پانکراتیت حاد به التهاب ناگهانی پانکراس (لوزالمعده) گفته می شود. به طور معمول، پس از بهبود التهاب حاد پانکراس، این عضو بدن انسان عملکرد کامل و عادی خود را از سر می گیرد. این شرایط بیشتر افرادی که در بازه سنی 50 تا 70 سال قرار دارند را درگیر می کند.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "استپ تو هلث"، افرادی که از شرایط سلامت خوبی برخوردار هستند نیز می توانند یک دوره پانکراتیت حاد را تجربه کنند. با این وجود، پانکراتیت حاد بیشتر در افرادی مبتلا به برخی بیماری ها که آنها را مستعد ابتلا به التهاب پانکراس می کند، شایع است. سنگ های کیسه صفرا که از رسوبات مواد معدنی در کیسه صفرا شکل می گیرند، شایع‌ترین عامل خطرآفرین برای پانکراتیت حاد هستند. مصرف نوشیدنی های الکلی عامل مهم دیگری است که می تواند به پانکراتیت حاد منجر شود. عادات غذایی بد نیز می توانند در بروز پانکراتیت حاد نقش داشته باشند.

پانکراتیت حاد چیست؟

پانکراتیت به التهاب پانکراس گفته می شود. پانکراس غده ای است که در قسمت بالایی شکم، پشت معده قرار دارد. پانکراس وظیفه تولید آنزیم هایی را بر عهده دارد که به فرآیند گوارش کمک می کنند و همچنین هورمون هایی را تولید می کند که به تنظیم سطوح گلوکز (قند) خون کمک می کنند.

دو نوع پانکراتیت وجود دارند:

پانکراتیت حاد که به صورت ناگهانی شکل می گیرد و برای چند روز ادامه دارد و پانکراتیت مزمن که به تدریج شکل گرفته و می تواند برای بیش از شش ماه نیز ادامه داشته باشد.

پانکراتیت حاد می تواند دارای شدت های مختلف خفیف، متوسط یا شدید باشد. این دسته بندی به آثاری که پانکراتیت بر عملکرد اندام های دیگر بدن دارد و همچنین عوارض ناشی از آن بستگی دارد. به طور کلی، زمانی که شدت التهاب پانکراس خفیف یا متوسط است، بیمار با پیامدهایی مرگبار مواجه نیست، اما در موارد التهاب جدی و شدید خطر مرگ بیمار نیز افزایش می یابد.

دلایل

از دلایل اصلی پانکراتیت حاد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سنگ های کیسه صفرا: این شرایط سهمی تقریبا 40 درصدی از موارد پانکراتیت را به خود اختصاص داده است. اگرچه دقیقا مشخص نیست چگونه رخ می دهد، به نظر می رسد سنگ ها موجب بروز انسداد در مجرای پانکراس شده و این شرایط به فعال شدن فرآیندی آنزیمی در پانکراس منجر می شود که تخریب بافت اندام را در پی دارد.

مصرف نوشیدنی های الکلی: مصرف الکل سهمی تقریبا 30 درصدی از موارد پانکراتیت حاد را به خود اختصاص داده است. مصرف منظم الکل، حتی اگر میزان مصرف متوسط باشد، می تواند به بروز پانکراتیت حاد و در نهایت به پانکراتیت مزمن منجر شود.

عوامل دیگر: یک جهش ژنتیکی در ژن کاتیونیک تریپسینوژن شناسایی شده بود که موجب در 80 درصد افراد دارای آن می شود. همچنین، افرادی که عمل کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد اندوسکوپیک را انجام می دهند ممکن است پانکراتیت حاد را به عنوان یک عارضه تجربه کنند.

علائم پانکراتیت حاد

علامت بارز پانکراتیت حاد درد در ناحیه شکم است. این نشانه در بیش از 95 درصد موارد دیده می شود. شدت درد می تواند از متوسط تا شدید متغیر باشد و همانند ورود و خروج یک خنجر به بدن احساس می شود. ثابت باقی ماندن تنها روشی است که اندکی به تسکین درد کمک می کند. این درد به صورت ناگهانی و یکباره شکل می گیرد.

حالت تهوع و استفراغ از نشانه های دیگری هستند که در 80 تا 90 درصد موارد پانکراتیت حاد دیده می شوند. در ابتدا، فرد ممکن است مواد غذایی مصرفی را باز گرداند و پس از آن، صفرا یا آب خارج می شود. احساس کشیدگی در ناحیه شکم و تب نیز از دیگر علائم شایع در پانکراتیت حاد هستند.

در برخی موارد، علائمی دیگری از جمله نارسایی تنفسی، نارسایی کلیوی، نارسایی قلبی، فشار خون پایین، و اختلالات روانی نیز دیده می شوند. در مورد پانکراتیت خفیف، درد از شدت کمتری برخوردار بوده و علائم دیگر ممکن است مشهود نباشند.

درمان

به طور معمول، پانکراتیت حاد در بیمارستان درمان می شود. ابتدا، بیمار باید برای حداقل یک یا دو روز روزه بگیرد. زمانی که التهاب فروکش کرد، یک رژیم غذایی مایع و سپس یک رژیم غذایی حاوی غذاهای نرم آغاز می شود. داروهای مسکن برای تسکین درد و تزریق سرم برای پیشگیری از کم آبی بدن بیمار انجام می شود.

پس از درمان اولیه، بیمار روش درمان خاص دیگری را با توجه به دلایل بروز پانکراتیت دنبال خواهد کرد. این ممکن است شامل عمل جراحی برای رفع انسداد مجاری صفرا، جراحی کیسه صفرا، جراحی پانکراس یا درمان اعتیاد به الکل باشد.

دنبال کردن یک رژیم غذایی کم چرب و سرشار از مایعات پس از بهبود بیمار اهمیت دارد. همچنین، پرهیز از الکل و استفاده از تنباکو ضروری است.

پیش بینی احتمال تجربه دوباره پانکراتیت به شدت دوره بیماری بستگی دارد. چشم انداز برای بیمارانی که بیش از 60 سال سن دارند، یا با مشکلات سلامت دیگر مواجه هستند، چاق هستند، دارای علائم هیپوولمی (کم حجمی خون)، سندرم پاسخ التهابی سیستمیک، افیوژن پلورال (تراوش جنبی) هستند یا نشانه های تغییر در وضعیت روانی خود را نشان می دهند، کمتر امیدوارکننده است.