هم "دوتار" را خواست هم "دختر" را!

بسیاری از مفاخر موسیقی نواحی از جمله خلیفه «محمود بلیده» و دو تن از آخرین زنان «نازینک» خوان و فولکلوردان مشهور بلوچ«زبیده آزادی» و «شمسی بهروز» یا « استاد «ابول درزاده» سرنا نواز نامی با بی توجهی مضاعف روبرو هستند.

عصر ایران؛ محمد بلوچ زهی- برای ملموس تر شدن ذره ای از رنج و دشواری های اجتماعی اکنون جامعه هنرمندان و یا به عبارت دقیق تر موزیسین ها سوای مشکلات و معیشتی و اقتصادی ایشان در اکثر جغرافیای متکثر فرهنگی کشور بویژه مناطق کمتر توسعه یافته و از نظر دور مانده باید به این نقل قول استاد «عثمان محمد پرست» «دوتار» نواز شهیر خراسانی بسنده نمود که به تنهایی و روشنی تمام عمق درد و رنج و مصائب پیش و روی هنرمندان عرصه موسیقی و… را بیان می دارد و عیان.

این استاد شهیر دوتار در جایی نقل می کرد برای خواستگاری دختر مورد علاقه اش با چنین جوابی رو به رو گشته که «ما دختر به دوتار زن و دهلی و مطرب جماعت نمی دهیم»!

گرچه پس از سال ها صبر و درایت و خویشتن داری این استاد ارزشمند هم به «دختر» مورد علاقه خود رسید و هم اینکه «دوتار» را از خویش جدا نساخت اما باید یک واقعیت تلخ و پر درد را پذیرفت که همواره این نوع نگاه تقلیل گرایانه نسبت به هنر بویژه هنر موسیقی در جامعه ما پررنگ بوده و آشکار و سوای غم نان و رنج معیشت هنرمندان و موزیسین ها با اینجنین نگاه تحقیرآمیزی نیز در اجتماع و مراودات اجتماعی خود بویژه در مناطقی سنتی مواجه هستند.

خلیفه «محمود بلیده» از مفاخر موسیقی نواحی

هفته پیش علاقمندان و دوستداران موسیقی ایران زمین برای همیشه از وجود ارزشمند استاد عثمان محمد پرست محروم ماندند و این استاد مسلم موسیقی نواحی بدون اینکه شیوه نوازندگی دوتار منحصربفردش ثبت و ضبط شود و پژوهشی در سبک و سیاق هنر بی مانندش- آنطور که در شأن و منزلت هنر والایش بود- انجام گیرد، درگذشت.

اگرچه این استاد بزرگ موسیقی به چند دلیل روشن کمتر به سرنوشت سایر هم صنفان خود که در فقر و نداری و بی توجهی از دنیا رفتند دچار شد و یک دلیل شهرت فراگیر بود و دیگری تمکن مالی اما وجه اشتراک او با سایر هنرمندان موسیقی نواحی کشور در بی توجهی نسبت پژوهش های تخصصی لازم در باب شیوه نوازندگی منحصربفردش است.

زبیده آزادی از آخرین زنان «نازینک» خوان و فولکلوردان بلوچ

هم اکنون بسیاری از مفاخر موسیقی نواحی در اقصا نقاط جغرافیای ایران بویژه در سیستان و بلوچستان که یگانه اند در شیوه های خوانندگی و نوازندگی، نه تنها با بی توجهی مضاعف روبرو هستند و نیز در فقر و تنگدستی و بیماری های بسیار مواجه، بلکه به دلیل ثبت و ضبط نشدن هنر و سبک و سیاق منحصربفردشان و عدم پژوهش های لازم بر روی شیوه هنرشان اگر از دنیا بروند جامعه از هنر شفاهی آنان که تاکنون در سینه پردرد و گنجینه اذهان خود محفوظ داشته اند برای همیشه محروم خواهد ماند.

اجازه بفرمایید بر مدعای طرح شده خویش چنین مصادیق بیاورم که خلیفه «محمود بلیده» آخرین نسل از موسیقی درمانی بلوچستان در بستر بیماری فتاده و نیز در فقر و انزوا و سکوت و بی توجهی و متاسفانه هنوز آثاری از ایشان ضبط نشده و دانش غنی موسیقایی اش در دسترس عموم مردم قرار نگرفته، همینطور دو تن از آخرین زنان «نازینک» خوان و فولکلوردان مشهور بلوچ«زبیده آزادی» و «شمسی بهروز» یا « استاد «ابول درزاده» سرنا نواز نامی که سبکی منحصربفرد در نوازندگی دارد و بسیاری دیگر از اساتید نامدار این سامان.

شمسی بهروز از آخرین زنان «نازینک» خوان و فولکلوردان بلوچ

به هر جهت بدون تردید مهم ترین عاملی که فرزندان اساتید یاد شده هنر موسیقی بلوچستان از فراگیری هنر پدران خویش سرباز می زنند و بی میل هستند و بدون رغبت، نخست وضعیت بد معیشتی و اقتصادی پدران شان است در هنر و نیز همان نوع نگاه تقلیل گرایانه جامعه به موسیقی و اساتید و مفاخر فرهنگ و هنر بلوچستان.

حال در جامعه ما خواستن همزمان «دختر» مورد علاقه و «دوتار» همانند همان مثل معروف « هم خدا و هم خرما» را خواستن است؛ یعنی می بایست از بین این دو یکی را انتخاب کرد و همزمان هر دو را ستاندن میسر نخواهد بود.

بنابراین کمتر کسی هست چون همین اساتید مورد بحث که از میان «دوتار» و «دختر» مورد علاقه‌شان که «دوتار» را بر می گزینند.