سفر به کشور 72 ملت - صنایع دستی؛ رنج و لذت (+عکس)

عصرایران؛ کوثر شیخ نجدی - "صنایع دستی" همیشه مرا مسحور می کنند. خاتم کاری، قلمزنی و مینا کاری اصفهان باشد یا قالی بافی تبریز و سفال های بی نظیر لالجین... و یا هنر دستان مردمان این سرزمین.. فرقی نمی کند. می توانم ساعت ها بنشینم و تماشایشان کنم. غرق شوم در نرمش هر شاخه گلشان. در انحنای تن آن نگاره ها، آهوی تاریخ است که خرامان می رود و رنج های بشر را به زیبایی و شکوهِ "هنر" بدل می کند.

می گویند "زری دوزی" هنر دست "ممتاز بانو" همسر ایرانی شاه جهان در هند بوده که نسل به نسل منتقل شده است. و اکنون نسل پنجم آن در شهر آگرا تحت حمایت دولت به آن مشغول است.

"مس"، تا قبل از این فقط عنصر ساکتی بود در دل کوهستانی سرد و حرف بیشتری برای گفتن نداشت. اما حالا نخ های مسی را با روکشی از طلا، طوری به هم تابانده اند که شکل "کلمه" شود.  آواز می خواند و می رقصد در چشم هایمان، زیر پوستمان. با شکوه نیست!

در گذشته نخ کار شده در این تابلو ها از طلای خالص بود و تعداد زیادی سنگ های گرانقیمت مانند یاقوت کبود، زمرد و برلیان در آنها به کار می رفت. اما اکنون نخی که به کار می رود ۹۸ درصد مس و ۲ درصد آب طلاست و از سنگ هایی مانند انواع عقیق و دلربا و مانند آن استفاده می شود که همچنان فوق‌العاده زیباست. همچنین از نخ های ابریشمی برای بافتن گلهای و نقوش برجسته حیوانات استفاده می کنند. برای "زری دوزی" یک تابلو کوچک، دو نفر ۲۵ روز تمام کار کرده اند.

سنگ ها موجودات عجیبی هستند. میلیون ها سال در دل کوه ها شاید زیر دریا ها پنهان شده اند. خدا می داند عصاره کدام آتشفشان را توی دلشان ریخته اند یا اتم هایشان را از کدام سیاره به زمینمان آورده اند. هر سنگی رازی دارد که در چشم هایش پنهان کرده و بدون اینکه حرفی بزند سالهاست بشر را با همین نگاه هاش اغوا می کند. بازدید از جواهرسازی با سنگ های قیمتی در هندوستان خالی از لطف نیست.

یکی دیگر از صنایع دستی شگفت انگیز هندوستان سنگ تراشی و کار بر روی سنگ مرمر است. سنگ تراشی در این سرزمین قدمتی پنج هزار ساله دارد.کار بر روی سنگ های مرمر هنری ست بسیار سخت و غیرقابل باور است.
پیرمردی که اینجا نشسته است از نوادگان همان کسانی ست که تاج محل را ساخته اند و هنوز هم با همان ابزارها و به همان تکنیک و بدون دخالت ماشین کار می کند.

ابتدا با قلم های فلزی مخصوص ساعت ها روی صفحات سنگ مرمر را به شکل های مختلفی می تراشند و فضاهای خالی ایجاد می کنند.

بعد سنگ های قیمتی مانند لاجورد، عقیق، صدف و فیروزه را به اندازه و فرم آنها می تراشند. سپس ساعت ها آنها را در گِل رمز آلودی_ که فرمولش ظاهرا هنوز کشف نشده و در انحصار خودشان است_ آنقدر می سایند تا گِل خشک شود و سنگ ها به مرمر زیرین بچسبند و آنرا زینت بخشند. می گویند تمامی نگاره های تاج محل را به همین شیوه ساخته اند.

البته سنگ های قیمتی که در این نوع کارها استفاده می شوند عموما از نوع semiprecious هستند. که نسبت به سنگ اصل قیمت مناسب تری دارند. اما همچنان زیبا هستند. (وقتی سنگ های قیمتی را از معادن استخراج می کنند خرده های آنها که قابل استفاده نیست را در دمای بالا حرارت می دهند و دوباره به شکل سنگ در می آورند. به این دسته سنگ ها semiprecious گفته می شود.)

در پی نفوذ اروپاییان و بالاخره تسلط انگلیسی ‌ها بر هند، صنایع دستی و هنرهای سنتی تدریجاً رو به انحطاط می رود.
زیرا از یک سو حمایت و تشویق حکمرانان مغول از صنعتگران هندی از بین رفت و از سوی دیگر انگلیسی ‌ها به دنبال ایجاد بازار فروش برای تولیدات انبوه خود در پی انقلاب صنعتی، خود بودند و بنابراین صنعتگران و به ویژه بافندگان منسوجات دستباف هند نه تنها بازارهای خارجی خود را از دست دادند، بلکه در داخل کشور هم با رقابت کالاهای ارزان قیمت انگلیسی مواجه گردیدند و رو به نابودی رفتند.

اما استقلال مجدد هند در سال 1950 میلادی و تقویت احساسات ملی و احیاء ارزش‌های گذشته موجب شد تا جان دوباره ای در کالبد بیمار صنایع دستی هند دمیده شود. به این صورت نقصانی که از نظر حمایت و تشویق هنرمندان و صنعتگران طی مدت دو قرن پدید آمده بود، با ایجاد ساختارهای جدید و حمایت های دولت از صنعتگران و هنرمندان برطرف گردید.

در حال حاضر دولت هند به کارگاه های صنایع دستی سوبسید می دهد ... و ظاهرا محصولاتشان را هم با تخفیف های خوبی ارائه می کردند.

بیشتر بخوانید:

سفر به کشور 72 ملت - تاج محل؛ بنای عاشقانه (+عکس)

سفر به کشور 72 ملت -شهر صورتی (+عکس)

سفر به کشور 72 ملت - گاندی از نمای نزدیک (+عکس)

سفر به کشور 72 ملت - هندی ها صبحانه و ناهار چه می خورند؟ (+ عکس)

سفر به کشور 72 ملت - قسمت دوم (+ عکس)

سفر به کشور 72 ملت - قسمت اول (+عکس)

سفر به کشور 72 ملت - معابد آیین هندو (+عکس)

سفر به کشور 72 ملت - خواستگاری در سرزمین هند (+عکس)

تماشاخانه

بازگشت به سرچشمه‌ی الهام: درباره دوست‌داشتنی‌ترین پیرمردی که زندگیش را وقف طبیعت کرده چه می‌دانیم؟ (فیلم)

یوزپلنگ‌ها دارند می‌میرند / فقط چند عدد دیگر باقی مانده تا به طور کامل منقرض شوند (فیلم)

فیلم های دیگر