربی هستند و به میزان زیاد در جگر و کلیه حیوانات و روغن ماهی و به میزان متوسط در لبنیات و تخم مرغ وجود دارد. سبزیجاتی مانند سیب زمینی شیرین و هویج نیز حاوی مقادیر متوسط از این ویتامین هستند.

ویتامین A موجود در مواد غذایی حیوانی طی گوارش آماده استفاده توسط بدن هستند، در شرایطی که منابع گیاهی این ماده مغذی اغلب حاوی کاروتنوئیدهایی هستند که به طور کلی به نام پروویتامین A شناخته می شوند و در کبد می توانند به ویتامین A تبدیل شوند.

مقدار مصرف توصیه شده روزانه ویتامین A از منابع حیوانی و مکمل های مبتنی بر رتینوئید برای هر فرد متفاوت است:

مردان بالای 18 سال: 3,000 واحد بین المللی

زنان بالای 18 سال: 2,333 واحد بین المللی

زنانی باردار بالای 18 سال: 2,566 واحد بین المللی

زنان شیرده: 1,300 میکروگرم RAE (هم‌ارز فعالیت رتینول)

بزرگسالان باید از مصرف بیش از 10,000 واحد بین المللی از ویتامین A پرهیز کنند.

مصرف ویتامین A بر اساس مقدار مصرف توصیه شده روزانه ایمن‌ترین انتخاب است زیرا مصرف بیش از حد این ویتامین در بلند مدت می تواند مضر باشد.

علائم

مسمومیت با ویتامین A معمولا پوست را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب قرمزی، خارش، و پوسته پوسته شدن آن می شود. مصرف بیش از حد و بلند مدت مکمل ممکن است به علائم جدی‌تری مانند موارد زیر منجر شود:

- تغییرات فشار در جمجمه (پرفشاری خون درون جمجمه ای)

- تغییرات بینایی

- حالت تهوع

- سرگیجه

- میگرن

- استخوان درد

- کما

- مرگ

این علائم شدید با آثار ماندگار بر سلامت استخوان و آسییب کبدی احتمالی همراه هستند.

یک نشانه منحصر به فرد مصرف بیش از حد بتا-کاروتن که به نام «کاروتنودرما» شناخته می شود موجب زرد یا نارنجی رنگ شدن پوست می شود اما این شرایط خطرناک نیست.

دلایل

مصرف بیش از حد مواد غذایی حیوانی مانند جگر یا روغن ماهی، افزون بر مصرف دوزهای بالا مکمل های ویتامین A خطر مسمومیت با این ویتامین را افزایش می دهد. بسیاری از مولتی ویتامین ها حاوی ویتامین A در قالب ترکیبی از ویتامین A از پیش ساخته و پروویتامین A هستند، بر همین اساس، توجه به نوع مورد استفاده در این مکمل ها اهمیت دارد.

بتا-کاروتن مشتق شده از منابع گیاهی، یک پروویتامین A موجود در هویج، به روشی متفاوت نسبت به ویتامین A از پیش ساخته شده متابولیز می شود. این نوع مسئول هیچ یک از علائم جدی مسمومیت با ویتامین A تشخیص داده نشده است.

همچنین، برخی داروها بر چگونگی جذب ویتامین A در بدن تاثیرگذار هستند. اُرلیستات (Orlistat)، دارویی رایج برای کاهش وزن، جذب ویتامین های محلول در چربی، از جمله ویتامین A را کاهش می دهد. بیمارانی که این دارو را مصرف می کنند باید یک مولتی ویتامین حاوی ویتامین A مصرف کنند.

داروهایی که به نام رتینوئیدها شناخته می شوند حاوی ترکیبات مرتبط با ویتامین A هستند و برای درمان بیماری های تاثیرگذار بر پوست، خون، و دیواره داخلی اندام ها استفاده می شوند. این داروها زمانی که همراه با مکمل های ویتامین A مصرف می شوند ممکن است خطر مسمومیت را افزایش دهند.

درمان

اگر مسمومیت با ویتامین A بر اساس یک آزمایش خون تشخیص داده شود، کاهش مصرف این ویتامین مهم‌ترین اقدام است. در موارد مسمومیت جدی، زغال فعال می تواند استفاده شود. اگر زغال فعال در دسترس نیست، و امکان مراجعه به بیمارستان طی یک ساعت نیز وجود ندارد، اپیکا باید برای تحریک استفراغ استفاده شود. در مورد اوردوز یک ویتامین، کنترل مسمومیت باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن صورت بگیرد.

ویتامین های B

بیشتر ویتامین های B برای عملکردهای مرتبط با پوست، مو، مغز، و سلامت عضلانی اهمیت دارند. خوشبختانه، به استثنای ویتامین های B3 و B6، اعضای این خانواده با مسمومیت چشمگیر ویتامینی مرتبط نیستند.

ویتامین B1 (تیامین)

ویتامین B1 که به نام تیامین نیز شناخته می شود در منابع غذایی مانند گوشت گاو، غلات کامل، حبوبات و مغزدانه ها وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 1.2 میلی گرم برای مردان و 1.1 میلی گرم برای زنان است.

مصرف ویتامین B1 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.

ویتامین B2 (ریبوفلاوین)

ویتامین B2 که به نام ریبوفلاوین نیز شناخته می شود در منابع غذایی مانند لبنیات، تخم مرغ، گوشت، غلات کامل و سبزیجات برگدار وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 1.3 میلی گرم برای مردان و 1.1 میلی گرم برای زنان است.

مصرف ویتامین B2 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.

ویتامین B3 (نیاسین)

ویتامین B3 که به نام نیاسین نیز شناخته می شود در منابع غذایی مانند گوشت، ماهی، غلات کامل و سبزیجات برگدار وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 16 میلی گرم برای مردان و 14 میلی گرم برای زنان است.

مصرف ویتامین B3 برای یک بار در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.

ویتامین B3 برای مدیریت کلسترول استفاده می شود. اما زمانی که این ویتامین در دوزهای 50 میلی گرم یا بیشتر در روز برای مدت زمانی طولانی مصرف شود ممکن است فرد را در معرض خطر مسمومیت قرار دهند. زنان باردار باید از مصرف زیاد ویتامین B3 پرهیز کنند زیرا می تواند موجب نقائص هنگام تولد شود.

از علائم مسمومیت با ویتامین B3 می توان به قرمزی، خارش و سوزش پوست اشاره کرد. مصرف بیش از حد ویتامین B3 در بلند مدت می تواند آسیب کبدی، به ویژه در افراد مبتلا به بیماری کبد را موجب شود.

ویتامین B5 (اسید پانتوتنیک)

ویتامین B5 که به نام اسید پانتوتنیک نیز شناخته می شود در منابع غذایی مانند مرغ، زرده تخم مرغ، لبنیات، غلات کامل، حبوبات، قارچ، کیل، کلم، و بروکلی وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزان آن برای بزرگسالان برابر با 5 میلی گرم است.

مصرف ویتامین B5 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است اما دوزهای بسیار زیاد آن ممکن است موجب اسهال شود.

ویتامین B6

ویتامین B6 گروهی از ترکیبات مرتبط با پیریدوکسین است که در منابع غذایی مانند ماکیان، ماهی، غلات کامل و حبوبات وجود دارند. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن 1.3 تا 2 میلی گرم برای بزرگسالان است.

مصرف دوزهای اضافه بیش از 100 میلی گرم در روز برای بزرگسالانی که یک برنامه درمانی را دنبال نمی کنند، توصیه نمی شود. دوزهای بسیار زیاد 1,000 تا 6,000 میلی گرم در بلند مدت می تواند اثر منفی بر مغز و پوست داشته باشد. این ممکن است موجب از دست دادن هماهنگی، ضایعات پوستی، و اختلال در گوارش شود. علائم معمولا پس از قطع مصرف مکمل برطرف می شوند.

ویتامین B7 (بیوتین)

ویتامین B7 که به نام بیوتین نیز شناخته می شود در منابع غذایی مانند جگر، لبنیات، موز، سیب زمینی شیرین و مغزدانه ها وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان 30 میگروگرم است.

مصرف ویتامین B7 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.

ویتامین B9 (فولات، اسید فولیک)

ویتامین B9 که معمولا به نام فولات یا اسید فولیک شناخته می شود برای تولید سلول های جدید و همچنین رشد مغز و ستون فقرات جنین طی دوران بارداری اهمیت ویژه ای دارد. این ماده مغذی در منابع غذایی مانند مرکبات و سبزیجات برگدار وجود دارد.

مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان 400 میکروگرم است. زنان باردار باید 600 میکروگرم از این ویتامین مصرف کنند و زنان شیرده نیز باید 500 میکروگرم ویتامین B9 مصرف کنند.

ویتامین B9 به طور کلی در دوزهای بالا سمی نیست.

ویتامین B12 (کوبالامین)

ویتامین B12 که به نام کوبالامین نیز شناخته می شود در منابع غذایی مانند لبنیات، تخم مرغ، ماهی، ماکیان، و گوشت وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 2.4 میکروگرم است.

مصرف ویتامین B12 در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.

ویتامین C

ویتامین C که به نام اسید اسکوربیک نیز شناخته می شود به عنوان یک آنتی اکسیدان برای پیشگیری از آسیب دیدگی سلول ها و همچنین رشد و ترمیم بافت ها در بدن استفاده می شود. این ماده مغذی در منابع غذایی مانند مرکبات، سیب زمینی، فلفل ها، و سبزیجات برگدار وجود دارد. مقدار مصرف توصیه شده روزانه آن برای بزرگسالان برابر با 90 میلی گرم برای مردان و 75 میلی گرم برای زنان است.

ویتامین C به طور کلی سمی در نظر گرفته نمی شود اما دوزهای زیاد 2,000 میلی گرم در روز می تواند بر گوارش تاثیرگذار بوده و موجب اسهال، کرامپ ها و حالت تهوع شود.

ویتامین D

ویتامین D که به نام کلسیفرول نیز شناخته می شود به جذب کلسیم و ساخت استخوان در بدن کمک می کند. پری‌ویتامین D می تواند در پوست تولید شود، اما از آنجایی که افراد بسیاری زمان زیادی را در فضاهای سرپوشیده سپری می کنند یا در مناطقی ساکن هستند که به نور خورشید کافی دسترسی ندارند، قرار گرفتن در معرض نور خورشید به تنهایی ممکن است برای تامین ویتامین D مورد نیاز بدن کافی نباشد. از منابع غذایی برای این ویتامین می توان به شیر، آبمیوه، و غلات صبحانه غنی شده و ماهی اشاره کرد و همچنین مکمل های این ماده مغذی نیز در دسترس هستند.

مقدار مصرف توصیه شده روزانه ویتامین D برای بزرگسالان 31 تا 70 ساله برابر با 15 میکروگرم (600 واحد بین المللی) و برای افراد بالای 71 سال برابر با 20 میکروگرم (800 واحد بین المللی) است.

مصرف 100 میکروگرم (10,000 واحد بین المللی) یا بیشتر از ویتامین D در روز ممکن است خطر مسمومیت با این ویتامین را به همراه داشته و به سطوح بیش از حد زیاد کلسیم در خون منجر شود. علائم ممکن است شامل سنگ های کلیه، حالت تهوع، استفراغ، یبوست، و کاهش وزن باشند. همچنین، مصرف بیش از حد ویتامین D با خطر سرطان، مشکلات قلبی، و افزایش خطر شکستگی های استخوان پیوند خورده است.

تشخیص مسمومیت با ویتامین D ممکن است از طریق آزمایش های خون و ادرار برای بررسی سطوح کلسیم، ویتامین D و فسفر صورت بگیرد. برای درمان، توقف دریافت ویتامین D توصیه شده است اما در موارد مسمومیت شدید ممکن است روش های دیگر نیاز باشند.

ویتامین E

ویتامین E که به نام آلفا-توکوفرول نیز شناخته می شود گروهی از هشت ترکیب مرتبط است که به عنوان آنتی اکسیدان ها برای محافظت از سلول های بدن در برابر آسیب استفاده می شوند. این ویتامین در منابع غذایی مانند ماهی، روغن های گیاهی، مغزدانه ها، گندم و سبزیجات برگدار وجود دارد.

مقدار مصرف توصیه شده روزانه ویتامین E برای بزرگسالان برابر با 15 میلی گرم است.

مصرف روزانه 300 میلی گرم یا بیشتر از مکمل ها ممکن است خطرات سرطان پروستات در مردان، سکته مغزی و خونریزی را افزایش دهد.

ویتامین K

ویتامین K که به نام فیلوکینول و منادیون نیز شناخته می شود یک ویتامین محلول در چربی است که برای لخته شدن خون اهمیت دارد. این ویتامین در شیر، روغن سویا، و سبزیجات برگدار وجود دارد. به طور کلی، نیازی به مصرف مکمل های این ویتامین نیست، مگر در مواردی که میزان جذب آن کاهش یافته باشد.

مقدار مصرف توصیه شده روزانه ویتامین K برای بزرگسالان برابر با 120 میکروگرم برای مردان و 90 میکروگرم برای زنان است.

مصرف ویتامین K در دوزهای بالا سمی نشان نداده است.

----------------------------

بیشتر بخوانید:

ویتامین و 20 نشانه برای کمبود آن در بدن!

دانستنی‌هایی از جنس ویتامین E

7 فایده شگفت انگیز ویتامین C برای بدن انسان

تماشاخانه