مسمومیت غذایی که تحت عنوان بیماری مواد غذایی نیز شناخته می شود، به دنبال مصرف غذای آلوده به باکتری، ویروس و یا میکرو ارگانیسم های پارازیتی ایجاد خواهد شد.

یکی از مهم ترین دغدغه های والدین در هر دوره زمانی، توجه به رژیم غذایی فرزندان و رعایت تعادل در دریافت مواد مغذی بوده است.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران، امروزه با افزایش تنوع مواد غذایی، انتخاب بهترین رژیم ممکن نیز دشوار تر از گذشته شده است. با توجه به این موضوع، تکمیل اطلاعات شخصی پیرامون نکات ایمنی مواد غذایی و موارد مرتبط با مسمومیت های غذایی از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار خواهد بود.

مسمومیت غذایی چیست؟

مسمومیت غذایی که تحت عنوان بیماری مواد غذایی نیز شناخته می شود، به دنبال مصرف غذای آلوده به باکتری، ویروس و یا میکرو ارگانیسم های پارازیتی ایجاد خواهد شد. این آلودگی می تواند در مراحل مختلفی از جمله تهیه، نگه داری و یا پخت رخ دهد.

مسمومیت غذایی با علائم متفاوتی همراه خواهد بود اما معمول ترین نشانه ها شامل یک و یا چند مورد زیر به صورت همزمان هستند:

- تهوع

- استفراغ

- اسهال

- درد معده و کرامپ های شکمی

- تب و لرز

علائم ممکن است ظرف یک ساعت پس از مصرف غذای آلوده و یا حتی چندین هفته بعد تظاهر یابند. البته در اکثر اوقات مشکل خاصی ایجاد نمی شود و بیمار به سرعت سلامتی خود را به دست می آورد. در موارد نادری نیز مسمومیت غذایی منجر به عوارض جدی و حتی مرگ خواهد شد. جالب است بدانید که کودکان 5 سال و کوچکتر در رابطه با مسمومیت های غذایی به دسته "حساس" تعلق دارند و باید ملاحظات بیشتری را در مورد آنها لحاظ کرد.

مسمومیت غذایی و کودکان نوپا

همانطور که گفته شد کودکان زیر 5 سال در ریسک بالاتری از عوارض مرتبط با بیماریهای غذایی قرار دارند. دلیل این مسئله، عدم توسعه کامل سیستم ایمنی کودکان در مقایسه با افراد بزرگسال خواهد بود. در واقع آنها نمی توانند با حداکثر ظرفیت سیستم ایمنی به مقابله با بیمارهای عفونی و یا عوارض تهدید کننده حیات بپردازند. همچنین لازم به ذکر است که تولید اسید معده (قابلیت از میان بردن باکتری های مضر) در کودکان کم سن و سال در سطوح پایین تری انجام می شود. بدین ترتیب آمار بروز مسمومیت های غذایی در این رده سنی بسیار بالاتر از بزرگسالان خواهد بود. اما چه عوارض خطرناکی سلامت یک کودک مسموم را به چالش خواهد کشید؟

- دهیدراسیون: از آن جایی که می دانید کودکان بدن کوچکتری دارند و مقاومت آنها در برابر از دست دادن آب و دهیدراسیون پایین تر از بزرگسالان است. توجه داشته باشید که از دست رفتن مایعات بدن به ویژه در مورد کودکان، عارضه ای جدی بوده و باید سریعا در جهت رفع آن اقدام کنید.

- سندرم همولیتیک اورمیک: این مورد نیز عارضه ای ناشایع اما خطرناک است که به دنبال عفونت با باکتری ای کلای یا شیگلا دیسانتری اتفاق می افتد. سندرم همولیتیک اورمیک منجر به افت شدید عملکرد کلیوی و اختلالات خونی خواهد شد. به منظور پیشگیری از این بیماری، توصیه می شود گوشت را تا دمای 71 درجه سانتی گراد پخته و از نوشیدنی های پاستوریزه برای کودک خود استفاده کنید.

- بوتولیسم نوزادان: این بیماری می تواند موجب فلج موقت در کودکان شود. برای جلوگیری از این امر بهتر است به فرزندان زیر یک سال خود عسل ندهید.

جایگزین های غذایی ایمن برای کودکان زیر 5 سال

برخی از انواع غذاها برای کودکان زیر 5 سال در دسته غذاهای "پر ریسک" طبقه بندی می شوند. این ریسک بالاتر نیز در ارتباط با نحوه تولید، ذخیره سازی و نگه داری مواد اولیه خواهد بود. برای آن که احتمال مسمویت فرزند خود را به حداقل میزان ممکن کاهش دهید، شناخت غذاها و جایگزین های مناسب آنها اهمیت زیادی خواهد داشت.

- محصولات لبنی: به جای استفاده از شیر غیر پاستوریزه، از محصولات لبنی مطمئن استفاده کنید.

- عسل: توجه داشته باشید که مصرف عسل برای کودکان زیر یک سال تحت هر شرایطی ممنوع بوده و منجر به بوتولیسم نوزادان می شود.

- تخم مرغ و محصولات مرتبط: باید از تخم مرغ های نیم پز و یا محصولاتی که حاوی تخم مرغ خام هستند (مانند سالادهای خاص) پرهیز شود. تخم مرغ را حداقل تا دمای 74 درجه سانتی گراد بپزید. برای تهیه غذاهایی که حاوی تخم مرغ خام هستند نیز از محصولات پاستوریزه استفاده کنید.

- گوشت و مرغ: مصرف غذاهای حاوی گوشت و مرغ نیم پز نیز به هیچ عنوان برای کودکان زیر 5 سال توصیه می شود. آنها را تا دمای اطمینان به خوبی بپزید.

- غذاهای دریایی: به منع مصرف غذاهای دریایی خام مانند سوشی توجه داشته باشید. به عنوان مثال صدف باید تا اندازه ای پخته شود که پوسته آن وضعیت باز به خود بگیرد. در کل غذاهای دریایی را تا دمای اطمینان 74 درجه سانتی گراد بپزید.

- آبمیوه: بهتر است تا جای ممکن آبمیوه مورد علاقه فرزند خود را به صورت طبیعی تهیه کنید و از مصرف آبمیوه های صنعتی که حاوی مواد نگه دارنده هستند بپرهیزید.

هنگام خرید مواد غذایی برای کودکان به چه نکاتی باید توجه کرد؟

- حتما پیش از خرید مواد غذایی به تاریخ تولید و انقضای آن دقت کنید.

- در صورتی که قصد رفتن به سفر را دارید، از مواد غذایی فریز شده استفاده کنید.

- پیش از خرید میوه و سبزیجات آنها را به خوبی بررسی کنید.

- به منظور جلوگیری از انتشار باکتریهای بیماری زا به مواد غذایی آماده چه راهکاری باید اتخاذ کرد؟ یکی از مهم ترین موارد حمل مواد غذایی خام در یک کیسه پلاستیکی جداگانه خواهد بود. همچنین به محض رسیدن به خانه، گوشت، مرغ، ماهی و غذاهای دریایی دیگر را فریز کنید. مواد غذایی حساس به فساد در فصل تابستان و خارج از فضای خانه تا 1 ساعت و در دمای اتاق تا 2 ساعت سلامت خود را حفظ خواهند کرد.

- اگر از کیسه های پارچه ای برای خرید مواد غذایی استفاده می کنید، بهتر است هفته ای یک بار آنها را به خوبی و با مواد شوینده شست و شو دهید.

هنگام ذخیره و نگه داری مواد غذایی مصرفی کودکان چه مواردی اهمیت دارند؟

نگه داری مواد غذایی باید بر اساس طبیعت منحصر به فرد هرکدام از آنها انجام شود. به عنوان مثال غذاهای سرد را تحت شرایط سرما و غذاهای گرم را تحت دمای مناسب آنها ذخیره سازی کنید. مواد حساس به فساد نباید به هیچ عنوان در دمای 4 الی 60 درجه سانتی گراد نگه داری شوند. محدوده دمایی 4 الی 60 درجه سانتی گراد، دمای بهینه مورد نیاز برای رشد سریع باکتری ها و ایجاد مسمومیت های غذایی خواهد بود. متدهای زیر می توانند با بازده بالایی از مسمومیت های غذایی مرتبط با نگه داری و ذخیره سازی جلوگیری کنند:

- دمای یخچال خود را روی 4 درجه سانتی گراد و یا پایین تر از آن تنظیم کنید.

- دمای فریزر باید روی منفی 18 درچه سانتی گراد و یا پایین تر تنظیم شود.

- گوشت، مرغ و ماهی خام را در بسته بندی های مهر و موم شده و یا کیف های پلاستیکی در طبقات پایین فریزر نگه داری کنید.

- میوه و سبزیجات به خصوص آنهایی که برش خورده اند را داخل یخچال قرار دهید.

- بهتر است گوشت، مرغ و ماهی خام را حداکثر ظرف مدت زمان 2 الی 4 روز پس از خریداری آنها مصرف کنید. در صورتی که قصد پخت این مواد را در زمان ذکر شده ندارید، باید حتما آنها را در دمای منفی 18 درجه سانتی گراد فریز کنید.

برای یخ‌زدایی مواد غذایی چه کاری باید انجام داد؟

به منظور دفریزاسیون (آب کردن یخ) مواد غذایی به ویژه گوشت، مرغ، ماهی و غذاهای دریایی یکی از روش های زیر پیشنهاد می شود:

- یخچال

- مایکروویو

- محفظه ای بسته که بتوان آن را بدون نفوذ به محتویاتش داخل آب سرد قرار داد (به منظور اطمینان از سرد ماندن آب، می توانید آن را حداکثر هر 30 دقیقه یکبار تعویض کنید)

توجه داشته باشید که در صورت استفاده از مایکروویو باید ماده غذایی دفریز شده را به سرعت طبخ کرد. بهتر است تکه های بزرگ گوشت و یا مرغ را به روش محفظه بسته داخل آب سرد دفریز کنید. فریز کردن مجدد مواد غذایی دفریز شده به هیچ وجه توصیه نمی شود.

مطالب بهداشتی مرتبط با تامین، نگه داری و پخت مواد غذایی (به ویژه برای رده سنی زیر 5 سال)

در اولین مرحله باید از طریق روش های زیر، احتمال رشد باکتری های بیماری زا و وقوع مسمویت های غذایی را به حداقل میزان ممکن کاهش دهید:

- شستن دست ها و به خصوص کودک

- ضدعفونی کردن سطوح به ویژه محیط آشپزخانه

- پاک سازی ظروف

- ضدعفونی کردن میوه و سبزیجات

- شست و شوی کیسه های پارچه ای و یا پلاستیکی مورد استفاده برای حمل مواد غذایی

لازم به ذکر است که شست و شوی دست ها قبل و بعد از تماس با مواد غذایی خام (گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ) ضروری است. همچنین در صورتی که از حیوانات خانگی نگه داری می کنید، باید توجه بیشتری به نکات بهداشتی داشته باشید. شست و شوی دست ها باید با آب گرم و مواد پاک کننده مانند صابون حداقل برای 20 ثانیه انجام شود. اگر امکان دسترسی به آب و صابون وجود ندارد، ژل های بهداشتی گزینه ای مناسب محسوب می شوند.

توصیه مهم: از غوطه ور سازی میوه و سبزیجات تازه داخل سینک پر از آب خودداری کنید. سینک های آشپزخانه خود محیطی مناسب برای رشد باکتری ها و انتقال آلودگی های میکروبی هستند.

هنگام پخت مواد غذایی به چه نکاتی باید توجه کرد؟

توجه داشته باشید که همیشه از تغییر رنگ مواد غذایی خام به خصوص گوشت، مرغ و یا ماهی نمی توان به سلامت کامل آنها پی برد. اما همانطور که در ابتدای مطلب نیز اشاره شد، پخت مواد غذایی مختلف تا درجه اطمینان منحصر به فرد هرکدام از آنها می تواند احتمال وجود میکرو ارگانیسم های بیماری زا را تا جای ممکن کاهش داد.

- اگر فرزندتان سابقه مشکلات گوارشی دارد، بهتر است از یک دماسنج دیجیتال غذایی استفاده کنید. ابزار مذکور این فرصت را در اختیار شما قرار می دهد تا با اطمینان بیشتری به سرو وعده غذایی کودک خود بپردازید. تغییر رنگ گوشت به قهوه ای همواره نشان دهنده حذف تمام باکتری های موجود در آن نخواهد بود.

- برای استفاده از دماسنج های دیجیتال غذایی، نخست باید ماده غذایی مورد نظر خود را پس از طبخ کامل از روی شعله بردارید. سپس دماسنج را در ضخیم ترین لایه قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که با قسمت های استخوانی (در صورت وجود) در تماس نیست.

- به منظور نگه داری مناسب از دماسنج و حفظ کارایی آن، پس از هر بار استفاده دماسنج را در آب گرم و مخلوط شده با صابون قرار دهید تا به خوبی تمیز شود.

- اجازه تماس پوستی با مواد غذایی خام همچون گوشت، مرغ و ماهی را به کودک خود ندهید.

جالب است بدانید که حتی استفاده مجدد از باقی مانده یک وعده غذایی نیز در صورتی که به خوبی نگه داری نشده باشد، منجر به مسمومیت های غذایی خواهد شد. برای آن که از سلامت این مواد نیز مطمئن شوید، توصیه می شود باقی مانده ناهار و یا شام را برای استفاده در روز بعد فریز کنید. هرچند می توان این دسته از مواد غذایی را در یخچال هم نگه داری کرد، اما فریز کردن آنها شانس رشد میکروب ها را تا اندازه زیادی کاهش می دهد. علاوه بر موارد فوق، باید به محتویات وعده غذایی مورد نظر خود نیز توجه کنید. آیا حاوی ماده حساس به فساد است؟ در این صورت تنها تا دو ساعت می توانید ماده غذایی حساس به فساد را در دمای اتاق نگه داری کنید.

همچنین توصیه می شود از پر کردن بیش از اندازه یخچال و فریزر خودداری کنید. این موضوع منجر به عدم گردش مناسب هوای سرد در فضای یخچال یا فریزر خواهد شد. از طرفی بهتر است غذاهای باقی مانده از یک وعده غذایی بزرگتر را ظرف 2 الی 4 روز آینده مصرف شوند. گرم کردن مجدد نیز باید تا دمای حداقل 74 درجه سانتی گراد صورت گیرد. بیش از یک مرتبه نیز غذاهای باقی مانده را گرم نکنید.

----------------------------

بیشتر بخوانید:

تغذیه کودک در سال دوم زندگی

8 توصیه برای پرهیز از مسمومیت غذایی در تابستان

خوراکی‌هایی که کمبودشان زیان‌آور است!