۶ اشتباه، زمینه ساز انتشار خبر جعلی مرگ همسر بشار اسد

عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - به تازگی انتشار یک خبر جعلی (مرگ همسر بشار اسد) در یکی از رسانه های ایران، دوباره توجه ها را به موضوع خبر جعلی جلب کرد. خبرجعلی یکی از چالش های عصر کنونی و البته به طور خاص، یک چالش اساسی فعالیت روزنامه نگاری و اطلاع رسانی است.

در ابتدا باید گفت برای جلوگیری از انتشار خبر جعلی در رسانه می توان به این موارد اشاره کرد:

1-     برای جلوگیری از انتشار خبر جعلی، بلافاصله و چشم بسته از انتشار و بازنشر خبر از دیگر رسانه ها خودداری کنیم. همیشه قبل از انتشار خبرها، منبع و جزئیات را بررسی کنیم.

2-     درباره خبرهای مهم، تامل بیشتری داشته باشیم. خبر را از منبع یا منابع اصلی بررسی کنیم. مثلا برای خبرهای عادی، اگر رسانه هندی خبر مهمی درباره مقامات امریکا منتشر کرد بهتر است به رسانه های امریکایی و سایت های رسمی در امریکا مراجعه کنیم. همیشه منابع اعلامی در رسانه ها را بررسی کنیم تا به منبع اصلی و اولیه برسیم.

اگر خبر مرگ یا ترور جو بایدن رئیس جممهور امریکا منتشر شد و منبع ، رسانه های چین یا روسیه بود شک کنیم. رسانه های اصلی امریکا مثل سی ان ان و فاکس نیوز و سایت کاخ سفید را بررسی کنیم. عکس آن هم صادق است. اگر خبر ترور رئیس جمهوری کره جنوبی در رسانه های امریکایی و اروپایی منتشر شد شک کنیم و سعی کنیم به رسانه های اصلی کشور کره جنوبی مثل خبرگزاری این کشور ( یونهاپ) یا سایت "کاخ آبی" (ریاست جمهوری کره) مراجعه داشته باشیم.

3-     حتما قبل از انتشار خبرها، از صحت و درستی و دقیق بودن خبر و جزئیات آن، اطمینان کامل و 100 درصدی حاصل و سپس آن را سریع تر از بقیه منتشر کنیم. سرعت در انتشارخبر، دلیلی برای انتشار خبر بدون بررسی صحت آن نیست. اگر کوچکترین شک و تردیدی نسبت به یک خبر داشتیم آن را بیشتر بررسی کنیم.

4-     همیشه میان نویسنده و تهیه کننده خبر و نظارت بر خبر و انتشار آن، باید تفکیک وجود داشته باشد و دو فرد جداگانه مسوولیت دو کار را باشند.

5-     خبر جعلی چند نشانه دارد: عجیب و غریب است. منبع مشخص، واقعی یا قوی یا دست اول ندارد. با بررسی بیشتر خبر و مستندات آن می توان نشانه ها و دلایلی برای شک و تردید یافت. حداقل کار ، سرچ موضوع خبر در گوگل است. اگر عکس یا فیلم است می توان موضوع را با سرچ کلماتی مثل خبر جعلی یا فیلم و عکس جعلی در گوگل دنبال کرد.

6-     خبرهای جعلی می توانند شامل خبرهای گمراه کننده یا نیمه جعلی یا مخلوط واقعی و جعلی باشند. یعنی بخشی از خبر واقعی و صحیح است و بخش دیگر، جعلی است تا به این وسیله، فریب مخاطب صورت بگیرد.

7-    رویه موجود در رسانه های بزرگ و حرفه ای  درصورت انتشار خبر جعلی، به سرعت متن خبر را تغییر دهیم و همزمان در تیتر و ابتدای متن خبر، انتشار خبر جعلی را به مخاطبان اعلام و اطلاع رسانی کنیم. حذف خبر جعلی بدون هیچ توضیح، رفتار صحیح و حرفه ای نیست.

8-     روزبه روز به حجم، کیفیت و تعداد خبرها و محتواهای جعلی اضافه می شود و در مقابل، کار رسانه ها برای کشف و تشخیص خبرهای جعلی افزایش  می یابد و سخت و سخت تر می شود. در جهان امروزی، رسانه های بزرگ و حرفه ای، معمولا بخش بررسی خبرهای جعلی ایجاد می کنند. همچنین برخی روزنامه نگاران، متخصص کشف و تشخیص خبرهای جعلی می شوند.

9-     در کانال های تلگرامی و سایت های خبری و خبرگزاری ها، در صورت انتشار خبر جعلی، نیازی به حذف خبر جعلی نیست بلکه باید همان خبر را ادیت و متن و محتوای آن را تغییر داد. یعنی کل خبر را حذف نمی کنیم بلکه متن خبر را تغییر می دهیم. متن خبر را حذف می کنیم و به جای آن می نویسیم که این خبر با تیتر "..." ، خبر جعلی است و به همین دلیل ، متن آن حذف می شود تا مخاطب این موضوع را بداند. اگر روزنامه و نشریه کاغذی است می توان در شماره بعدی، این توضیح را منتشر کرد یا درباره خبر جعلی چاپ شده، در کانال های تلگرامی، صفحات شبکه های اجتماعی یا وب سایت رسانه، انتشار خبر جعلی را اطلاع رسانی کرد و به دنبال جبران بود.

10-  همیشه سعی کنیم برای خبرهای منتشر شده به نقل از دیگر رسانه ها، منبع را ذکر کنیم. اگر خبر اختصاصی یک رسانه است و دیگر رسانه ها آن را منتشر نکرده اند بهتر است در ابتدای تیتر و متن خبر، منبع ذکر شود تا در صورت تکذیب یا جعلی بودن، مسوولیت بر عهده همان رسانه باشد. در صورتی که بعدا مشخص شد خبر جعلی است به شیوه بند 9 عمل می کنیم.

۶ اشتباه، زمینه ساز انتشار خبر جعلی مرگ همسر بشار اسد

همچنین در انتشار خبر جعلی مرگ همسر بشار اسد در رسانه ایرانی، 6 اشتباه رخ داد.

۱. عجله در انتشار خبر قبل از بررسی:
خبر عجولانه منتشر شد بدون اینکه قبل از آن محتوای خبر بررسی شود.

۲. بی توجهی به منابع اصلی:
قبل از انتشار خبر، منابع رسمی و اصلی شامل: خبرگزاری رسمی سوریه و صفحات ریاست جمهوری سوریه در شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها بررسی نشدند.

۳. عدم تشخیص اطلاعیه جعلی: 
تصویر بیانیه ریاست جمهوری سوریه درباره اعلام مرگ همسر بشار اسد، جعلی بود. این بیانیه باعث اشتباه خبرنگار یا مترجم در انتشار خبر جعلی شد. بهتر بود قبل از انتشار، صحت این اطلاعیه از منابع اصلی و معتبر بررسی و راستی آزمایی می‌شد.

۴. شک نکردن به خبر و جزئیات آن:
خبر مرگ، از جنس واقعیت است و نه نظر. اگر خبر واقعی است باید منابع اصلی، آن را منتشر کرده باشند که اینگونه نبود و منتشر نکرده بودند.
متن اطلاعیه جعلی، مشکوک و برخلاف سبک رایج انتشار چنین اطلاعیه هایی بود.

بر روی تصویر جعلی بیانیه ریاست جمهوری سوریه، اسم و آدرس شام‌پرس @sham_plus3 دیده می‌شود. این آدرس یک رسانه یا وب سایت نیست بلکه ادرس صفحات مجازی یکی از فعالان مخالف حکومت بشاراسد به نام "علی الحمصی" در شبکه های اجتماعی است.
همین ادرس می‌توانست شک برانگیز باشد اما به این نکته توجه نشد. او خبرهای جعلی، نیمه جعلی یا بدون منبع معتبر منتشر می کند. اگر این آدرس بررسی می شد متوجه جعلی بودن اطلاعیه می شدند.
  چند روز قبل خبر ابتلای همسر بشار اسد به سرطان خون و روند درمان او منتشر شده بود اما خبری از بستری شدن در بیمارستان منتشر نشد. مرگ بیمار به دلیل بیماری معمولا در یک روند پلکانی اتفاق می‌افتد اما درباره این خبر شاهد چنین روندی نبودیم. این موضوع می‌توانست شک و تردید ایجاد کند.

نکته: ممکن است رسانه ای خبر اختصاصی از  مرگ همسر بشار اسد داشته باشد ومدعی شود مقامات خبر را پنهان کرده اند. در این صورت اگر رسانه معتبر باشد می توان خبر را با ذکر درشت منبع در تیتر و اول متن خبر، منتشر کرد.

۵. عدم مشورت با روزنامه نگار متخصص سوریه:
بهتر است در رسانه ها روزنامه نگاران متخصص هر منطقه یا موضوع، وجود داشته باشند و خبرهای مهم قبل از انتشار با روزنامه نگار متخصص آن حوزه یا آن کشور بررسی تا از انتشار خبرهای جعلی جلوگیری شود‌.

۶. بی اعتنایی به دفتر نمایندگی رسانه در  سوریه:
رسانه مورد اشاره در دمشق پایتخت سوریه، دفتر فعال دارد. چرا باید خبر رسمی مرگ همسر رئیس جمهوری سوریه از تهران منتشر شود آن هم از منبع ناشناس در سوریه؟ چنین خبری بهتر باید از دفتر نمایندگی دمشق منتشر می شد.

و ۲ نکته:

۱. رسانه بعد از اینکه متوجه شد خبر جعلی منتشر ‌کرده آن را حذف کرد اما هیچ توضیحی درباره دلیل حذف و چگونگی انتشار آن ارائه نکرد. این رویه غیرحرفه ای است. رسانه باید درباره دلیل حذف خبرش، توضیح دهد و به مخاطبان اعلام کند خبر با این تیتر، جعلی است و از آن استفاده نکنید.

۲. انتشار برخی خبرهای جعلی در رسانه، نه یک خطای فردی و موردی، بلکه نشانه وجود روند و ساختار اشتباه است. تکرار انتشار خبرهای جعلی در رسانه نشانه ای از احتمال بروز اشتباهات بزرگتر در آینده است و باید مراقب این موضوع بود.

بیشتر بخوانید:

علی باقری و برجام، از "زن ناسازگار" تا "ابتکار موفق"

اولین دیدار وزیران خارجه ایران و بحرین بعد از 13 سال / سه نکته درباره توافق ازسرگیری روابط

توسعه هوش مصنوعی با فیلتر اینترنت و منع آیفون؟

انفجار خودرو بمب‌گذاری شده در نزدیکی مرکز فرهنگی ایران در شرق سوریه / دو شبه نظامی کشته شدند

خبرگزاری کره شمالی جلوتر از مسوولان ایران

کار خوب پلیس در حمایت از شهروند خبرنگاران

4 نکته درباره تعطیلی دفتر الجزیره در اسرائیل

سقوط بالگرد رئیسی؛ ادامه چالش اطلاع رسانی

ما به رسانه واقعی، بزرگ و حرفه ای نیاز داریم

تماشاخانه

بیمارستان‌های ویران در بیروت با فرشتگانی که تا پای جان برای سلامت ایستاده‌اند (فیلم)

موسیقی کلاسیک هنوز زنده است / کشف اتفاقی آثار جدیدی از بهترین آهنگسازان جهان (فیلم)

فیلم های دیگر