آشنایی با خواص کم نظیر یک گیاه بومی ایران

شنبلیله یک گیاه دارویی است که فواید بسیاری برای سلامت و بهزیستی انسان ارائه می کند. این گیاه هزاران سال است که نقشی کلیدی در پزشکی جایگزین ایفا می کند.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "اتوریتی نیوتریشن"، امروزه شنبلیله اغلب به عنوان یک مکمل مصرف می شود. مصرف شنبلیله می تواند بر سطوح تستوسترون، قند خون، تولید شیر در مادران شیرده و ... تاثیر مثبت داشته باشد. در ادامه هرچه بیشتر با فواید، عوارض جانبی و طریقه استفاده از این گیاه مفید بیشتر آشنا می شویم.

شنبلیله چیست؟

شنبلیله گیاهی است که با نام علمی Trigonella foenum-graecum شناخته می شود. این گیاه 60 تا 90 سانتیمتر رشد می کند و از برگ های سبز، گل های سفید کوچک و غلاف هایی حاوی دانه های قهوه ای طلایی شنبلیله برخوردار است. دانه های شنبلیله همانند عکس زیر به نظر می رسند:

برای هزاران سال، شنبلیله در پزشکی جایگزین و پزشکی چینی برای درمان بیماری های پوستی و بسیاری بیماری های دیگر مورد استفاده قرار گرفته است. در سالیان اخیر، استفاده از این گیاه به عنوان ادویه خانگی و یک عامل تلغیظ رایج شده است. همچنین شنبلیله در محصولاتی مانند صابون و شامپو نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

دانه ها و پودر شنبلیله در بسیاری از دستور العمل های آشپزی هندی و آسیایی به واسطه مشخصات خوراکی و طعم اندکی شیرین و آجیلی خود مورد استفاده قرار می گیرند.

شنبلیله گیاهی بسیار متنوع و جالب توجه است که مصارف و مزایای بالقوه سلامت بسیاری را ارائه می کند.

ارزش غذایی

اگر چه مردم به طور معمول از شنبلیله در مقادیر زیاد استفاده نمی کنند، یک قاشق غذاخوری از دانه های کامل این گیاه حاوی 35 کالری و مواد مغذی مختلف است که در پایین به آنها اشاره می شود:

فیبر: 3 گرم

پروتئین: 3 گرم

کربوهیدرات: 6 گرم

چربی: 1 گرم

آهن: 20 درصد از نیاز روزانه فرد

منگنز: 7 درصد از نیاز روزانه فرد

دانه های شنبلیله دارای خصوصیت خوراکی سالم و حاوی مقدار خوبی از فیبر و مواد معدنی مانند آهن و منگنز است.

شنبلیله و شیر مادر

شیر مادر از مواد غذایی مطلوب برای نوزادان است. این ماده خوراکی بهترین منبع تغذیه برای رشد نوزاد است. با این وجود، برخی عوامل ممکن است به تولید ناکافی شیر در مادران شیرده منجر شوند. در شرایطی که برای درمان این شرایط تجویز دارو رایج است، اما برخی پژوهش ها نشان داده اند شنبلیله می تواند جایگزینی امن و طبیعی برای داروهای شیمیایی باشد.

طی مطالعه ای 66 مادر به سه گروه تقسیم شدند: یک گروه چای گیاهی شنبلیله مصرف می کرد، گروه دوم یک دارونما با طعم مشابه را مصرف می کرد و گروه سوم این نوشیدنی را مصرف نمی کرد. پژوهشگران افزایش نسبتا زیاد تولید شیر در مادران گروه نخست را شاهد بودند. در حقیقت، حجم شیر تولید شده در گروه های کنترل و دارونما برابر با 34 میلی لیتر و در گروهی که چای شنبلیله مصرف کرده بود این میزان 73 میلی لیتر بود. در این مطالعه به جای مکمل های شنبلیله از چای گیاهی شنبلیله استفاده شده بود، اما مکمل ها نیز احتمالا اثری مشابه خواهند داشت.

پژوهش های اخیر نیز دلگرم کننده هستند اما مادران شیرده همواره باید هرگونه نگرانی و مشکل در تولید شیر را با ماما یا دکتر خود در میان بگذارید.

مطالعات صورت گرفته به تاثیر مثبت مصرف شنبلیله در افزایش تولید شیر مادر و افزایش وزن در نوزادان تازه متولد شده اشاره دارند.

تاثیر بر سطوح هورمون تستوسترون در مردان

یکی از شایع‌ترین دلایل مصرف مکمل های شنبلیله توسط مردان برای افزایش ترشح هورمون تستوسترون است. برخی مطالعات نشان داده اند شنبلیله آثار مفیدی از جمله افزایش سطوح هورمون تستوسترون و افزایش میل جنسی دارد.

طی یک مطالعه، پژوهشگران برای 30 دانشجوی کالج مصرف 500 میلی گرم شنبلیله در روز و برنامه کار با وزنه هشت هفته ای را تعیین کردند. شرکت کنندگان چهار جلسه در هفته تمرینات کار با وزنه را انجام می دادند، در شرایطی که نیمی از آنها مکمل شنبلیله را دریافت می کردند.

در مقایسه با گروهی که مکمل شنبلیله دریافت نکرده و کاهش اندک در میزان تستوسترون را نیز تجربه کردند، پژوهشگران شاهد افزایش سطوح تستوسترون در گروهی بودند که شنبلیله مصرف می کردند. این گروه همچنین کاهش 2 درصدی چربی بدن را تجربه کرد.

طی مطالعه ای با حضور 30 مرد برای ارزیابی عملکرد جنسی و میل جنسی، این افراد روزانه 600 میلی گرم شنبلیله مصرف می کردند. بیشتر شرکت کنندگان افزایش قدرت و بهبود عملکرد جمسی خود را گزارش کردند.

اگرچه مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است، اما پژوهش های اولیه به افزایش سطوح هورمون تستوسترون و بهبود عملکرد جنسی در مردان با مصرف شنبلیله اشاره دارند.

کمک به کنترل دیابت و سطوح قند خون

مطالعات مختلف به بررسی مصرف شنبلیله و چگونگی اثرگذاری آن بر بیماری های متابولیکی مانند دیابت پرداخته اند. بنابر نتایج به دست آمده، مصرف شنبلیله می تواند برای بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 مفید باشد و در افراد سالم و فاقد دیابت نیز به بهبود آستانه تحمل کربوهیدارت کمک می کند.

طی مطالعه ای که روی افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انجام شد، پژوهشگران 50 گرم پودر دانه شنبلیله را به مدت 10 روز به وعده های غذایی ناهار و شام شرکت کنندگان اضافه کردند. بر همین اساس، بهبود 54 درصدی در تصفیه قند خون ادراری 24 ساعته به همراه کاهش در سطوح کلسترول کلی و کلسترول بد (LDL) این افراد مشاهده شد.

از سوی دیگر، طی یک متاآنالیز نتایج نه مطالعه که چهار گیاه از جمله خار شیری، دارچین و شنبلیله را آزمایش کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. بر همین اساس، مشخص شد شنبلیله سطوح قند خون ناشتا را با میانگین 38.05 mg/dl کاهش داده است که بیشتر از دیگر گیاهان بوده است.

در نهایت، طی مطالعه ای به شرکت کنندگان غیر دیابتی شنبلیله داده شد و کاهش 13.4 درصدی در سطوح قند خون چهار ساعت پس از مصرف مشاهده شد.

این نتایج می تواند به واسطه نقش شنبلیله در بهبود عملکرد انسولین شکل بگیرند. با این وجود، منافع مشاهده شده در این مطالعات که از پودر یا دانه کامل شنبلیله استفاده کرده اند، ممکن است با محتوای بالای فیبر این گیاه نیز در ارتباط باشند.

در مجموع، مطالعات صورت گرفته از نقش موثر شنبلیله در کنترل قند خون و درمان دیابت های نوع 1 و نوع 2 حکایت دارند.

دیگر فواید سلامت شنبلیله

شنبلیله برای درمان فهرست بلند بالایی از بیماری ها و شرایط در پزشکی جایگزینی استفاده شده است. با این وجود، بسیاری از این کاربردها به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته اند تا نتیجه گیری هایی قوی صورت بگیرند.

پژوهش های اولیه نشان می دهند شنبلیله می تواند به موارد زیر کمک کند:

کنترل اشتها: تاکنون، سه مطالعه نشان داده اند شنبلیله در کاهش چربی دریافتی و اشتها تاثیرگذار است. نتایج یک مطالعه 14 روزه کاهش چربی دریافتی کلی به میزان 17 درصد به صورت طبیعی و خود به خودی در شرکت کنندگان را نشان داده است.

سطوح کلسترول: شواهدی وجود دارند که نشان می دهند شنبلیله می تواند به کاهش سطوح کلسترول و تری گلیسیرید کمک کند.

سوزش سر دل: یک مطالعه دو هفته ای روی افراد مبتلا به سوزش سر دل نشان داده است مصرف شنبلیله می تواند به کاهش نشانه های این بیماری کمک کند. به طور جالب توجه ای، اثر شنبلیله همسان با داروهای ضد اسید معده بوده است.

التهاب: آزمایش های صورت گرفته آثار ضد التهابی شنبلیله روی موش ها را نشان داده است. پژوهش های بیشتری برای تایید این اثر در انسان ها باید صورت بگیرند.

همچنین، برخی بررسی ها و گزارش ها از پزشکی سنتی به توانایی شنبلیله در مقابله با کولیت زخمی یا کولیت اولسراتیو، بیماری های پوستی دیگر و بیماری های متعدد اشاره دارند.

اگرچه انجام پژوهش های بیشتری نیاز است، اما داده های اولیه نشان داده اند که شنبلیله می تواند فواید سلامت بسیاری داشته باشد.

شنبلیله در نقش مکمل

شنبلیله در غلظت ها و اشکال مختلف قابل مصرف است و از این رو یک دوز مشخص مصرفی از آن وجود ندارد. افزون بر این، دوز مصرفی با توجه به اهدافی که مد نظر فرد قرار دارد می تواند متفاوت باشد.

بیشتر پژوهش های مبتنی بر سطوح تستوسترون بر مصرف حدود 500 میلی گرم عصاره شنبلیله اشاره دارند، در شرایطی که پژوهش های مبتنی بر زمینه های دیگر بر مصرف حدود 1,000 تا 2,000 میلی گرم متمرکز بوده اند. اگر از دانه های کامل شنبلیله استفاده کنید، دوزهای حدود 2 تا 5 گرمی موثر به نظر می رسند، اما میزان مصرف از مطالعه ای تا مطالعه دیگر متفاوت است.

برای دریافت شنبلیله به شکل مکمل، بهتر است ابتدا با 500 میلی گرم آغاز کرده و پس از دو تا سه هفته در صورتی که با عارضه جانبی مواجه نشدید می توانید دوز مصرفی را به 1,000 میلی گرم افزایش دهید. شما می توانید قبل یا هنگام صرف وعده غذایی روزانه مکمل شنبلیله را مصرف کنید، اما از آنجایی که این ماده به کنترل سطوح قند خون کمک می کند، مصرف آن همراه با وعده های غذایی حاوی کربوهیدارت بالا منطقی به نظر می رسد.

این که چه میزان شنبلیله باید مصرف کنید به نوع مکمل و همچنین هدف شما از مصرف مکمل بستگی دارد. در شکل قرص، دوز توصیه شده حدود 500 تا 1,000 میلی گرم در روز است.

ایمنی و عوارض جانبی

چندین مطالعه روی حیوانات به منظور بررسی ایمنی مصرف دانه های شنبلیله و مکمل های آن صورت گرفته اند. نتایج این مطالعات آثار منفی بر سلامت تا زمانی که دوزهای مصرفی به 50 برابر مقدار توصیه شده رسیده اند را نشان نداده اند. در آزمایشات انسانی اخیر نیز هیچ گونه مشکلات سلامت جدی تا زمانی که دور مصرفی در حد مقدار توصیه شده بوده مشاهده نشده اند.

با این وجود، همانند بیشتر مکمل ها، عوارض جانبی خفیف مانند اسهال و سوء هاضمه در برخی موارد گزارش شده اند. همچنین، افراد ممکن است کاهش اشتها را تجربه کنند که این شرایط به استثنای مواردی که فرد به اختلال در غذا خوردن مبتلا باشد یا در تلاش برای افزایش وزن خود باشد اغلب چیز خوبی محسوب می شود.

افزون بر این، برخی افراد بوی عجیب و اندکی شیرین بدن هنگام مصرف مکمل های شنبلیله را گزارش کرده اند، اما این مورد تایید نشده است.

از آنجایی که شنبلیله سطوح قند خون را کاهش می دهد، خوردن آن در صورتی که فرد داروهای دیابت یا دیگر مکمل های کاهنده سطوح قند خون را مصرف می کند باید با احتیاط صورت بگیرد. پیش از این که مصرف مکمل جدیدی را آغاز کنید همواره با پزشک خود مشورت کنید. مهمتر از همه حصول اطمینان از دریافت دوز امن و سالم است.

مصرف شنبلیله می تواند با برخی عوارض جانبی خفیف در انسان همراه باشد، اما با مصرف دوز درست و سالم به نظر نمی رسد مشکلی برای فرد ایجاد شود.

در پایان

شنبلیله گیاهی بسیار جالب و چند کاربردی است. مصرف این گیاه می تواند به بهبود سلامت بدن انسان کمک کند و برای انواع مختلف اهداف در پزشکی گیاهی کاربرد دارد.

با این وجود، علم مدرن در ابتدای مسیر کشف فواید واقعی این گیاه قرار دارد. بر اساس شواهد موجود، شنبلیله برای کاهش سطوح قند خون، افزایش هورمون تستوسترون و افزایش تولید شیر در مادران شیرده مفید است.

همچنین این گیاه برای کاهش سطوح کلسترول بد، کاهش التهاب و کمک به کنترل اشتها کارایی دارد، اما پژوهش های بیشتری در این زمینه ها باید صورت بگیرند.

مترجم: محمد مهدی حیدرپور

بیشتر بخوانید:

15 دلیلی که باید از قند ترسید

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر