شاهنامۀ فردوسی: پاسخ زال به چیستان موبدان

عصر ایران- یکی از مخاطبان که پی گیر بخش «باغ ادبیات» است دربارۀ چند بیت معماوار و دشوار در شاهنامۀ فردوسی پرسیده است:

که از ده‌ودو تاه سروِ سهی 
 که رُسته‌ست شاداب با فَرّهی

از آن هر یکی بَرزده شاخ سی 
 نگردد کم‌وبیش بر پارسی

    بله، تعبیر معما درست است. چون در بخشِ «گفتار اندر سخن پرسیدنِ موبدان از زال»، موبدان 6 چیستان را با زال درمیان می گذارند تا ببینند می‌تواند پاسخ دهد یا نه و زال پاسخ می‌دهد و این یکی از همان چیستان‌های 6 گانه است و به بهانۀ پرسش مخاطب گرامی به مرور به چند مورد دیگر هم اشاره خواهد شد هر چند  همچنان بنا بر نقل حکایت‌های ساده است اما مگر می‌توان در این باغ قدم زد و سراغ کهن‌ترین و پرسایه‌ترین درخت نرفت که همانا شاهنامۀ فردوسی است؟

   خوش‌بختانه دوستان در تارنمای «پارسی انجمن» پیش‌تر به این چیستان ها پرداخته بودند و ما تنها نقل می‌کنیم:
   

  ده و دو یعنی دوازده (12) و «تاه» هم همان «تا»ست. بنابراین مراد از «‌دوازده تا سروِ سهی» 12 ماه است و 30 شاخ هم «سی روزِ» آن.

 و اینک پاسخِ زال:

  نُخُست از ده‌ودو درختِ بلند 
 که هر یک همی شاخ سی برکشند

به سالی ده‌ودو بُوَد ماهِ نو 
 چو شاهی نوآیین اَبَر گاهِ نو

به سی روز مَه را سرآید شمار 
 برین سان بُوَد گردشِ روزگار

 
(نوآیین: نو. چون پادشاهِ نو بر تختِ [پادشاهیِ] نو.
شمار سرآمدن: شمار به پایان رسیدن و کار پایان یافتن).

بیشتر بخوانید:

جامی؛ بوی سیب و مرگ یوسف

واژه‌های فارسی در پاکستان: واپس، واپس، بس!

شاهنامۀ فردوسی/ شب و روز؛ اسبان دونده‌ای که به هم نمی‌رسند

این رازِ مهیب ژرف را کس نگشود/ مرگ در نگاه اسلامی نُدوشن

مولانا در مثنوی: دنیا مثل رؤیا/ خوابیم یا بیدار؟

نظامی گنجوی/ عشقی شیرین‌تر از جان شیرین

«مرد خردمند خویشتن‌دار» از نگاه بیهقی

منشور خِرد از زبان ناصر خسرو

سنایی غزنوی: بدی را با بدی پاسخ مده!/ خطا کرد عطا کن

جامی: خِرَد به جای تضرّع برای خلاصی/ انتخاب بین دو راه!

سعدی: چو یک بار گفتی مگو بازپس/ تکرار، شیرینی سخن را می‌گیرد!

تماشاخانه

تبحر شگفت انگیز روباه قرمز در طبیعتی سخت / جدال بر سر یک ماهی (فیلم)

بحران آب در شمال شرقی سوریه: اتهامات سنگین علیه ترکیه / بی‌برقی و بی‌آبی برای یک میلیون سوری (فیلم)

فیلم های دیگر