تسنیم: رئیس قوه‌قضاییه در یک برنامه زنده تلویزیونی با اشاره به بزرگداشت هفته قوه قضائیه و گرامیداشت یاد شهدای هفتم تیر خصوصاً شهید مظلوم آیت‌الله بهشتی و دیگر شهدای قوه قضائیه اظهار داشت: از تمام قضات شریف دستگاه قضا، سایر کارکنان و مدیران این دستگاه که بار سنگین اجرائیات قضا، محاکم و دفاتر را به دوش می‌کشند تشکر می‌کنم.

آیت الله صادق آملی لاریجانی افزود: از خانواده‌های کارکنان دستگاه قضا به دلیل مشقتی که در این کار وجود دارد تشکر ویژه‌ای می‌کنم. مسلماً سختی‌های این کار بازتاب‌هایی را در زندگی خانوادگی آنها خواهد داشت لذا صبوری آنها را مورد تقدیر قرار می‌دهم.

تأکیدات مقام معظم رهبری در سلامت و کارآمدی جامع‌ترین عناوین فعالیت در دستگاه قضایی

رئیس قوه قضائیه در این برنامه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه سال گذشته در چنین روزهایی شما و کارکنان و مقامات قوه قضائیه با مقام معظم رهبری دیدار داشتید که طی این دیدار ایشان به راهبرد اصلی سلامت و کارآمدی در قوه قضائیه اشاره کردند. هم‌اکنون قوه قضائیه برای این مطالبه رهبری چه اقداماتی انجام داده است، گفت: این 2 عنوان سلامت و کارآمدی که در کلام مقام معظم رهبری به آنها اشاره شد جامع‌ترین عناوین برای فعالیت دستگاه قضا است.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی ادامه داد: هدف غایی‌تر نسبت به سلامت و کارآمدی بحث عدالت است اما اگر از این هدف غایی پایین‌تر بیاییم کارآمدی و سلامت دستگاه قضا مهمترین هدفی است که باید دنبال شود.

نیروی انسانی، دغدغه اصلی من حتی قبل از ورود به دستگاه قضایی بود

وی با اشاره به اینکه بسیاری از امور که در امر سلامت و کارآمدی دستگاه قضا دخیل هستند معلول عوامل متعدد هستند بیان کرد: واکاوی این علل نشان می‌دهد مهمترین رکن در خصوص 2 هدف سلامت و کارآمدی دستگاه قضا وجود نیروی انسانی در قوه قضائیه است، بنده قبل از ورود به دستگاه قضا نسبت به نیروی انسانی در این دستگاه مشغله فکری داشتم.

رئیس قوه قضائیه بیان کرد: وقتی کاستی‌ها و عدم سلامت در دستگاه قضا را بررسی می‌کنیم به بحث نبود نیروی انسانی کافی و کارآمد می‌رسیم؛ هم‌اکنون اطاله دادرسی مطرح است و عنوان می‌شود چرا امر دادرسی در شعبات دادگاه و دادسرا به طول می‌انجامد؟ یکی از مهم‌ترین علل این موضوع کمبود نیروی انسانی است.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی تصریح کرد: اگر تعداد قاضی و شعبات بیشتر باشد به جای اینکه برای ارباب‌رجوع 2 یا 3 ماه وقت رسیدگی ثبت کنند ممکن است که این نوبت در یک یا 2 هفته ثبت شود؛ اگر بخواهیم در خصوص کارآمدی و سلامت دستگاه قضا مهم‌ترین عامل را یاد کنیم این موضوع بحث تأمین نیروی انسانی کافی و کارآمد است.

دگرگونی ویژه در نیروی انسانی قوه‌قضاییه با جذب 4 هزار قاضی جدید

وی اظهار داشت: برای این موضوع در طول این 5 سال گام‌های بزرگی برداشته شد و با مقدماتی که طی شد در بحث قانون و برنامه 5 ساله به دستگاه قضا اجازه داده شد تا 4 هزار قاضی در طول برنامه 5 ساله جذب کند که این موضوع یک دگرگونی ویژه‌ای را به همراه دارد.

رئیس قوه قضائیه ادامه داد: در سال 88، 8 هزار قاضی داشتیم که اگر بتوانیم 4 هزار قاضی جذب کنیم نیمی از جمعیت افزایش یافته و دست دادگستری‌ها و محاکم باز و نوبت‌دهی به پرونده‌ها کوتاه‌تر می‌شود.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی به آموزش بدو و ضمن خدمت گفت: یکی از ارکان تحولی که به کارآمدی و سلامت دستگاه قضا منجر می‌شود ارتقاء کمی و کیفی منابع انسانی است که در این زمینه آموزش بدو و ضمن خدمت تأثیر بسیاری برای کارآمدی و ارتقای نیروی انسانی دارد، در کنار این مسئله بحث استفاده از فناوری‌های نوین در دستگاه قضا و نظارت‌های مستمر مطرح است.

وی افزود: نظارت‌ها را در دستگاه قضا تشدید و توسعه داده‌ایم و علاوه بر بحث فناوری‌های نوین در دستگاه قضا به موضوع پژوهش برای بهینه‌سازی اطلاعات توجه شده است.

اصلاح ساختارهای قضایی در راستای ارتقای سلامت اداری و کارآمدی دستگاه قضا

رئیس قوه قضائیه بیان کرد: اصلاح ساختارها یکی از عوامل مهم برای کارآمدی و سلامت دستگاه قضا است، هر دستگاهی نیاز به بازسازی و اصلاح دارد. بنابراین دستگاه قضا نیز از این موضوع استثنا نیست و تاکنون در این جهت گام‌های بزرگی برداشته شده است.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی در پاسخ به این پرسش که در خصوص اصلاح ساختار و تشکیلات دستگاه قضا چه اقداماتی صورت گرفته است، عنوان کرد: دستگاه قضا مثل بقیه دستگاه‌های حاکمیتی بوده و اصل این است که این دستگاه را توسعه ندهیم و دیوان‌سالاری عظیمی را ایجاد نکنیم اما در حد لازم این کار باید انجام شود، در کنار اصل عدم توسعه بی‌رویه نیازهایی در طول زمان بوجود می‌آید که این نیازها ایجاد برخی از تشکیلات جدید را الزامی می‌کند.

وی تصریح کرد: برای اصلاح ساختار چند گام بزرگ برداشته شده است که یکی از آنها موضوع برنامه محوری بود که در این برنامه‌ها اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت و گام‌های عملی مشخص شد، بحث برنامه را جدی گرفتیم اما باید قسمتی از قوه قضائیه مسئول پیگیری این موضوع می‌شد؛ بنابراین معاونت جدیدی را به عنوان معاونت راهبردی ایجاد کردیم که کار تدوین برنامه‌ها و طرح‌ها را بر عهده داشت.

رئیس قوه قضائیه ادامه داد: در کنار این کار مهم‌ترین وظیفه بحث نظارتی است که بررسی کنیم برنامه‌های تدوین شده چگونه اجرا می‌شود. همچنین از بطن برنامه 5 ساله برای قوه قضائیه برنامه‌های یکساله تدوین می‌شود که این برنامه‌ها اهداف و راهبرد کلان دارد.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی ادامه داد: 19 راهبرد در 5 فصل برای برنامه‌ قوه قضائیه در 5 سال طراحی شده است که در ذیل این راهبردها اهدافی وجود دارد و برای هر هدف اقدام اجرایی و دستگاه‌های مرتبط شناسایی شده است که با این هدف‌گذاری‌ها و راهبردها، اقدامات قوه قضائیه روشن است و می‌توانیم اندازه‌گیری کنیم که چه مقدار از اهداف عقب هستیم و چقدر موفق بوده‌ایم.

وی عملکرد معاونت راهبردی قوه قضائیه را خوب ارزیابی کرد و از نظارت این معاونت بر برنامه‌های 5 استان و ارسال گزارش عملکرد آنها خبر داد.

رفع جرایم اقتصادی، نیازمند از بین رفتن بسترهای فساد در سایر قواست

رئیس قوه قضائیه در ادامه با اشاره به تشکیل معاونت پیشگیری از جرم در قوه قضائیه گفت: پیشگیری از جرم یک مقوله فراقوه‌ای است و علاوه بر قوه‌قضائیه دستگاه‌های دیگری نیز درگیر این موضوع هستند و به عنوان مثال مشکلات اقتصادی می‌تواند در وقوع جرم مؤثر باشد که این موضوع نیازمند از بین بردن این بسترها در قوای دیگر است.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی پیشگیری از وقوع جرم را مطابق اصل 156 قانون اساسی و به عنوان یکی از وظایف قوه قضائیه دانست و افزود: خوشبختانه لایحه بسیار خوبی در این خصوص تدوین شده ولی متأسفانه به نتیجه رسیدن آن طولانی شده است ولی امیدواریم که بررسی و سرنوشت آن در مجمع تشخیص مصلحت به خوبی انجام شود.

بافت ایمانی مردم و وجود بسترهای اخلاقی از ابزارهای پیشگیری از وقوع جرم

وی بافت ایمانی در مردم ایران و روحانیت و وجود بسترهای اخلاقی را از جمله مواردی دانست که در پیشگیری از جرم مؤثر است ولی برای بهره‌مندی هرچه بیشتر از آنها نیازمند برنامه‌ریزی بیشتری هستیم.

رئیس قوه قضائیه با بیان اینکه تشکیل معاونت فرهنگی یکی از ابتکارات قوه‌قضائیه در دوره 5 ساله اخیر بوده است، گفت: فعالیت معاونت فرهنگی عمدتاً معطوف به فعالیت‌های داخل قوه قضائیه است ولی در بیرون از این قوه نیز می‌تواند مؤثر باشد.

عدم وجود آمار دقیق، از مشکلات دستگاه قضا در دوره قبل بود

آیت‌الله آملی‌لاریجانی اصلاحات ساختاری و تأسیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات در قوه قضائیه را یکی از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در دوره خود معرفی کرد و افزود: متأسفانه پیش از این عدم وجود آمار دقیق در قوه قضائیه یکی از مشکلات دستگاه قضا بود و متأسفانه به دلیل عدم وجود آمارهای مربوط، بررسی عملکرد مدیران و رسیدگی به پرونده‌های ورودی به این قوه و آمار خروجی از آن و طبیعتاً بهره‌وری قضات و تراکنش رسیدگی به پرونده‌ها با مشکلاتی همراه بود.

وی ادامه داد: همچنین اطاله دادرسی و تأخیر در اجرای احکام نیز یکی از مشکلاتی بود که در بدو ورود من به دستگاه قضا با آن مواجه بودیم و در آن زمان به دلیل عدم وجود آمار دقیق از عملکرد و پرونده‌های موجود، بررسی این موارد ممکن نبود ولی امروز من به هموطنان این اطمینان خاطر را می‌دهم که در دستگاه قضایی می‌توانیم میزان ورودی و خروجی پرونده‌ها بر شعبات و بهره‌وری قضات را بررسی کنیم.

رئیس قوه قضائیه در ادامه سخنانش خدمات سامانه خدمات الکترونیکی و مدیریت پرونده‌های قضایی را قابل تقدیر توصیف کرد و افزود: خوشبختانه امروز در تهران 5 دفتر خدمات الکترونیک وجود دارد که می‌تواند روند پرونده‌های قضایی را تسریع کند و این موضوع برای استان‌های دیگر نیز کلید خورده است.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی در ادامه تأکید کرد: در سامانه مدیریت پرونده‌های قضایی این امکان بوجود آمده که کل شعب کشور به یکدیگر مرتبط شوند و ما بتوانیم بر آرای صادره در تمام شعب به صورت آنلاین نظارت داشته باشیم.

فراهم کردن امکانات لازم برای نقد آرای صادره در محاکم توسط محققان

وی نقد آرای صادره توسط محققان را یکی دیگر از دستاوردهای قوه قضائیه در بستر فناوری اطلاعات عنوان کرد و گفت: اخیراً سامانه‌ای در شرف راه‌اندازی است که با بهره‌گیری از آن محققان می‌توانند آراء صادر شده در کشور را نقد کنند و من فکر می‌کنم این اقدام ابتکاری آثار مهم و خوبی خواهد داشت.

رئیس قوه قضائیه با اشاره به دامنه دستاوردهای فناوری اطلاعات در سازمان ثبت اسناد کشور افزود: خوشبختانه امروز اسناد به صورت آنی ثبت می‌شوند و با استفاده از فناوری اطلاعات استعلامات لازم صورت می‌گیرد و بر این اساس میلیون‌ها برگ از اوراق قضایی از روند کار حذف شده‌اند.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی دامنه فعالیت‌های استفاده از فناوری اطلاعات را در طرح‌ کاداستر و بانک جامع اطلاعات زندانیان عنوان کرد و با اشاره به لزوم استفاده از فناوری‌های نوین در مواردی همچون حبس خانگی، گفت: حبس خانگی یک فکر درست است که این امکان را به ما می‌دهد تا مجرمانی که جرم سنگینی انجام نداده‌اند در خانه خود یا در محلی خاص حبس شوند و در کنار خانواده خود مدت حبس خود را سپری کنند؛ لذا برای اجرایی کردن این مورد نیازمند فناوری‌های نوین هستیم که خوشبختانه از ابتدای امسال به صورت آزمایشی استفاده از دستبند و پابندهای الکترونیکی را در 2 استان تهران و اصفهان آغاز کرده‌ایم.

گام‌های بلند معاونت آموزش برای ارتقای سطح علمی و اخلاقی قضات/جذب 6 هزار نخبه در دستگاه قضاییه

وی در پاسخ به سوال مجری برنامه در مورد برنامه‌های قوه قضائیه برای ارتقاء سطح دانش علمی و اخلاقی قضات گفت: ما باید برای ارتقای سطح دانش علمی و اخلاقی دستگاه قضا باید به این مسئله از ابتدای جذب قضات و کارکنان توجه کنیم و در حین خدمت نیز به این موضوع توجه داشته باشیم و انصافاً معاونت آموزش قوه قضائیه گام‌های بلندی را در این راستا برداشته است.

رئیس قوه قضائیه نخبه‌گزینی را یکی از اقدامات انجام شده در راستای ارتقاء علمی و اخلاقی قضات عنوان کرد و افزود: من در دستگاه قضایی از ابتدای ورودم بحث نخبه‌گزینی را دنبال کردم و با مشوق‌هایی که برای نخبگان حوزه و دانشگاه در نظر گرفتیم موفق به جذب 6 هزار نخبه در دستگاه قضا شدیم که این موضوع بیش از این سابقه نداشته که قوه قضائیه بتواند فارغ‌التحصیلان و نخبگانی که معدل‌های بالای 17 را دارند جذب کنند.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی در سخت‌گیری در مقام جذب را یکی دیگر از اقدامات مؤثر برای ارتقاء علمی و اخلاقی قضات دانست و گفت: در 5 ساله اخیر 110 هزار نفر در فراخوان‌های جذب نیرو در دستگاه قضا شرکت کردند و از این میان 4 هزار نفر انتخاب شدند.

وی با اشاره به آموزش‌های ضمن خدمت و بدو خدمت برای ارتقاء یافته‌ها و سطح اطلاعات کارکنان دستگاه قضا گفت: هم‌اکنون آموزش‌های بدو خدمت و ضمن خدمت به خوبی در حال عرضه است.

رئیس قوه قضائیه عنوان کرد: یکی از برنامه‌ها در بحث آموزش‌های ضمن خدمت این است که عده‌ای از قضات را به نوبت انتخاب کرده و به مدت یک هفته در کارگروه‌هایی آموزش می‌دهیم که در جریان این آموزش‌ها مطالب مناسبی برای آگاهی آنها از قوانین جدید و به روز شدن اطلاعات آنها ارائه می‌شود بنابراین تلاش‌ها در جهت نو کردن دانش قضات ادامه دارد.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی در پاسخ به این پرسش که آیا تعداد قضات به لحاظ حجم پرونده‌های موجود در دستگاه قضا کافی است یا خیر؟ عنوان کرد: خیر؛ کافی نیست هنوز با وجود تلاش‌ها برای جذب قضات و با وجود اینکه در طول این 5 سال 2500 قاضی به دستگاه قضا اضافه کردیم اما تعدادی از قضات نیز به دلیل بازنشستگی خارج شده‌اند و به دلیل ورودی بالای پرونده‌ها به دستگاه قضا با مشکلاتی مواجه هستیم.

وی بیان کرد: این موارد در حالی است که قضات تلاش‌های بسیاری می‌کنند و حتی خارج از وقت اداری پرونده‌ها را رسیدگی می‌کنند بنابراین از این حیث فشار زیادی روی قضات بوده و نوبت پرونده‌ها نیز به تأخیر می‌افتد بنابراین دستگاه قضا باید جذب نیرو داشته باشد که مجوز آن نیز وجود دارد.

رئیس قوه قضائیه با اشاره به اینکه اگر قرار باشد یک قاضی در طول روز 10 پرونده را بررسی کند این موضوع در کیفیت رسیدگی تأثیر گذاشته و به فرسودگی قاضی نیز منجر می‌شود، گفت: در دستگاه قضا نیاز به جذب نیرو است تا بتوانیم به سلامت و کارآمدی دست یابیم.

آیت‌الله آملی‌لاریجانی در پاسخ به این پرسش که در خصوص تدوین برنامه و برنامه‌های راهبردی برای آینده قوه قضائیه محورهای اصلی چیست؟ بیان کرد: در ذیل اهداف اصلی نزدیک به 19 راهبرد کلی را در 5 فصل تعریف کرده‌ایم؛ این فصول عبارت است از فصل اول راهبرد نظام قضایی، فصل دوم نظام نظارت، فصل سوم نظام اداری، فصل چهارم راهبرد امور اجرایی و فصل پنجم راهبرد عمومی که ذیل هر کدام از این فصل‌ها چند راهبرد وجود داشته و هرکدام از راهبردها دارای اهداف و اقداماتی هستند.

وی ادامه داد: به عنوان مثال یکی از راهبردها که ذیل نظام قضا تعریف شده است تسهیل دسترسی جامعه به رسیدگی عادلانه است، این تسهیل چگونه انجام خواهد شد. باید گفت که یکی از راه‌ها توسعه معاضدت حقوقی و قضایی است یعنی اینکه به مردم اطلاع‌رسانی کنیم که چگونه مراجعه کنند و چگونه یک قرارداد را تنظیم کنند که به دادگاه کشیده شود.

رئیس قوه قضائیه ادامه داد: بحث توسعه و دسترسی آسان به مراجع قضایی و سازمان‌های وابسته، بحث صیانت از اقتدار قوه قضائیه، استقلال در تأمین و جذب منابع انسانی و اصلاح فرآیند تقدیم لوایح قضایی از جمله مباحثی است که در ذیل این 5 فصل مطرح است.

لایحه پلیس قضایی در دولت قبل به دلایل نادرست بایگانی شد

آیت‌الله آملی‌لاریجانی بیان کرد: برای این اهدافی که یاد شد اقداماتی را انجام داده‌ایم به عنوان مثال لایحه پلیس قضایی را 2 سال قبل به دولت ارائه کردیم اما متأسفانه به دلایل نادرست این لایحه بایگانی شد.

وی افزود: طبق قانون برنامه پنجم توسعه لایحه پلیس قضایی را باید در سال اول این برنامه ارائه می‌کردیم که آن را ارائه کردیم اما این لایحه بایگانی شد و ما این موضوع را پیگیری کردیم که هم‌اکنون لایحه پلیس قضایی در حال بررسی است و قرار است از سوی دولت به مجلس ارائه شود.

رئیس قوه قضائیه با اشاره به اینکه تشکیل پلیس قضایی بسیار مهم است، افزود: ضابطان ما نباید هر روز تغییر کنند، اینکه از نیروهای سرباز وظیفه در کارهای مهمی همچون نقل و انتقال یک مجرم استفاده می‌کنیم ممکن است در صورت عدم آموزش کافی یا ارائه رشوه کم به فرار مجرم منتهی شود. ضابطان باید محدود و تحت کنترل باشند.