نزدیک به چند ماه است که شاهد کاهش شدید قیمت جهانی نفت هستیم؛ به طوری که قیمت سبد نفتی اوپک از 115 دلار به زیر 60 دلار رسیده است. به عنوان مثال قیمت نفت در دوماه اخیر با حدود 45 دلار کاهش از 103 به زیر 60 دلار کاهش است.

به گزارش «تابناک»؛ در حالی که قیمت نفت بتدریج در حال رسیدن به ارقام نگران‌کننده برای کشورهای تولیدکننده است، علت این کاهش و سیاسی یا اقتصادی بودن آن به معمایی تبدیل شده است. با توجه به این که بیشتر کشورهای تولیدکننده نفت، بودجه سالانه خود را با پیش بینی و در نظر گرفتن رقم ثابتی از فروش نفت می بندند، کاهش قیمت ها، تحقق درآمد بودجه ای این کشورها را با چالش مواجه میکند.

به عنوان مثال بودجه امسال ایران با نفت صد دلاری بسته شده که کاهش قیمت نفت، چشم انداز درآمدهای کشور را مبهم کرده است. همچنین بودجه سال اینده نیز با قیمت 72 دلار بسته شده است که چشم انداز اینده نشان می دهد که این عدد نیز محقق نخواهد شد.

کشورهای دیگر از جمله روسیه نیز مانند ایران بودجه اش را با نفت صد دلاری بسته و اکنون با چالش مواجه شده است، به طور کلی بیشتر کشورهای نفت خیز جهان بودجه شان را با قیمت نفت بین 90 تا صد دلار بسته اند. در همین حال با توجه به ناگهانی بودن این کاهش، کارشناسان دو دسته عوامل اقتصادی یا سیاسی برای آن متصورند.

معتقدان یه دلایل اقتصادی بیان می دارند که کاهش سرعت رشد اقتصادی در اروپا و چین، در کنار پیشرفت ایالات متحده در استفاده از تکنولوژی‌های جدید در استخراج نفت شیل، و مهم‌تر از آن افزایش تولید نفت عربستان سعودی، عراق و لیبی را مهمترین علت‌های سقوط بهای نفت در بازارهای جهانی می‌دانند.

اما عده ای که تعداد آنها نیز کم نیست، معتقدند علت کاهش قیمت نفت سیاسی است.حتی آقای نوبخت سخنگوی دولت در اظهاراتی که تاکنون به این صراحت بیان نشده بود از همراهی عربستان با آمریکا در جنگ کاهش بهای نفت گلایه کرده است. وی به صراحت اعلام کرده است که «آخرین كاری كه می‌خواهند با آن ما را در مضیقه قرار دهند كاهش قیمت نفت است و متاسفانه برخی كشورهای منطقه كه نام اسلامی را بر خود دارند با دشمنان همراهی می‌كنند.» و حتی آقای بیژن زنگنه وزیر نفت کسانی را که پشت سناریوی کاهش قیمت نفت هستند را همان طرفدران داعش قلمداد کرد.

در همین راستا دکتر ابراهیم رزاقی، استاد سابق دانشگاه و تحلیلگر ارشد بازار نفت در گفت و گو با تابناک به بررسی علل کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و همچنین تاثیر این کاهش قیمت بر روی اقتصاد ایران پرداخته است.

عده ای معتقد بودند که اگر نفت ایران تحریم شود قیمت نفت به 200 دلار هم خواهد رسید. نفت ایران تحریم شد، اما امروزشاهد هستیم که قیمت نفت به شدت پایین آمده است؟

در آن دوران با کاهش عرضه نفت و افزایش تقاضا قیمت نفت به 140 دلار رسید. امروز نیز با عدم تغییر در میزان تولید اوپک در اجلاس اخیر و همچنین افزایش تولید نفت امریکا موسم به شیل اویل قیمت نفت به پایین ترین سطح قیمت در سال های اخیر رسیده است.

عده ای معتقدند که این عدم تغییر در سطح تولید و عرضه توسط برخی از کشورها برای ضربه زدن به کشورهایی همچون ایران و روسیه است و عامدانه می باشد. در این راستا باید گفت در زمان های گذشت گفته می شد که هزینه تولید پروژه نفت شیل بین 80 تا 100 دلار در هر بشکه خواهد بود. اما امروز با تکنولوژی جدید این نفت را با رقم های کمتری نزدیک به 50 دلار در هر بشکه تولید می کنند. جالب این است که گفته می شود که اگر امریکایی ها حتی نفت به 30 دلار هم برسد؛ تولید نفت به این شکل را ادامه می دهند، چرا که توقف تولید به ضرر این پروژه خواهد بود.

از سوی دیگر اقتصاد جهان با یک رکود اقتصادی روبرو می باشد و مصرف نفت کاهش پیدا کرده است. در این شرایط قیمت نفت پایین خواهد آمد. در این میان کشورهای دیگر از جمله عربستان نیز به این روند در بازارهای نفت کمک می کند و به نفع مصرف کنندگان نفت قدم بر می دارد. البته کاهش قیمت به ضرر امریکا نیز خواهد بود چرا که نفت شیل از لحاظ اقتصادی دیگر برای تولید ارزشی ندارد.

چرا بعد از آن دوران که قیمت نفت پایین آمد؛ برنامه ریزی نکردیم که دوباره به همان دام دچار نشویم؟

این روند در بازر نفت قابل پیش بینی بود و کاملا مشخص بود که روند نزولی قیمت نفت با توجه به تحولات اقتصادی و سیاسی به این رقم ها می رسد. سئوال اینجاست که چرا تا ما الان برای این موضوع فکر نکردیم؟

وضعیت امروز قیمت نفت را می توان با دوره جنگ تحمیلی مقایسه کرد که بعد از انقلاب نفت به 40 دلار رسید و در ادامه به بشکه ای 7 دلار رسید. این کاهش قیمت در آن زمان نیز ضررهای زیادی به کشور ما زد.

دیدگاه لیبرالی اقتصادی که در ایران پیاده شده است، مشکل اصلی است. وگرنه با اقتصادی که قانون اساسی تاکید می کند باید به سمت استقلال اقتصادی برویم، این مشکلات پیش نمی آمد. ما باید نیازهای خودمان را در داخل تولید کنیم و مصرف کالاها را کم کنیم که البته در سال های گذشته کاملاً بر عکس عمل کردیم. ایران در سال 67 نزدیک به 12 میلیارد دلار واردات داشتیم ولی در سال 90 نزدیک به 120 میلیارد دلار رسید. این در حالی است که فقط جمعیت ما دو برابر شده است. اما معلوم نیست چرا به این شدت مصرف و به تبع آن واردات بالا رفته است. ما همین الان که می گویم صادرات غیر نفتی داریم، باز فراواردهای نفتی است را داریم صادر می کنیم. با این نوع نگاه به اقتصاد، مشکلات کشور ادامه خواهد داشت.

ما به جای اینکه چند میلیون تن گندم وارد کنیم و در سال بیش از یک میلیارد دلار گندم وارد کنیم، بیایم به تولید داخلی یارانه بدهیم که دیگر نیازی به واردات گندم نداشته باشیم. اما دقیقاً برعکس عمل کنیم، ما به وارد کننده دلار ارزان می دهیم و تولید داخل را از بین می بریم. مثلا با دلار ارزان به وارد کننده قیمت گندم را به 1000 تومان می رسانیم ؛ اما اگر دلار غیریارانه ای بدهیم قیمت گندم وارداتی به 2000 تومان می رسد که دیگر صرفه واراداتی ندارد. در واقع با دلار ارزان وارد کنندگان و قاچاق چیان را تشویق می کنیم که سود بیشتری در بازر داخلی به دست بیاورند. این که چرا این سیاست ها ادامه پیدا می کند بسیار مهم است.

ما در این شرایط که در داخل کالای لوکسی را تولید نمی کنیم، چرا مصرف کنیم. ما الان 50 درصد یارانه به دلار واردتی می دهیم. ما امروز وارادات کالاها به ضرر تولید کنندگان داخلی، سفر خارجی و... را تشویق می کنیم که همه به ضرر اقتصاد کشور است.

الان در کشور 15 میلیون بی کار و نزدیک به 30 میلیون کم درآمد در کشور داریم که بسیار خطرناک است. متاسفانه در کشور ما تئوری اقتصاد لیبرالی را از امریکایی ها لیبرالی تر اداره می کنیم. کشورهای دیگر که اقداماتی در رابطه با خوداتکایی انجام داده اند امروز با این مشکل ها روبرو نیستند.

سه سال است که در معرض تحریم قرار داشتیم، در این سه سال برای رهایی از وابستگی به نفت بخصوص از سال 90 که درآمدهای نفتی خوب داشتیم، چه کردیم. آیا 100 تا 120 میلیارد دلار کالا و انواع خدمات به کشور وارد نکردیم.

در این میان بعضی از کارشناسان معتقدند که کاهش قیمت نفت سیاسی و اقدام توطئه آمیز نیست. برای صحبت خودشان نیز این دلیل را می آورند که عربستان در ماه های اخیر تولید نفت خود را کاهش داده است. در صورتی که در قبل که قیمت نزدیک به 100 دلار بود بیش از 10 ملیلون بشکه تولید می کرده است

آژانس بین المللی انرژی نفت اعلام کرده بود که تقاضا برای نفت اوپک 29 میلیون بشکه است . اما اوپک در این اجلاس اخیر 30 میلیون بشکه تولید را ثابت نگه داشت. سهم عربستان در اوپک قبل از تحریم ایران 7 میلیون بشکه بود که بعد از تحریم ایران، عربستان به وسیله نفت خودش به جای سهم ایران تولید کرد. در این دوران اگر موضوع سیاسی نبود، عربستان باید در این مقطع که قیمت ها کاهش یافته است، تولید خود را پایین می اورد که البته تاکنون این اقدام را انجام نداده است.

الان روسیه نیز به عنوان کشور هدف کاهش قیمت محسوب می شود. اما روسیه نیز خود تولید خودش را افزایش داده است و تولید این کشور به نزدیک 11 میلیون بشکه رسیده است. چرا روسیه تولید خودش را کاهش نمی دهد؟

روسیه تولید خود را بالا برده است. حتی این کشور در یک بهانه مسخره گفته است که چون اوپک تولید را پایین نمی اورد ما هم پایین نمی اوریم. در واقع روسیه خواهان حفظ سهمش در بازار بین المللی است که دلیل بسیار مسخره ای است. حفظ این سهم به چه قیمتی می باشد؟ شاید هم روسیه از ترس تحریم نفت خود، امروز حاضر است با قیمت پایین تر نیز نفت خودش را بفروشد. البته ایران هم نمی تواند تولید خود را پایین بیاورد چرا که بسیار زیر سهم خود از اوپک تولید می کند.

با توجه به اوضاع سیاسی و اقتصادی در جهان امروز پیش بینی شما از آینده بازار نفت چیست؟

هم اکنون قیمت یک گالن نفت 60 سنت و این در حالی است که یک بشکه نفت که 160لیتر حجم دارد هم اکنون حدود 70 دلار بفروش می رسد لذا قیمت نفت کمتر از آب و یا نوشابه است. من فکر می کنم این روند کاهشی قیمت ادامه پیدا می کند و به 30 تا 35 دلار خواهد رسید. در واقع با توجه به اینکه کشورهای صادر کننده کننده به تولید نفت نیاز دارند؛ این کاهش قیمت به یک روند واقعی تبدیل می شود.