گپ‌وگفتی با صداپیشه‌های «فامیل دور» و «ببعی»

جوان آنلاین در مطلبی در این زمینه نوشته است: این شخصیت محبوب کودکان و حتی بزرگسالان که در چندین فیلم سینمایی حضور داشته در نوروز امسال نیز با یک تیم حرفه‌ای تحت عنوان "کلاه قرمزی ۹۱" از شبکه دو سیما پخش می‌شد.

نکته جالب در مورد مجموعه کلاه قرمزی این است که هر سال چند عروسک نیز به گروه عروسک‌های قدیمی اضافه می‌شوند و البته در طولانی مدت همه این عروسک‌ها مشهور و چهره شناخته می‌شوند.

در این مجموعه دو عروسک «فامیل دور» و «ببعی» حضور دارند که هر کدام دغدغه‌ها، نکات ریز شخصیتی و تکه کلام‌هایشان مخاطب را وادار می‌کند که تا آخرین ثانیه‌ها، همراه مجموعه باشد.

بهادر مالکی و محمد بحرانی که از صدا‌پیشه‌های خوب در ژانر کودک هستند، در این مجموعه به جای شخصیت‌های «فامیل دور»‌ و «ببعی» صحبت می‌کنند، ضمن اینکه بحرانی علاوه بر شخصیت ببعی صدا‌پیشه عروسک جدید «هم‌ساده» نیز می‌باشد. مالکی متولد سال ۶۱ و فارغ‌التحصیل رشته نمایش عروسکی از دانشگاه تهران و بحرانی متولد سال ۶۰ و دارای لیسانس بازیگری از دانشگاه تهران و ارشد کارگردانی از دانشکده تربیت مدرس است.

جوان آنلاین در ادامه،‌ گفت‌وگویی را با ابن دو صداپیشه انجام داده که شرح آن در زیر می‌آید:

چطور شد که به سمت کار کودک گرایش پیدا کردید؟

بهادر مالکی: یادم است از کودکی به ساخت عروسک علاقه بسیاری داشتم به همین خاطر همان زمان به نسبت هم‌سن و سالان خودم عروسک‌های بیشتری نیز داشتم. کم‌کم و با گذشت زمان همین مسئله باعث شد تا به سمت تئاتر عروسکی و رشته نمایش عروسکی بیایم و در این رشته تحصیل کنم. تا به الان هم اکثر کارهایم در زمینه کودک بوده است. در کل باید بگویم عشق و علاقه مرا به این حیطه پایبند کرده است.

محمد بحرانی: راستش را بخواهید علاقه‌ام از جشنواره‌های تئاتر عروسکی دانشجویی آغاز شد. در همانجا چند کار در حیطه نمایش داشتم و طی گذر زمان علاقه‌مند شدم که در تئاترهای عروسکی فعالیت داشته باشم. در همین حین خانم مریم سعادت که به عنوان داور در آن جشنواره حضور داشتند کار مرا پسندیدند و از من دعوت کردند که در یک کار تلویزیونی حضور داشته باشم و از همان جا مسیر جدی‌ام در این حیطه پررنگ شد. سال 80 وارد تلویزیون شدم و اکثر کارهایم در ژانر کودک و کارهای عروسکی بوده است.

قبل از مجموعه کلاه قرمزی در چه کارهایی به عنوان صداپیشه حضور داشتید؟

بهادر مالکی: در مجموعه‌هایی چون من و بابام و باباش، مخ‌آبادی‌ها (شهر کودکان) که برای آقا محمد اعلمی بود، امداد حشرات و ...

محمد بحرانی: مجموعه استاد همه چی دون، شهر کودکان. الان هم در مجموعه «با ما کاش باشی» به جای عروسک آقاشجاع صحبت می‌کنم.

ورود به دنیای کودک چه جذابیتی برایتان داشت و این جذابیت را در کدام فاکتورش می‌دیدید؟

بهادر مالکی: دنیای کودک بیشتر شبیه یک حس درونی،‌ آرامش‌بخش، بی‌ریا و با‌صداقت‌تر است. به عقیده من انسان در این حیطه احساس آزادی و راحتی بیشتری می‌کند. در مجموع لذت‌بخش است و تا به حال به علتش فکر نکردم که به چه دلیل این حیطه را دوست دارم، ولی فکر می‌کنم بیشتر به این خاطر است که از همان ابتدا آرامش فوق‌العاده‌ای به من داده است.

محمد بحرانی: در همان زمانی که شروع به کار کردم، اینطور نبود که به خاطر بعضی گزینه‌های خوبش آن را انتخاب کرده باشم آن هم به این دلیل که با تمام جزئیاتش از نزدیک آشنا نبودم. وقتی توسط خانم سعادت معرفی شدم و چندی پس از شروع کار و آشنایی‌ام با گروه به این نتیجه رسیدم که پشت صحنه کارهای کودک در مقایسه با سایر ژانرها خیلی لطیف‌تر، سالم‌تر و انسانی‌تر است، همین فاکتور را بسیار پسندیدم و طبیعتا به عبارتی ماندگار شدم.

آقای بحرانی یعنی می‌خواهید تا انتهای فعالیت هنری‌تان در همین ژانر کودک باقی بمانید؟

به طور معمول هر فردی دوست دارد که ژانرهای دیگر را تجربه کند، کما اینکه در تله تئاترها و فیلم‌های سینمایی نیز بازی کردم، ولی افرادی را که با آنها در این حیطه همکاری می‌کنم خیلی دوست دارم و بدم نمی‌آید که بمانم و همین را ادامه دهم.

در چه فیلم‌هایی به ایفای نقش پرداختید؟

نمایش یغمای باشکوه خورشید و فیلم‌های رفیق بد، اتوبوس شب و ...

یعنی اگر الان کاری در ژانر بزرگسال پیشنهاد شود، قبول نمی‌کنید؟

در حال حاضر دوست دارم کارهای خوب را قبول کنم و خیلی برایم فرقی ندارد در کجا باشد و در کدام ژانر.

شخصیت فامیل دور و ببعی هر دو با هم به این مجموعه اضافه شدند. چطور شد که با این گروه آشنا شدید؟

بهادر مالکی: در دوران دانشکده شاگرد خانم محبوب بودم. خانم محبوب در گذشته به واسطه‌ همکاری‌های مشترکمان کار مرا دیده بودند و در ادامه از طریق ایشان به گروه کلاه‌قرمزی معرفی شدم و این همکاری آغاز شد.

محمد بحرانی: در گذشته به واسطه همکاری مشترک و بازی در فیلم «رفیق بد» آقای طهماسب، ایشان را می‌شناختم، ولی در اصل از طریق یکی از دوستان خوبم امیرسلطان احمدی که در کلاه ‌قرمزی ۸۸ حضور داشت، به گروه معرفی شدم.

شخصیت فامیل دور و ببعی هر کدام چطور خلق شدند؟

بهادر مالکی: روال کارهای آقای طهماسب به این گونه است که ابتدا عروسک‌ها توسط خانم محبوب ساخته می‌شوند و سپس در جلسه تمرین‌ که با حضور همه صداپیشه‌ها برگزار می‌شود، همه صدا‌پیشه‌ها جای تک‌تک عروسک‌ها صحبت می‌کنند و آقای طهماسب و گروه، صدایی که به عروسک مورد نظر بیاید را انتخاب می‌کنند. در مورد عروسک فامیل دور هم به همین ترتیب بود.

محمد بحرانی: شخصیت گوسفند یا همان ببعی، ذهنیت خود آقای طهماسب بود. سال گذشته هنگامی که تمرین‌هایمان شروع شد، آقای طهماسب گفتند که احتمالا امسال یک عروسک گوسفند به گروه اضافه خواهد شد. در یکی از جلسات تمرین، همان طور که بهادر جان اشاره کرد، خانم محبوب طی سفارشی که از آقای طهماسب گرفته بودند عروسک‌ها را ساخته و آورده بودند. همه صدا‌پیشه‌ها روی عروسک ببعی صحبت کردند و آقای طهماسب صدای مرا که شاید در نظر اول، دورترین صدا به چهره عروسک ببعی بود انتخاب کردند. در ادامه در شکل‌گیری شخصیت ببعی خود آقای طهماسب نقش اصلی را داشتند و خب در کنارش من و بنفشه صمدی (عروسک‌گردان ببعی) تمام تلاشمان را به کار بستیم که هر چه ایده ناب داشتیم در اختیار گروه قرار دهیم.

اینکه صدای عروسک توسط گروه و یا فردی تایید شود چگونه است و به چه عواملی بستگی دارد و آیا سلیقه‌ای‌ است؟

بهادر مالکی: همه فاکتورها دست به دست هم می‌‌دهند و البته فقط چهره عروسک‌ کافی نیست، چون عروسک‌گردانی هم در این قضیه دخیل و مکمل است. شخصیتی که قرار است در ذهن مخاطب گل کند، حاصل یک تصمیم گروهی است. شاید بهتر باشد بگویم یک مقوله کاملا حسی است که هماهنگی ذهنی چند نفر از جمله صدا پیشه، عروسک‌گردان و کارگردان با یکدیگر است. ضمن اینکه همانطور که در قبل اشاره کردم گاهی اوقات نیز مشاهده می‌شود که یک صدا بیش از باقی صداها با چهره عروسک هماهنگ است.

بحرانی: چند مرحله دارد. همانطور که قبلا گفتم وقتی عروسک در جلسات تمرین حضور پیدا می‌کند، همه صداپیشه‌ها به جای او صحبت می‌کنند و در وهله اول صدایی که بیشترین هماهنگی را با چهره عروسک داشته باشد انتخاب می‌شود. در ادامه صدا و شخصیتی که ساخته شده اگر قابلیت پرداخت داشته باشد، طبیعتا ماندگار می‌شود و به یکی از کاراکترهای برنامه تبدیل خواهد شد.

آقای بحرانی به عنوان خالق صدای شخصیت ببعی، فکر می‌کنید چه نقشی در موفقیت این عروسک داشتید؟

به هر حال در یک کار گروهی تک‌تک اعضا مؤثرند و اگر از نظر شما ببعی موفق بوده، مدیون تمامی گزینه‌های شکل‌گیری شخصیتش است که اگر هر کدام را حذف کنیم، دیگر ببعی، ببعی‌ای که الان است نمی‌شود! از طراح و سازنده گرفته که نقشی انکار نشدنی دارد تا کارگردان و ایده‌پرداز اصلی آن که آقای طهماسب هستند و به عقیده من بزرگترین نقش را دارند و مخصوصا آقای جبلی که در این مدت کلی به ما ایده دادند همه و همه سهم به سزایی در پیدایش و دیده‌شدن این عروسک داشتند.

یکی از نقاط جالب توجه و شاید نقطه قوت مجموعه کلاه ‌قرمزی این است که شخصیت عروسک‌ها به یکباره مشخص نمی‌شود و در مدت زمان طولانی سه الی چهار ساله مخاطب می‌تواند ابعاد گوناگون شخصیت یک عروسک را شاهد باشد که این مسئله هم در مورد عروسک ببعی و هم در مورد عروسک فامیل دور کاملا صادق است. این از اهداف برنامه است و ایده‌اش با کارگردان است؟

بهادر مالکی: شاید این نکته که به آن اشاره کردید، به دلیل کمبود فرصت کافی است. در مورد شخصیت فامیل دور باید بگویم به دلیل اینکه پشتوانه شخصیتی دارد می‌توان رفته‌رفته قسمت‌های جدیدی را در زندگی‌اش پیدا کرد، برای مثال می‌تواند به گذشته‌اش برگردد و از کودکی خود تعریف کند و ...

محمد بحرانی: شما واقعا به ما لطف دارید. باید بگویم به دلیل اینکه همه چیز از ابتدا به صورت گروهی شکل گرفت و همه گروه با یکدیگر این مجموعه را ساخته و به اینجا رساندند، نمی‌توان گفت که کدام ایده توسط چه کسی مطرح شد. ایده‌پردازان اصلی آقایان طهماسب و جبلی هستند و سایرین هر چه استعداد و توانایی دارند در خدمت گروه می‌گذارند.

کدام یک از ابعاد شخصیتی این عروسک‌ها برای خودتان جذابیت داشت؟

بهادر مالکی: اولین مسئله‌ای که در مورد فامیل دور برایم جذاب بود، این بود که وقتی کسی ادای او را درمی‌آورد خوشحال می‌شود و استقبال می‌کند و در کل دوست دارد که ادایش را دربیاورند. در کل همه دغدغه‌های فامیل دور برایم جالب است و کلیت این شخصیت‌‌ برایم بسیار دوست‌داشتنی است. به عقیده من هنوز بسیار جای کار دارد.

محمد بحرانی: شاید بهتر باشد بگویم که ببعی، هم سال گذشته و هم امسال چالشی بزرگ برای من بود. سال گذشته که اولین سال حضور ببعی در این مجموعه بود من و بنفشه صمدی مدام استرس داشتیم و نگران این بودیم که آیا ممکن است مخاطب از عروسکی که فقط بع و نه می‌گوید، خوشش بیاید؟! چون اگر خاطرتان باشد در سال گذشته ببعی اصلاً حرف نمی‌زد! روز به روز که جلوتر می‌رفتیم نگرانی‌مان بیشتر هم می‌شد، چون عوامل پشت صحنه هم هیچ کدام واقعا به عروسک ما نمی‌خندیدند و توجهی نداشتند ولی در این بین فقط آقای طهماسب بودند که به ما امیدواری می‌دادند. ایشان از همان ابتدا به کار خود احاطه کامل داشتند. امسال به دلیل اینکه بازخوردهای مخاطبان را از سال گذشته به خاطر داشتیم، زیاد برایمان سخت نبود ولی سال گذشته واقعا استرس داشتیم که در نهایت فهمیدیم که حق با آقای طهماسب است.

در حالت کلی برای حضور در کارهای عروسکی و بالاخص مجموعه کلاه ‌قرمزی چقدر پایبند به متن هستید و چقدر بداهه‌گویی می‌کنید؟

بهادر مالکی: شیوه کارگردانی آقای طهماسب به گونه‌ای است که ایشان دیالوگ‌هایی را دوست دارند که برای خود گوینده باشد، به همین خاطر با راهنمایی‌هایشان سعی می‌کنم آن کلمه را در کنار کلمه‌هایی که در دایره لغات این شخصیت دارم، جلو ببرم. در مجموع در این کار، آقای طهماسب در ابتدا تعریفی از موقعیت را برایمان داشتند و ما براساس آن بداهه‌سازی می‌کردیم.

محمد بحرانی: در کل در این مجموعه متنی به شکل نوشته شده نداریم. یک پروسه یک‌ماهه تمرین داریم و در همان یک‌ماه چارچوب کاراکترها و جزئیات مربوط به آنها به دست می‌آید. یعنی اینکه آقای طهماسب ایده‌های اولیه چارچوب کلی، محدوده شخصیت‌ها و... را می‌دهند و سپس از صداپیشه‌ها و عروسک‌گردان‌ها می‌خواهند که برای تکمیل کردن عروسک‌ها خلاقیت‌شان را به کار ببندند و ایشان ایده‌ها را بررسی کرده تا به شخصیتی که مدنظرشان است برسند. پس از اینکه کاراکتر عروسک مشخص شد، هنگام ضبط ایشان قصه آن قسمت را برایمان بازگو می‌کنند و عروسک‌ها طبق آن پیش می‌روند.

آقای بحرانی چرا شخصیت ببعی در سال ۹۱ کمی تغییر کرده بود؟

آقای طهماسب روزهای ابتدایی تمرین‌مان از من خواستند که ببعی امسال با سال گذشته تفاوت‌هایی داشته باشد که برای مخاطب تکراری نشود و این هم به مرور در این شخصیت ایجاد شد که یکی از آنها صحبت کردنش به زبان انگلیسی بود که به نسبت سال گذشته بیشتر شده بود. البته کمی هم فارسی حرف می‌زد.

آقای مالکی شخصیت فامیل دور فردی جدی است. آیا وجه تشابهی با او داشتید؟

نه، قطعا او یک شخصیت دیگر است. بیشترین وجوه شخصیتی او که سعی در پررنگ کردنش داشتیم، همان موضوع «در» بود. مسئله‌ای که کار اوست و به شدت عاشق و درگیرش است و در موردش تحقیق کرده و به «در‌های» مختلفی فکر می‌کند و برای هر کدام فلسفه‌بافی‌های خاص خود را دارد.

پرداخت در مورد چنین مسائلی به عهده خودتان بود؟

نه، همانطور که گفتم آقای طهماسب به عنوان فردی که احاطه کامل روی تمامی شخصیت‌ها داشتند، به نوعی در شکل‌گیری شخصیت‌ها به ما نشانی می‌دادند و البته بیشتر سعی می‌کردند که ذهن گوینده را معطوف موضوعاتی که به شخصیت عروسک مرتبط است بکنند تا از فکر و خلاقیت خودمان استفاده کنیم. در کل کاری همه‌جانبه انجام می‌دهیم به رهبری و هدایت فردی که دقیقا می‌داند که چه می‌خواهد.

آقای بحرانی وقتی عروسکی به شما پیشنهاد می‌شود، برای شخصیت‌پردازی‌اش بیشتر چه می‌کنید؟

همانطور که گفتم سیستمی که آقای طهماسب کار می‌کنند با سایر گروه‌ها متفاوت است. آن هم از این جهت که تقریبا در هیچ کار تلویزیونی تمرین نداریم و مستقیما وارد ضبط می‌شویم که در ازای آن متنی داریم که از پیش نوشته شده است که حال در چارچوب متن سعی می‌کنیم قسمت‌هایی را به آن اضافه کنیم و شاید خیلی جای خلاقیت وجود نداشته باشد، ولی در کارهای آقای طهماسب، قبل از ضبط تقریبا یک پروسه تئاتری را طی می‌کنیم و طبق همین اجازه خلاقیت فکری داریم. آقای طهماسب واقعا در کار خود و در زمینه کودک و روان‌شناسی کودک استاد هستند و خیلی خوب هدایت‌کننده این تیم هستند و شاید تنها تفاوتی که این مجموعه را از سایر کارها متمایز می‌کند، همین باشد.

شخصیت ببعی ‌بسیار کم صحبت می‌کرد. آیا خودتان وجه تشابهی با او داشتید؟

بحرانی: فکر نمی‌کنم. نه زیاد پرحرف هستم و نه کم حرف ولی عروسک «هم‌ساده» خیلی صحبت می‌کرد.

در مجموع موفقیت یک عروسک را در کدام بعد وجودی‌اش می‌دانید؟

مالکی: دقیقا مثل پنج انگشت یک دست می‌ماند و به گونه‌ای است که باید تمام عناصر تشکیل‌دهنده‌اش کار خود را به خوبی انجام دهند. یک کار کاملا مشارکتی و هماهنگی‌ای است که در آن واحد شکل می‌گیرد و اگر عروسک خوبی ساخته نشده باشد در ادامه آن مهارت عروسک‌گردان نیز نشان داده نمی‌شود و در پی آن لحظات نابی به وجود نخواهد آمد تا گوینده از آنها برای صحبت کردنش روی عروسک استفاده کند.

بحرانی: فکر می‌کنم که اگرهر کدام از ابعاد تشکیل‌دهنده یک عروسک کار خود را به خوبی انجام ندهند، قطعا آن عروسک، عروسک موفقی نمی‌شود. یعنی می‌شود که عروسک‌گردان یک عروسک خوب و حرفه‌ای باشد ولی صداپیشه خوبی نداشته باشد و آن عروسک موفق شود.

تا به حال برایتان پیش آمده که کودکی شما را بشناسد و از شما بخواهد برایش به صورت زنده مثل شخصیت فامیل دور صحبت کنید؟

مالکی: نه تا به حال پیش نیامده ولی خب همه دوستان و اقوام می‌دانند که گویندگی می‌کنم وحتی این اواخر هم، یکبار هنگامی که مشغول صحبت کردن بودم، با تعجب به من گفتند که الان لحن و نوع کلامت شبیه فامیل دور شد!

بحرانی: بله، بارها برایم پیش آمده آن هم بیشتر در جمع فامیل و بستگان.

درست است. چون لحن تن صدایتان خیلی شبیه فامیل دور است؟

بله من و فامیل دور از لحاظ صدا و نوع صحبت کردن تفاوت‌های کمی با هم داریم.

آقای بحرانی شما غیر از عروسک ببعی، امسال به جای یک عروسک جدید نیز صحبت می‌کردید. شخصیت «هم ساده» چطور خلق شد؟

شخصیت «هم‌ساده» در واقع یک هفته قبل از شروع ضبط به گروه عروسک‌ها اضافه شد و همان جلسات تمرین آقای طهماسب، صدای من با همان لهجه‌ای که شنیدید را پسندیدند. از همان روز اول ایشان گفتند: هم‌ساده شخصیتی است که با بدبختی‌هایش می‌‌خندد و من سعی کردم که ایده اولیه را در ذهن بسپارم و حال با مشاوره خودشان یکسری خاطره‌سازی و پرداخت به گذشته و... انجام شد.

اینکه این عروسک لهجه شیرازی داشته باشد خلاقیت خودتان بود؟

بحرانی: تا حدودی می‌توانم بگویم بله. شاید بهتر باشد بگویم خود من اصالتا شیرازی هستم و به طور ناخودآگاه هنگامی که مشغول اتود زدن روی این عروسک بودیم این لهجه را پیشنهاد دادیم و اتفاقا با استقبال گروه و آقای طهماسب مواجه شد.

موفقیت یک صدا‌پیشه را در تیپ‌سازی می‌دانید یا اینکه معتقدید اگر صداپیشه‌ای حتی با کمی تغییر در صدای خود بتواند عروسک را جان ببخشد، کافی است؟

مالکی: بستگی به شرایط و موقعیت کار و آن چیزی که مد نظر کارگردان است دارد. گاهی اوقات پیش می‌آید که کار تماما تیپیکال است و قاعدتا اگر تیپ بازی کنی، کار موفق‌تری را انجام خواهی داد ولی زمانی هم هست که اینطور نیست. در کل بستگی به نوع کار و سلیقه کارگردان و چیزی که از صداپیشه می‌خواهد، دارد.

بحرانی: من احساس می‌کنم که صداپیشه باید به علم بازیگری کاملا احاطه داشته باشد. حال بازیگری شامل همه این گزینه‌هایی است که به آن اشاره کردید. یک بازیگر باید قدرت تیپ‌سازی، شخصیت‌پردازی و غیره را داشته باشد.

همانطور که آقای بحرانی اشاره کردند، عروسک‌گردان ببعی خانم بنفشه صمدی هستند. آقای مالکی شما به عنوان صداپیشه فامیل دور، چقدر با عروسک‌گردان فامیل دور (محمد لقمانیان) در ارتباط هستید و آیا این ارتباط در شکل‌گیری این عروسک تأثیرگذار بوده است؟

محمد لقمانیان از دوستان و هم‌دانشکده‌ای‌های قدیم است. از گذشته تا الان یکدیگر را می‌شناسیم و به واسطه این مجموعه، ارتباطمان نزدیکتر شد.

بین تمامی عروسک‌های مجموعه کلاه قرمزی، کدام یک را از سایرین بیشتر دوست دارید و شخصیتش به نظرتان جذاب‌تر از سایر عروسک‌هاست؟

محمد بحرانی: عروسک پسر خاله برایم جذاب‌تر از سایرین است. در مورد ببعی و هم‌ساده نیز به دلیل اینکه خودم سهمی در شکل‌گیری‌شان داشتم نمی‌توانم نظری بدهم، ولی به عنوان بیننده‌ای که از کودکی، کلاه قرمزی را دنبال می‌کردم شخصیت پسر خاله را خیلی دوست داشته و دارم.

بهادر مالکی: پسرخاله را دوست دارم به خاطر اینکه مرا به یاد پدرم می‌اندازد. پدرم بسیار شبیه پسرخاله است و فقط پسرخاله است که پدرم را می‌خنداند.