پاكستان نگران درگيري بين عربستان و ايران

عصر ايران – سفر اخير آصف علي زرداري رييس جمهوري پاكستان به ايران  و متعاقب آن سفر وي به عربستان ، از نگاه برخي تحليلران و ناظران براي ميانجيگري و رفع اختلافات جاري بين رياض و تهران است .

با وجودي كه برخي منابع دولت پاكستان در روزهاي اخير خبر ميانجيگري خود بين ايران و عربستان را رد كرده و انگيزه سفر زرداري به تهران را صرفا مسايل دوجانبه دانسته اند ، اما ديدار زرداري با سفير عربستان در اسلام آباد يك روز قبل از انجام سفر به ايران و نيز سفر روز چهارشنبه ( 29 تير) زرداري به رياض براي ديدار با مقامات عربستاني(بعد از سفر تهران) بار ديگر ظن ميانجيگري پاكستان در روابط تنش آلود ايران و عربستان را تقويت كرده است.

پاكستان يكي از معدود كشورهاي منطقه است كه با هر دو طرف ( ايران و عربستان ) رابطه اي دوستانه دارد و به نظر مي رسد حاضر نيست رابطه خود با تهران يا رياض را فداي يكي از دو طرف كند.

پاكستان نگراني هاي خاص خودش را از تشديد تنش در روابط ايران و عربستان  و احتمال آغاز يك جنگ بين اين دو قدرت منطقه اي دارد .

اسلام آباد همسايه ايران است و بزرگ ترين اقليت مذهبي اين كشور پرجمعيت ، شيعيان هستند و اين مساله از نظر پاكستان نفوذ و برد منافع ايران در پاكستان را افزايش مي دهد ؛ از ديگر سو پاكستان نيازمند كمك هاي مالي آل سعود است .

اسلام آباد از دوران جنگ سرد به كمك هاي مالي عربستان وابسته بود و اين مساله همچنان ادامه دارد . رقم دقيق كمك هاي مالي عربستان به پاكستان مشخص نيست اما به گمان بسياري از ناظران دولت پاكستان سلاح هاي هسته اي امروز خود را مديون پول عربستان است .

حتي مثلي وجود دارد كه مي گويد : "پاكستان آزمايشگاه ساخت و زرادخانه نگهداري سلاح هسته اي عربستان است " و برخي گزارش هاي غير رسمي حاكي است كه عربستان تعدادي كلاهك هسته اي از پاكستان دريافت كرده تا به زعم خود در موازنه قوا در برابر ايران هسته اي ، عقب نباشد.

اما مشكل ايران و عربستان در حوزه هاي مختلف و متنوعي است :

- ايران و عربستان هر دو ادعاي رهبري جهان اسلام و ام القرا بودن دارند، عربستان خود را رهبر جهان اسلام سني مي داند و ايران خود را رهبر جهان تشيع كه قريب به 15 درصد از كل جمعيت مسلمانان جهان را تشكيل مي دهد.

-عربستان و ايران هر دو خواهان تسلط بر آبراه مهم خليج فارس هستند.

- دو كشور از زمان پيروزي انقلاب اسلامي در ايران درگير يك جنگ سرد هستند و ايران هيچ گاه كمك هاي مالي و نظامي آل سعود و ديگر امير نشين و شيخ نشين هاي كوچك خليج فارس  به صدام را در دوره جنگ تحميلي هشت ساله فراموش نمي كند.

- ايران و عربستان سياست خارجي متعارضي دارند . عربستان به آمريكا و غرب تمايل دارد و ايران به دشمني با جبهه استكبار جهاني به سركردگي آمريكا و صهيونيسم بين الملل مشهور است.

- دو كشور منافع متفاوت و متضادي در ديگر كشورهاي خاورميانه از جمله در عراق ، فلسطين ، لبنان و...دارند و ايران و عربستان در اين كشورها از نيروهاي معارض همديگر يارگيري كرده اند .
در لبنان ايران از حزب الله و جناح 8 مارس حمايت مي كند در حالي كه عربستان حامي ائتلاف 14 مارس و جبهه حريري است ، در فلسطين ايران از جنبش جهاد اسلامي و حماس حمايت مي كند در حالي كه رياض از تشكيلات خودگردان فلسطين،فتح و شخص محمود عباس پشتيباني مي كند و در نهايت در عراق ايران از دولت نوري مالكي حمايت مي كند در حالي كه عربستان از ائتلاف مقابل يعني از جناح اياد علاوي و حاميانش پشتيباني به عمل مي آورد.

در ديگر كشورهاي منطقه از جمله در بحرين و يمن نيز ايران و عربستان از جبهه بندي هاي مقابل يكديگر حمايت مي كنند . ايران عربستان را به سركوب شيعيان بحرين متهم مي كند و عربستان نيز در مقابل ايران را به تحريك شيعيان و جاسوسي از ديگر كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس متهم مي سازد .

در يمن نيز سال گذشته عربستان براي مقابله با شبه نظاميان زيدي حوثي وارد عمليات نظامي شد . آل سعود زيديهاي حوثي را فتنه ايران در يمن مي دانند و مدعي اند كه ايران مي خواهد با نا امن كردن يمن تهديدي در مرزهاي جنوب غرب عربستان ايجاد كند.

- در زمينه قيمت نفت و رقابت هاي نفتي نيز ايران و عربستان دو شيوه كاملا متفاوت دارند و در حالي كه عربستان با سوء استفاده از تحريم هاي بين المللي عليه ايران مي خواهد بازارهاي ايران در آسيا را به چنگ خود  در آورد ، ايران نيز با پايين نگهداشتن سطح توليد در اجلاس اخير اوپك در وين مقابل عربستان ایستاد.
اما مقامات رياض مي گويند كه  بيش از ظرفيت صادرات نفت ايران ظرفيت توليد نفت اضافي دارند و در صورتي كه كل نفت صادراتي ايران از بازارهاي جهاني حذف شود ، رياض قادر خواهد بود تا با صادرات اضافي نفت آن را جبران كند.

در زمينه " مساله هسته اي " نيز سياست رياض همگام با غرب تشديد فشار به ايران است . اسناد اخير منتشر شده از سوي ويكي ليكس نشان داد كه ملك عبدالله پادشاه عربستان در يك گفتگو با مقامات آمريكا به صراحت با گفتن عبارت " سر افعي ( ايران ) را قطع كنيد " خواهان حمله نظامي آمريكا به ايران مي شود.

با وجودي كه ايران اعتبار اسناد ويكي ليكس را زير سوال برده اما بر همگان مشخص است كه عربستان خواهان  تشديد فشار آمريكا و غرب به تهران براي جلوگيري از هسته اي شدن ايران است و نتايج يك نظر سنجي اخير "موسسه عرب آمريكا" نشان داد كه عربستاني ها تنها ملت منطقه هستند كه درخواست اصلي شان از آمريكا و دولت اوباما متوقف كردن ايران هسته اي است.

با اين تفاسير مشخص است كه عمق اختلافات ميان ايران و عربستان بسيار گسترده تر از آن است كه بشود با يك ميانجيگري ساده همه مسايل و اختلافات مابين طرفين حل و فصل شود ، اما به نظر مي رسد وراي اختلافات ديرينه و عميق بين ايران و عربستان ، ورود پاكستان   به اختلافات ميان ايران و عربستان ریشه در تشديد اين اختلافات در ماه هاي گذشته دارد که اسلام آباد را نگران کرده است.

با توجه به تشديد رقابت هاي منطقه اي ايران و عربستان در بحرين و نيز مساله نفت ، پاكستان از درگيري احتمالي بين عربستان و ايران به شدت بيمناك است و با توجه به روابطي كه با ايران دارد و نيز كمك هاي ويژه اي كه از عربستان دريافت كرده و مي كند ، بي طرف بودن خود در منازعه احتمالي بين اين دو را بسيار دشوار مي بيند ، از اين رو مقامات اسلام آباد مي كوشند تا آنچه در توان دارند به كار گيرند تا از تشديد تنش در روابط تهران – رياض بكاهند.

پاكستان وابسته به امنيت مرزهاي غربي و نيز دلارهاي سعودي است و اين كشور فقير و پرجمعيت مي خواهد همچنان با نداشتن دغدغه امنيتي در غرب خود به دغدغه اصلي اش كه همان حفظ موازنه در جبهه شرقي و با هند است بپردازد.