نان سنگک از کجا آمد؟

سنگک؛ نوعی نان است که روی سنگ‌ریزه‌های داغ در تنور می‌پزند. کهن‌ترین فرهنگی که در آن نام نان سنگک آمده برهان قاطع می‌باشد که در سال ۱۰۶۲ ه. ق نگارش شده است.

همشهری نوشت: کهن‌ترین فرهنگی که در آن نام نان سنگک آمده برهان قاطع می‌باشد که در سال ۱۰۶۲ ه. ق نگارش شده است.

سنگک؛ نوعی نان است که روی سنگ‌ریزه‌های داغ در تنور می‌پزند.

سنگک نانی است که فقط در ایران رایج است بنابراین می‌توان آن را نان ملی ایران نامید. نان سنگک در قدیم نان طبقه اشراف یا نظامیان بوده و همچنین سنگکی‌ها نانوایی‌های فصلی بوده‌اند و بیشتر در زمستان و ماه رمضان پخت می‌کرده‌اند.

در سالنمای کمیته نانوایان تهران که در تاریخ ١٩ اردیبهشت سال ١٣٢٦ در تهران منتشر شده درباره پیدایش نانوایی و نان سنگک این‌طور آمده است: «شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهیدست و لشکریان خود که غالبا در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانوایی‌هایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه نمایند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را از «شیخ بهایی» که از علما و دانشمندان ایران بود خواست. شیخ بهایی با تفکر و تعمق تنور سنگکی را ابداع کرد.»

نوعی از نان که روی سنگ‌ریزه‌های گرم بپزند

یکی از نخستین کتاب‌ها دربارهٔ نان سنگک، کتاب «مجموعه معارف و فرهنگ نانوایی سنگکی و نان سنگک» در سال ۱۳۵۶ نوشتهٔ «سید داوود روغنی» معروف به شاطر داوود یکی از شاطرهای معروف شهر ری است. او معتقد است هیچ اطلاع دقیقی از محل و پیدایش نان سنگک وجود ندارد. اما به گفتهٔ وی قدیمی‌ترین نوشته‌ای که در آن از نان سنگک نام می‌برد «برهان قاطع» است که در سال ۱۰۶۲ ه. ق نوشته شده است.

در آن کتاب در بارهٔ معنی واژهٔ سنگک آمده است:«نوعی از نان هست که روی سنگ‌ریزه‌های گرم بپزند.» به نوشتهٔ شاطر داود در تعریف این نان، «نان سنگک که از نظر مزه، طعم و همچنین هضم آسان و سلامت، بهترین نان ایران و شاید هم دنیا باشد، از آرد مرغوب و سالم و آب خالص و نمک به‌دست می‌آید و خمیر ترش هم که در خمیر آن به‌عنوان مایه خمیر (مخمر) به‌کار می‌رود از همان آرد و آب و نمک درست می‌شود.

در پخت نان سنگک به غیر از مادهٔ فوق، جوش شیرین یا هر مادهٔ دیگری نمی‌توان به‌کار برد و جز آرد گندم مرغوب و سالم، هیچ آرد دیگری حتی آرد جو یا سایر حبوب را نمی‌توان برای پختن نان سنگک استفاده کرد.»

رسم تزئین نان سنگک با عسل و کنجد

می‌توان از دانه‌هایی مثل کنجد، سیاهدانه یا مخلوطی از هر دو برای خوش طعم کردن سنگک به روی آن پاشید. در گذشته برای این کار از خشخاش استفاده می‌شد که امروزه منع مصرف دارد. هم‌چنین از سنگک به‌عنوان نان سفره عقد نیز استفاده می‌شود که به‌صورت بزرگ پخته می‌شود و روی آن را با عسل و کنجد تزئین می‌کنند.

امروزه نان سنگک با دستگاه خمیر گرفته می‌شود. پیش‌تر تنور هیزمی بود و خمیر را در تشتک می‌گرفتند.