روز کریسمس؛ به هم‌وطنان مسیحی 12 روز دیگر تبریک بگوییم نه امروز!

   عصر ایران؛ مهرداد خدیر- 25 دسامبر که در سال‌های غیر کبیسه (‌اسفند 29 روزه) مقارن 4 دی و در سال‌های کبیسه (‌با اسفند 30 روزه) مقارن با 5 دی است به عنوان روز میلاد عیسی‌مسیح در جهان مسیحی جشن گرفته می‌شود هر چند‌که شواهد تاریخی وجود دارد که مسیحیان در تعیین روز تولد عیسی مسیح در 2023 سال قبل، از یلدای ایرانی و آیین میتراییسم الهام یا وام گرفته و 4 روز پس از آن را به عنوان روز میلاد در نظر گرفته‌اند.

    اما جالب است بدانید مسیحیان ایران ششم ژانویه - امسال 16 دی - را به عنوان روز ولادت مسیح جشن می‌گیرند و هر چند اگر به هموطن مسیحی کریسمس را تبریک بگویید تشکر می‌کند ولی اگر بخواهد واکنش دقیق‌تری داشته باشد یادآور می‌شود: جشن ما ششم ژانویه سال جدید میلادی است نه 25 دسامبر سال رو به پایان یعنی امروز.

  مسیحیت در واقع دو شاخه دارد: شرقی و غربی و در شاخه شرقی (ارتدوکس‌ها) سعی می‌شده تفاوت‌های آن با مسیحیت غربی شامل کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها حفظ شود.

   مسیحیان ایران البته معتقدند در سده‌های آغازین مسیحیت هم جشن میلاد و تعمید مسیح را ششم ژانویه برگزار می‌کردند و اگرچه دیگران به تغییر آن تن دادند اما در ایران حفظ شد و جالب این‌که با سنن ایرانی درآمیختند به گونه‌ای که در شب تولد مسیح به روایت خودشان نه مثل آمریکایی‌ها خوراک بوقلمون که مثل شب سال نو ایرانی سبزی‌پلو با ماهی می‌خورند. البته ایرانیان مسیحی سنت سبزی‌پلو با ماهی را در شب عید نوروز هم مثل دیگر ایرانیان نیز به جا می‌آورند و در واقع آن را مضاعف کرده اند.

    درباره چرایی تغییر روز کریسمس از ششم ژانویه به 25 دسامبر آرداک مانوکیان، اسقف اعظم فقید ارامنه تهران (‌همان که عکس او در کنار امام خمینی را فروشگاه‌های با صاحب ارمنی بسیار دیده‌ایم) در کتاب "جشن‌های کلیسای ارمنی" نوشته است:

   «پس از سده 4 میلادی بود که به تصویب کلیسای کاتولیک روم، میلاد مسیح را در 25 دسامبر و تعمید را در 6 ژانویه جشن گرفتند. تا پیش از آن همگی 6 ژانویه را به عنوان میلاد مسیح (و تعمید) گرامی می‌داشتند.

  این تغییر علت مهمی داشت. جشن میترا، ایزد خورشید که در هر سو گسترده شده بود، در روم از 21 تا 31 دسامبر برگزار می‌شد. 25 دسامبر روز تولد میترا بود که در اروپا، خاصه در روم، با مراسم ویژه‌ای جشن گرفته می‌شد. کاهنان، آتش می‌افروختند و مردم شادمانی می‌کردند. قیصران روم هم ایزد خورشید را ایزد پشتیبان خود می‌شمردند و آن را ایزد خورشید بی‌شکست می‌نامیدند.

  مسیحیت نتوانست مانع برگزاری آن جشن شود. خاصه آنکه در سال 274 میلادی قیصر آورلیوس برای ایزد خورشید پرستش‌گاهی پرشکوه ساخت و در سده بعدی قیصر ژولیوس آن را چونان ایزد پشتیبان اعتبار قیصران ارج بیشتری نهاد. در جای کنونی واتیکان، پرستش‌گاه میترا قرار داشت که مجلل‌ترین پرستش‌گاه روم بود.

   پرستش‌گاه میترا پس از بنای کلیسای پترس مقدس نیز مورد احترام، توجه و پرستش بود، مقامات کلیسای روم برای آنکه به برگزاری جشن‌های میترا در 25 دسامبر پایان دهند، قرار گذاشتند تا در همان تاریخ به جای برگزاری جشن میلاد ایزد خورشید، روز میلاد مسیح  را به عنوان روز میلاد خورشید عدالت، جشن بگیرند. به این ترتیب کلیسای روم در سال 451 میلادی برای پایان دادن به برگزاری جشن ایزد خورشید، روز 25 دسامبر را روز میلاد حضرت عیسی اعلام کرد. پس از گذشت مدتی سرانجام تمام جهان مسیحی آن تاریخ را پذیرفت. اما ارمنیان به رسم کهن پای‌بند ماندند و جشن میلاد و تعمید را همچنان در همان 6 ژانویه برگزار می‌کنند.»

   سه نکتۀ دیگر هم افزودنی یا محتمل است: نخست این که پیروان ادیان وقتی به شاخه‌های مختلف تقسیم می‌شوند نشانه‌های اختصاصی برای خود ایجاد یا آنها را حفظ می‌کنند. چندان که در اسلام هم مسلمانان در قبله متفق و متحدند اما در نوع وضو، مُهر گذاشتن یا نگذاشتن، دست بستن یا نبستن هنگام نماز، روز ولادت پیامبر و روز عید فطر بین شیعه و سنی اختلاف است. 

   دوم این که مسیحیان ایران علی‌الاغلب از کلیسای کاتولیک تبعیت نمی‌کنند چندان که بعید است اگر پاپ فرانسیس به تهران سفر کند آنان مانند مسیحیان آمریکای لاتین در استقبال از او رفتار کنند و جدای این جنبۀ تاریخی و نژادی هم دارند و صرفا مذهبی نیست. 

  سوم این که هر چهار سال یک بار 25 دسامبر مقارن با 5 دی است. 5 دی را زرتشتیان به عنوان سالروز درگذشت یا قتل آشو‌زرتشت گرامی می‌دارند و شاید مسیحیان ایران نمی‌خواستند این دو (میلاد مسیح و مرگ زرتشت)  با هم مقارن باشد.

  دو نکتۀ قابل توجه حاشیه‌ای هم اگر ذکر شود خالی از لطف نیست. یکی این که مقامات ایران بی‌توجه به این نکته همه ساله 25 دسامبر را به عنوان کریسمس به مسیحیان جهان و در عین حال ایران تبریک می‌گویند در حالی‌که برای بخش دوم باید روز 6 ژانویه تبریک بگویند و می‌توانند دو تبریک متفاوت را تنظیم کنند. اولی در 25 دسامبر (4 یا 5 دی) و دومی در 6 ژانویه ( 16 یا 17 دی) مخاطب‌شان هم وطنان مسیحی باشد. در اولی از این که به رهبران غرب به آموزه های مسیح عمل نمی‌کنند  و جهان همچنان در آتش جنگ می‌سوزد گله کنند ولی در دومی این اشاره دیگر وجهی ندارد.

   دوم این که  آقای سپنتا نیک‌نام که دوره پیش بر سر عضویت او  شورای شهر یزد بحث‌های فراوان درگرفت این پرسش را طرح می‌کرد که مگر در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آیین زرتشت در کنار مسیحیت به رسمیت شناخته نشده است؟ پس چرا مقامات ما روز تولد مسیح آن هم به تقویم غربی (25 دسامبر و نه 6 ژانویه به روایت مسیحیان ایران) را تبریک می‌گویند ولی در قبال 5 دی روز درگذشت آشوزرتشت واکنشی نشان نمی‌دهند؟

   در پاسخ البته گفته شد یک روز (‌6 فروردین) در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان روز زرتشت تعیین و از این حیث توجه شده است.

بیشتر بخوانید:

داستان یک تبریک و سکوت؛ 4 دی زادروز مسیح و 5 دی درگذشت زرتشت

پاپ فرانسیس در آیین کریسمس: مسیح فقیر بود پس تشنه قدرت و ثروت نباشید

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی دوره صفوی را در اروپا ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر