چرا ازبکستان به طالبان سفارت داد؟

در آن زمان دولت ازبکستان برخلاف دیگر کشورهای آسیای مرکزی و روسیه، در مقابل طالبان رویکرد «اقدام مثبت برای دریافت پاسخ مثبت» را روی دست گرفت که این رویکرد مؤثر واقع شد. طالبان که با تصرف ولایات شمالی در همسایگی ازبکستان قرار گرفته بود، در پاسخ به اقدامات مثبت ازبکستان‌، هیچ‌گاه اجازه فعالیت تخریبی را به حرکت اسلامی ازبکستان و دیگر گروه‌های مخالف دولت ازبکستان نداد.

بر اساس اخبار منتشر شده، ازبکستان یکی از همسایگان شمالی افغانستان، سفارت این کشور در تاشکند را به نماینده وزارت خارجه حکومت طالبان واگذار کرده است. هر چند احمدخالد علمی سفیر قبلی افغانستان در ازبکستان در دو و نیم سال گذشته با حکومت طالبان کار می‌کرد اما اکنون ازبکستان با پذیرش کاردار معرفی شده از سوی حکومت طالبان رسماً‌ سفارت افغانستان را به حکومت طالبان سپرده است.

به گزارش خبرآنلاین، واگذاری سفارت افغانستان در ازبکستان به حکومت طالبان در حالی انجام شد که تاشکند از بدو روی کار آمدن حکومت طالبان، در سطح دوفاکتو روابط نزدیکی با حکومت طالبان داشته و سفر مقامات ازبک به کابل تا سطح معاون نخست وزیر صورت گرفته است.

با این وجود، واگذاری سفارت افغانستان به حکومت طالبان می‌تواند گامی بزرگ‌تر در راستای تعامل نزدیک‌تر و رسمی‌تر و احتمالا حرکت در جهت شناسایی رسمی حکومت طالبان تفسیر شود. این که چه انگیزه‌ها و دلایلی سبب شدند که ازبکستان در راستای حرکت به سوی برقراری روابط نزدیک‌تر و رسمی‌تر با حکومت طالبان گام‌ بردارد،‌ دو متغیر اساسی تأثیرگذار بوده‌اند.

نقش متغیر امنیتی در سیاست ازبکستان در قبال طالبان

به گزارش پایگاه بررسی تحولات افغانستان، ازبکستان از جمله کشورهای آسیای مرکزی است که قدرت‌مندترین گروه‌های اسلام‌گرای مخالف را در کمین خود دارد. حرکت اسلامی ازبکستان به‌عنوان فعال‌ترین و قدرتمندترین گروه اسلام‌گرای مخالف دولت، از اواسط دهه ۱۹۹۰ فعالیت خود را آغاز کرد. با ظهور طالبان در آن مقطع، انتظار می‌رفت که حرکت اسلامی ازبکستان در هماهنگی و اتحاد با طالبان و با استفاده از خاک افغانستان بتواند ضربات مهلکی بر دولت ازبکستان وارد کند.

پس از یازده سپتامبر و حضور آمریکا در افغانستان، ازبکستان در چند سال اول با این برداشت که حضور آمریکا در منطقه به معنای پایان بخشیدن به تمام نگرانی‌های امنیتی آن کشور خواهد بود،‌ با آمریکا علیه طالبان همکاری کرد و در این راه حتی پایگاه نظامی خان آباد را در اختیار نظامیان آمریکایی قرار داد. در کنار موضوعات داخلی که به قطع همکاری ازبکستان با آمریکا منتهی شد و پایگاه نظامی خان آباد هم تعطیل شد، دولت ازبکستان به این نتیجه رسید که آمریکا آن ناجی نبود که تصورش می‌رفت.

پس از این برداشت بود که ازبکستان به صورت مستقل با طالبان وارد تعامل شد و در راستای همان رویکرد قبلی (اقدام مثبت برای دریافت پاسخ مثبت) حرکت کرد. این‌ بار نیز این سیاست نتایج مثبت امنیتی برای آن کشور در پی داشت. پس از به قدرت رسیدن مجدد طالبان، دولت ازبکستان معطوف به نتایج مثبت گذشته، بار دیگر تعامل مثبت را در راستای همسایگی مسالمت‌آمیز و ایجاد روابط خوب‌تر با حکومت طالبان توسعه داد.

نقش متغیر اقتصادی در سیاست ازبکستان در قبال طالبان

صرف‌نظر از این که یک افغانستان اطمینان‌بخش به لحاظ امنیتی می‌تواند برای ازبکستان امنیت و آسایش به ارمغان آورد، به لحاظ اقتصادی نیز برای ازبکستان به شدت حائز اهمیت است. مهم‌ترین انگیزه‌های اقتصادی که ازبکستان را تشویق به برقراری روابط نزدیک با حکومت طالبان می‌کند؛ چند مورد مهم می‌باشد. نخست این که افغانستان بازار مصرفی خوبی برای تولیدات ازبکستان محسوب می‌شود؛ دوم، افغانستان محیط مناسبی برای سرمایه‌گذاری‌های ازبکستان می‌باشد و سوم و مهم‌تر از همه این که افغانستان تنها مسیر ممکن برای دسترسی ازبکستان به منطقه آسیای جنوبی و از آن مهم‌تر به آب‌های آزاد است. از هیمن‌رو ملاحظه می‌شود که ازبکستان برای عملیاتی‌سازی خط آهن «ترانس افغان» بیشتر از سایر شرکای پروزه ترانس افغان تلاش می‌کند.

در کنار عوامل ذکر شده، هر چند نمی‌توان تأثیر برگزاری کنفرانس کابل و پذیرش استوارنامه سفیر حکومت طالبان توسط رئیس جمهور چین را در این اقدام ازبکستان نادیده گرفت،‌ اما در اصل و از یک منظر راهبردی، دولت ازبکستان برای تحقق اهداف امنیتی و اقتصادی خود همانند گذشته از اقدام و تعامل مثبت در مقابل طالبان سود می‌جوید و بر همین اساس، در یک گام بلند، سفارت افغانستان را به نماینده حکومت طالبان واگذار کرد.