رژیم غذایی برای کبد چرب

دکتر حمیدرضا فرشچی  www.novindiet.com
متخصص تغذیه و متابولیسم و فوق تخصص دیابت و چاقی

اگر بیماری کبد چرب در شما تشخیص داده شود و یا مشکوک به این بیماری باشید در این صورت یکی از اولین سوالاتی که احتمالا برای شما مطرح می شود این است که ؛ برای حفظ عملکرد مطلوب کبدتان کدام غذاها را باید مصرف نمایید؟ ساده ترین و صحیح ترین جواب به سوال مذکور این است که به شرایط شما بستگی دارد، چرا که عوامل متعددی در این بیماری دخیل هستند و لذا بهترین رژیم غذایی به علل ابتلا به  این بیماری و شرایط شما بستگی خواهد داشت.

برای مثال رژیم غذایی مطلوب برای فردی که به غیر از کبد چرب به بیماری دیابت نیز مبتلا است با رژیم غذایی شخصی که به دیابت مبتلا نیست فرق می کند.

سایر شرایطی که در رژیم غذایی مطلوب برای بیمار کبد چرب دخیل هستند عبارتند از:

    * سن بیمار

    * اینکه بیمار در چه مرحله ای از بیماری قرار دارد . (بیماری کبد چرب در طی 4 مرحله از حالت خفیف ساده تا حالت شدید پیشترفت می کند. برای مثال حالت وخیم تر از بیماری کبد چرب غیر الکلی، حالتی از بیماری کبد چرب به نام " Non Alcoholic Steatohepatitis" یا "NASH" است که در آن التهاب کبد به همراه از بین رفتن سلول‌های کبدی و افزایش آنزیم‌های کبدی دیده می شود.

    * آیا علت بیماری کبد چرب به مصرف الکل مربوط است و یا خیر؟ (به عبارتی دیگر آیا کبد چرب از نوع الکلی است و یا غیر الکلی؟)

    * آیا چاقی و دیگرشرایط مرتبط در بیمار  وجود دارد و یا خیر؟

اما علی رغم تمام مواردی که ذکر شد نقاط اشتراک و شباهت هایی در مورد رژیم غذایی تمام موارد بیماری کبد چرب وجود دارد که ما در این مقاله به آنها اشاره می کنیم.

گام اول: گام اول برای شما این است که درک کنید بیماری کبد چرب به ویژه در مراحل وخیم تر،  درمان قطعی و دایمی ندارد و مثل یک سرماخوردگی نیست که پس از درمان ناپدید شود و شما باید همیشه جانب احتیاط را داشته باشید و مراقب سلامت خود باشید. در واقع با استفاده از یک رژیم غذایی مناسب و متعادل می توانید بیماری خود را کنترل و از پیشترفت آن پیشگیری کنید.

رژیم غذایی مناسب

تعدیل عوامل خطرساز از جمله: برطرف نمودن چاقی و اضافه وزن ، کنترل چربی‌های خون، کنترل قند خون و افزایش فعالیت بدنی به کنترل این بیماری کمک شایانی می نماید. قطعا یک رژیم غذایی متعادل برای تخفیف و درمان بیماری کبد چرب ضروری است. کبد یک عضو حیاتی در بدن است چرا که هر آنچه که می خورید (چه خوب و چه بد ) رهسپار کبد می گردد و اگر رژیم غذایی شما نامناسب باشد سلامت کبد شما را در مخاطره قرار می دهد.

یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری کبد چرب باید بر اعتدال و میانه روی تکیه داشته باشد و باید موادی با ارزش غذایی بالا را مصرف کنید و در مصرف هیچ ماده غذایی خاصی افراط نکنید.

ویتامین و مواد معدنی: ویتامین ها و مواد معدنی می بایست یک جزء مهم از برنامه غذایی بیماری کبد چرب باشند، چرا که آنها برای متابولیسم، رشد، تکامل و فرآیندهای تولید انرژی از درشت مغذی های چربی و پروتئین و کربوهیدرات ضروری می باشند. آنها همچنبن در تولید هورمونها و گلبول های قرمز خون دخیل هستند. دریافت بیش از حد تمام انواع ویتامین ها و مواد معدنی برای سلامت افراد مبتلا به کبد چرب توصیه نمی شود. نمونه هایی از ویتامین ها و مواد معدنی خوب که دوستدار کبد هستند عبارتند از: فولات ، ویتامین های ب1، ب2،ب6 و ب12، منگنز و سلنیوم. ویتامینها و مواد معدنی ای که نمی بایست به مقدار زیاد مصرف شوند و مستعد آسیب رساندن به کبد هستند عبارتند از: بیوتین، ویتامین های آ، دی و ای.

چربی: از آنجا که بیماری کبد چرب شامل تجمع چربی در کبد است لذا به نظر می رسد که در یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری کبد چرب باید مصرف غذاهای پر چرب محدود گردد. و تا حد امکان از مصرف چربی های اشباع اجتناب گردد و به جای آن غذاهای حاوی چربی غیر اشباع (آن هم در حد اعتدال و محدود) مصرف شوند. البته نباید روغنهای سالم به طور کامل از رژیم شما حذف شوند.

پروتئین: افراد مبتلا به بیماری کبد چرب می بایست از مصرف بیش از حد پروتئین اجتناب کنند، چرا که مصرف زیاد پروتئین ممکن است به کبد استرس و فشار  اضافه ای را تحمیل کند. پروتئین می بایست از طریق مصرف غذاهایی نظیر: غذاهای دریایی، گوشت لخم و عاری از چربی، حبوبات و منابع گیاهی تامین گردد. مصرف گوشت مرغ و ماهی بر مصرف گوشت های قرمز ارجحیت دارد. قبل از طبخ و مصرف چربی های اضافه گوشت را از آن جدا کنید و تا حد امکان غذایتان را با روغن کمتر و اندکی طبخ نمایید.

میوه و سبزی: یک رژیم غذایی مناسب برای تخفیف بیماری کبد چرب می بایست غنی از میوه و سبزیجات باشد . سبزیجات برگ دار و میوه جاتی که حاوی اسید فولیک هستند برای سلامت کبد اهمیت دارند. میوه ها همچنین غنی از ویتامین ث هستند.

فیبر و کربوهیدرات پیچیده: رژیم غذایی کبد چرب باید غنی از فیبر باشد و کربوهیدراتهای پرفیبر بخش اعظم انرژی دریافتی را تشکیل می دهند. غلات کامل، برنج قهوه ای و نان های سبوس دار و ... از منابع خوب کربوهیدرات های پرفیبر هستند. همواره به یاد داشته باشید که منابع کربوهیدرات دریافتی شما می بایست از نوع پیچیده و سبوس دار باشند و نه از نوع ساده و باید از مصرف شیرینی جات و شکلات و شکر و نانهای تهیه شده از آرد ساده و بدون سبوس اجتناب نمایید.

الکل: در این بیماری باید از مصرف الکل اجتناب شود به ویژه اگر بیماری کبد چرب از نوع کبد چرب الکلی باشد.

حفظ تناسب اندام: از آنجا که بسیاری از افراد مبتلا به کبد چرب از چاقی و اضافه وزن رنج می برند و حفظ تناسب اندام در روند بهبود این بیماری بسیار مهم است لذا افرادی که دچار اضافه وزن هستند می بایست باید در جهت رسیدن به وزن مناسب تلاش نمایند. در ضمن یک رژیم غذایی مطلوب برای بیماری کبد چرب باید با فعالیت بدنی مکفی و اصلاح الگوی زندگی ادغام گردد تا توانایی کاهش تجمع چربی در کبد به حداکثر برسد.

اجزای یک الگوی غذایی خوب برای بیماری کبد چرب عبارت است از: 20-30% پروتئین، 60-50% کربوهیدرات و 20-30 % چربی (دریافت چربی مهم ترین جزء  است و نباید هیچ وقت بیشتر از 30% شود ).

در واقع یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری کبد چرب چندان متفاوت از یک رژیم غذایی سالم برای یک فرد عادی نیست و راه حل کلیدی عبارتست از : کاهش محتوای چربی و اجتناب از مصرف کربوهیدراتهای ساده و تلاش در جهت مصرف کامل انرژی دریافتی و پیشگیری از تجمع بیش از حد چربی و کربوهیدرات در بدن.  لازم نیست که برای کسب آمادگی برای یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری کبد چرب، ذائقه و لذت از طعم ها را در خود نابود کنید  و فقط باید از ماهیت آنچه که می خورید و روش طبخ آن آگاه باشید و انتخاب های غذایی خود را آگاهانه کنترل کنید