حقوق "بيمه" و آشنايي با پوشش هاي بيمه اي

با پيشرفت تمدن و توسعه جوامع بشري و بکار گيري علوم و فن آوري هاي جديد، ثروت و دارايي انسان افزونتر شده است. به رغم تسهيلاتي که با ورود فرآورده هاي صنعتي براي رفاه بشر فراهم گرديده ريسکهاي جديدي نيز وارد اجتماع شده که دائماً جان و مال انسانها را به مخاطره مي اندازد.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، گاهي جبران آثار زيانبار اين خطرات از حد تحمل و توان فرد خارج است. از اين رو يکي از مهمترين انديشه هاي هر شخص در زندگي فردي و اجتماعي ايجاد شرايط مطلوب براي تأمين آتيه و پيشگيري عواقب ناشي از حوادث ناخواسته به منظور نيل به آرامش خاطر مي باشد.
 
امروزه بيمه واقعيتي است که در پرتو آن مسير رسيدن به اين هدف هموار مي گردد . بيمه تکيه گاه مناسبي است که در زمانهايي خاص به کمک افراد آمده و وضعيت اقتصادي آنها را سر و سامان داده و امنيت خاطر و رفاه مالي آنان را فراهم مي سازد.
 
اصولاً بيمه يک قرار داد و توافق بين شرکت يا سازمان بيمه اي با افراد و اقشار جامعه است . هرگونه توافقي که شده باشد لازم الاجراست.

نظر به اينکه افراد به نوعي تحت پوشش يکي از انواع بيمه ها مي باشند در شرايط عمومي هر يک از بيمه ها در ابتدا تعاريف مختصري راجع به بعضي از واژه هاي مربوطه ارايه شده است .
 
شرايط عمومي
 
هر يک از انواع بيمه ها شرايط عمومي دارد که تمام توضيحات در آن موجود است و هر خريدار بيمه صرفاً نبايد به گفته هاي افراد اکتفا کند.

با توجه به اينکه در زمان پرداخت خسارت تنها به بيمه نامه و فرم پيشنهاد تکميل شده توسط خريدار بيمه و اسناد و مدارک کتبي استناد مي شود پس اظهارات هر نماينده و يا هر کارمند بيمه دليل قابل قبولي نخواهد بود. پس در هنگام خريد بيمه نامه حتماً بايد شرايط عمومي مطالعه شود . اين شرايط عمومي همراه بيمه نامه و حتي پشت بيمه نامه چاپ شده است.

در زمان انعقاد قرارداد خريدار بيمه نامه با امضاي يک برگه اعلام مي کند که با اطلاع کامل از شرايط عمومي، بيمه نامه را خريداري نموده است.
 
تعاريف کلي
 
1- بيمه گر: بيمه گر شرکت بيمه است که مشخصات آن در بيمه نامه قيد مي گردد و جبران خسارت و پرداخت غرامت ناشي از حوادث احتمالي طبق شرايط مقرر در بيمه نامه را به عهده مي گيرد .

2- بيمه گذار: بيمه گذار شخص حقيقي يا حقوقي است که مشخصات نامبرده در بيمه نامه ذکر مي گردد و پرداخت حق بيمه را تعهد مي نمايد .

3- بيمه شده: بيمه شده شخصي است که احتمال تحقق خطر يا خطرات مشمول بيمه نامه ، براي او موجب انعقاد بيمه نامه مي گردد .

4- ذينفع: ذينفع شخص يا اشخاص حقيقي يا حقوقي هستند که بيمه نامه به نفع آنها منعقد شده و مشخصات آنان در بيمه نامه ذکر گرديده است .

5- حق بيمه: حق بيمه وجهي است که بيمه گذار در مقابل تعهدات بيمه گر مي پردازد .

6- سرمايه بيمه و يا غرامت بيمه: سرمايه بيمه و يا غرامت بيمه وجهي است که بيمه گر متعهد مي گردد در صورت تحقق خطر يا خطرات مشمول بيمه طبق شرايط بيمه نامه به ذينفع بپردازد.

7- حادثه: حادثه موضوع بيمه عبارتست از هر واقعه ناگهاني ناشي از يک عامل خارجي که بدون قصد و اراده بيمه شده بروز کرده منجر به جرح ، نقص عضو ، از کار افتادگي ، فوت يا خسارت ديگر بيمه شده گردد .

8- مدت بيمه نامه: مدت بيمه يکسال تمام شمسي است و از ساعت 12 ظهر روزي که به عنوان تاريخ شروع بيمه نامه قيد گرديده است، آغاز و در ساعت 12 ظهر روز انقضاء بيمه نامه خاتمه مي يابد . مگر آنکه بين طرفين به نحو ديگري توافق شده باشد .
 
اصل حسن نيت

بيمه گذار و بيمه شده مکلف اند با رعايت دقت و صداقت در پاسخ به پرسش هاي بيمه گر اطلاعات راجع به موضوع بيمه را در اختيار بيمه گر قرار دهند . اگر بيمه گذار و بيمه شده در پاسخ به پرسش بيمه گر عمداً از اظهار مطلبي خودداري نمايند و يا عمداً برخلاف واقع اظهار بنمايند، بيمه نامه باطل و بلا اثر خواهد بود ولو مطلبي که کتمان شده يا برخلاف واقع اظهار شده هيچگونه تأثيري در وقوع حادثه نداشته باشد. در اين صورت نه فقط وجوه پرداختي بيمه گذار مسترد نخواهد شد، بلکه بيمه گر مي تواند مانده حق بيمه را نيز مطالبه نمايد .
 
پرداخت حق بيمه
 
بيمه گذار موظف است حق بيمه را در مقابل دريافت بيمه نامه نقداً بپردازد و قبض رسيدي که به مهر و امضاء بيمه گر رسيده باشد، اخذ نمايد مگر اينکه طرفين به نحو ديگري نسبت به پرداخت حق بيمه توافق نمايند.
 
بيمه هاي اجباري و اختياري
 
عمده فعاليت هاي بيمه اي در کشور بر عهده تأمين اجتماعي و يا سازمان خدمات درماني است که زير نظر وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکي است و تنها پوشش هاي بيمه اي به افراد را در بر مي گيرد . اين نوع بيمه ها، از نوع بيمه هاي اجباري است . دربيمه هاي تأمين اجتماعي پوشش هاي بيمه اي از قبيل بازنشستگي، درمان، غرامت، هزينه کفن و دفن و … وجود دارد.

کساني که به نحوي از پوشش هاي تأمين اجتماعي يا سازمان خدمات درماني استفاده مي کنند و افراد بيمه شده در شرايط قراردادهاي بيمه اي و سقف پوشش ها هيچ اختياري ندارند.
کسي که اتومبيل خود را بيمه مي کند يا خانه خود را در مقابل آتش سوزي بيمه مي کند براي تنظيم قرارداد بيمه بايد به شرکت هاي بيمه که عبارتند از بيمه آسيا، بيمه البرز، بيمه ايران، بيمه دانا و بيمه صادرات و سرمايه گذاري مراجعه کند.

اين 5 شرکت همگي دولتي بوده و زير نظر وزارت امور اقتصادي و دارايي هستند . از سال 1350 نظارت بر شرکت هاي بيمه و حمايت از خريداران بيمه بر عهده بيمه مرکزي ايران گذارده شده است که وابسته به هيچ شرکت بيمه اي نيست و يک شخصيت حقوقي مستقل دارد و زير نظر وزارت اقتصاد انجام وظيفه مي کند. به اين شرکت هاي بيمه ، شرکت هاي بيمه بازرگاني مي گويند که انواع بيمه هاي اختياري را مي فروشند.
 
آشنايي مختصر با بعضي از انواع بيمه ها:
 
بيمه هاي اشخاص: قلمرو بيمه هاي اشخاص به شاخه هاي اصلي بيمه هاي عمر ، حادثه و درمان تقسيم مي شود .

بيمه هاي عمر: در بيمه هاي عمر و انواع گوناگون آن خريداران بيمه نامه ، خودشان سقف سرمايه و ساير شرايط را انتخاب مي کنند و ديگر نيازي به اينکه حتماً تحت پوشش سازمان و مؤسسه اي باشند و کار کنند وجود ندارد . هر فردي ولو اينکه تحت انواع پوشش هاي بيمه اي سازمان خدمات درماني و يا تأمين اجتماعي باشد ، مي تواند بيمه نامه عمر خريداري نمايد .

تنوع در بيمه هاي عمر فوق العاده زياد است ولي آنچه که فعلاً توسط شرکت هاي بيمه به فروش مي رسد عبارتست از:

1- بيمه هاي عمر و پس انداز
2- بيمه هاي مستمري
3- بيمه هاي مانده بدهکار
4- بيمه هاي هزينه تحصيلات عالي فرزندان
5- بيمه مهريه
6- بيمه جهيزيه
7- بيمه تمام عمر و انواع ديگر بيمه هاي مشابه ديگر .

بيمه حوادث

بيمه حوادث قرار دادي است که بر اساس آن شرکت بيمه متعهد مي گردد در مقابل دريافت حق بيمه ، در صورت وقوع حادثه ، در مدت قرارداد که منجر به از کارافتادگي جزيي و دايم کامل يا نقص عضو کلي يا جزيي و يا ايجاد هزينه پزشکي و يا فوت بيمه شده مي گردد مبلغ معين در قرارداد را به او يا استفاده کنندگان از سرمايه بيمه که منتخب او هستند بپردازد .

شايان ذکر است که موارد زير و يا تحقق خطرات ناشي از آنها از شمول تعهدات بيمه گر خارج است:

- خودکشي و يا اقدام به آن .
- صدمات بدني که بيمه شده عمداً موجب آن مي شود .
- مستي يا استعمال هر گونه مواد مخدر يا داروهاي محرک بدون تجويز پزشک .
- ارتکاب بيمه شده به اعمال مجرمانه اعم از مباشرت ، مشارکت و يا معاونت در آن .
- هر نوع ديسک و يا فتق بيمه شده .
- بيماري و ابتلاء به جنون بيمه شده مگر آنکه ابتلاء به جنون ناشي از تحقق خطر موضوع اين بيمه نامه باشد .
- فوت بيمه شده به علت حادثه عمدي از طرف ذينفع .
 
بیمه اتومبیل
 
بيمه نامه اتومبيل شامل دو نوع بيمه نامه مي باشد:

1- بيمه شخص ثالث
2- بيمه نامه بدنه اتومبيل

بيمه نامه شخص ثالث

اين نوع بيمه نامه مسؤوليت شخص را در قبال خسارات مالي زيان ديده و صدمات بدني ( ديه ) فوت و نقص عضو ناشي از حادثه وسيله نقليه و هزينه هاي پزشکي ، طبق صورت حساب بيمارستان تأمين مي نمايد.

بيمه نامه بدنه اتومبيل

دراين بيمه نامه خطرات تحت پوشش عبارتند از: سرقت کلي و جزيي، آتش سوزي، انفجار، صاعقه، خطرات وارد به وسيله نقليه به علت حادثه، حوادث شخصي، هزينه اياب و ذهاب، خسارت جزيي و کلي وارد به اتومبيل بيمه شده اعم از دستمزد، تعميرات و ارزش لوازم که به قيمت روز حادثه پرداخت مي شود.

بيمه نامه حوادث سرنشين

در اين بيمه نامه، بيمه گر تعهد مي نمايد غرامت صدمات بدني ( فوت ، نقص عضو و هزينه معاينات پزشکي ) سرنشينان وسيله نقليه را جبران نمايد .
 
بيمه هاي مهندسي
 
بيمه هاي مهندسي از جمله بيمه هاي جديد در بازار جهاني بيمه محسوب مي شوند که با توجه به کاربردهاي گوناگون آن، از تنوع نسبتاً زيادي نيز برخوردار هستند.

مهم ترين خطراتي که خسارات ناشي از آنها قابل جبران است عبارتند از: آتش سوزي، صاعقه، انفجار، سيل، طغيان آب باران، برف، بهمن، زمين لرزه و سرقت، عدم مهارت و سهل انگاري مشروط به اينکه در بيمه نامه به صورت مشخصي استثناء نشده باشند.
 
بيمه حمل و نقل کالا (بيمه باربري)
 
بيمه حمل و نقل کالا يا همان بيمه باربري، قديمي ترين رشته در بيمه هاي بازرگاني است. در اين نوع بيمه، خسارات وارده به کالا دراثر وقوع خطرات بيمه شده در مسيرحمل جبران مي شوند.

خطرات بيمه شده عبارتند از: آتش سوزي، انفجار، به گل نشستن، غرق، واژگوني يا از ريل خارج شدن وسيله حمل زميني، تخليه کالا در بندر اضطراري، تصادم با اجسام خارجي و … .
 
بيمه آتش سوزي:
 
انواع بيمه نامه هايي که جهت ريسک هاي مختلف صادر مي شوند عبارتند از:

خطرات اصلي شامل: آتش سوزي، انفجار، صاعقه و خطرات تبعي شامل: سيل و طغيان آب، زلزله، طوفان و تند باد، سقوط بهمن، سقوط هواپيما يا قطعات آن، ترکيدگي لوله هاي آب، سرقت با شکستن حرز، شکست شيشه، شورش، بلوا، اغتشاش.
 
بيمه مسؤوليت مدني کارفرما در مقابل کارگران
 
خطرات مشمول بيمه عبارتند از: پرداخت غرامت فوت يا نقص عضو دايم (اعم از کلي يا جزيي) کارگران، پرداخت هزينه پزشکي ناشي از کار موضوع بيمه در صورت بيمه بودن، مخارجي که بيمه گذار با موافقت کتبي بيمه گر بعهده گرفته باشد.
 
موارد فسخ بيمه نامه
 
بيمه گر يا بيمه گذار مي توانند در موارد زير اقدام به تقاضاي فسخ بيمه نامه نمايند:

الف- موارد فسخ از طرف بيمه گر

بيمه گر در موارد زير مي تواند بيمه نامه را فسخ نمايد. در اين صورت برگشت حق بيمه به صورت روز شمار محاسبه خواهد شد.

1- عدم پرداخت تمام يا قسمتي از حق بيمه و يا اقساط آن در موعد يا مواعد معين

2- هر گاه بيمه گذار سهواً يا بدون سوء نيت مطالبي را اظهار نمايد و يا از اظهار مطالبي خودداري کند به نحوي که در نظر بيمه گر موضوع خطر را تغيير داده و يا از اهميت آن بکاهد .

3- در صورت تشديد خطر موضوع بيمه نامه و يا تغيير وضعيت بيمه شده به نحوي که اگر وضعيت مزبور قبل از قرارداد موجود بود بيمه گر حاضر براي انعقاد قرار داد با شرايط مذکور در قرار داد نمي شد و عدم موافقت بيمه گذار با تعديل حق بيمه

4- در صورتي که بيمه نامه براي مدت بيش از يکسال منعقد و در پايان هر سال با اطلاع قبلي ، تمديد خود به خود براي يک سال در نظر گرفته شده باشد .

5- بعد از هر خسارت. عرف بيمه بر اين جاري شده که بعد از هر خسارت بيمه گر حق دارد قرار داد بيمه را فسخ کند.

ب – موارد فسخ از طرف بيمه گذار

بيمه گذار مي تواند بيمه نامه را فسخ نمايد در اين صورت بيمه گر حق بيمه تا زمان فسخ را بر اساس تعرفه کوتاه مدت محاسبه مي نمايد . مگر در مواردي که فسخ توسط بيمه گذار مستند به يکي از دلايل زير باشد که در اين صورت حق بيمه تا زمان فسخ به طور روز شمار محاسبه خواهد شد.

1- کاهش خطر موضوع بيمه و عدم موافقت بيمه گر با تعديل حق بيمه
2- در صورت توقف يا اعسار بيمه گر
3- در مورد انتقال مورد بيمه
4- هر جا به بيمه گر حق داده اند که پس از هر خسارت بيمه نامه را فسخ کند ، متقابلاً براي بيمه گذار هم حق فسخ بيمه نامه هاي ديگري را که با اين بيمه گر منعقد کرده است شناخته اند .
 
آثار فسخ
 
الف- در صورتي که بيمه گر بخواهد بيمه نامه را فسخ نمايد، موظف است موضوع را بوسيله نامه يا تلگرام و ساير وسايل مقتضي به طرف ديگر اطلاع دهد. در اين صورت بيمه نامه يکماه پس ازاعلام مراتب به بيمه گذار، فسخ شده تلقي مي گردد.

ب – بيمه گذار مي تواند با تسليم درخواست کتبي به بيمه گر تقاضاي فسخ بيمه نامه را بنمايد. در اين صورت از تاريخ تسليم در خواست مزبور به بيمه گر بيمه نامه فسخ شده محسوب مي شود. چنانچه در درخواست بيمه گذار تاريخ مشخصي براي فسخ تعيين شده باشد، اثر فسخ از تاريخ اخير خواهد بود.

توجه: در خصوص پوشش دادن خطرات اضافي ، اين خطرات با در نظر گرفتن حق بيمه اضافي انجام خواهد شد.

خطراتي که فقط با موافقت کتبي بيمه گر و پرداخت حق بيمه اضافي قابل پوشش است:

- جنگ، شورش، انقلاب، بلوا، اعتصاب، قيام، آشوب، کودتا و اقدامات احتياطي مقامات نظامي و انتظامي.

- زمين لرزه، آتش فشان، فعل و انفعالات هسته اي.

- ورزشهاي رزمي و حرفه اي ، شکار ، سوار کاري ، قايقراني ، هدايت موتور سيکلت دنده اي ، هدايت و يا سرنشيني هواپيماي آموزشي ، اکتشافي ، هدايت و يا سرنشيني اتومبيل کورسي ( مسابقه اي ) ، هدايت يا سرنشيني هليکوپتر ، غواصي ، پرش با چتر نجات ( به جز سقوط آزاد ) و هدايت کايت يا ساير وسايط پرواز بدون موتور .