بگذار سیاستمداران و روشنفکران از روزنامه‌نگاران بترسند

در چنین مواردی، روزنامه‌نگار و روزنامه باید دو دو تا چهار تا کنند که انتشار این اخبار مهم، خوشایند رئیس جمهور آمریکا و نخست‌وزیر اسرائیل خواهد بود یا نه؟ حتی اگر خبر یک شلیک اشتباه و مرگبار را یک مقام نظامی یا سیاسی، خارج از یک مصاحبه به یک روزنامه‌نگار گفته باشد، آن روزنامه‌نگار موظف است حقیقت ماجرا را به اطلاع مردم برساند.

گاهی هم پیش می‌آید که یک سیاستمدار یا چهرۀ فرهنگی یا هر فرد مهم دیگری، مدعی می‌شود که سخنانش را دزده‌اید. یعنی او نمی‌دانسته که خبرنگار (یا هر فرد دیگری) در حال ضبط سخنانش است. حتی اگر این طور بوده باشد، اگر حرف‌های او اهمیتی عمومی داشته باشد، انتشار آن سخنان موافق وظیفۀ روزنامه‌نگار است. قبل از انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا، روزنامۀ واشنگتن پست به فایل صوتی سخنان خواهر دونالد ترامپ دست پیدا کرد؛ سخنانی که کاملا علیه رئیس‌ جمهوری آمریکا بودند و در "مصاحبه با واشنگتن پست" هم بیان نشده بودند. اما واشنگتن پست به درستی آن سخنان را منتشر کرد.

در ایران هم که فرهنگ تعریف و تعارف یا همان دورویی و نفاق موج می‌زند، خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در مواجهه با سیاستمداران و متفکران و هنرمندان، تجربه‌های عجیبی را از سر می‌گذرانند. مثلا چند سال پیش داریوش مهرجویی در مصاحبه با یک (یا چند) روزنامه‌نگار، گفته بود منتقدینی که فیلم‌های اخیر مرا قبول ندارند، خر هستند! و تاکید هم کرده بود که دقیقا همین جمله را بنویس.

اما بعد از انتشار مصاحبه، وقتی دید هوا پس است و همه دارند از او بابت جملۀ توهین‌آمیزش انتقاد می‌کنند، شاکی شد که چرا آن روزنامه‌نگار حرفش را منتشر کرده! یا مثلا با رئیس فلان فرهنگستان یا فلان روشنفکر مدعی اخلاق‌گرایی مفصلا مصاحبه می‌کنی، اما بعد از انتشار مصاحبه، وقتی که مصاحبه‌شونده با بازتاب منفی سخنانش مواجه می‌شود، به دروغ ادعا می‌کند آن حرف‌ها را نه در خلال یک "مصاحبه" بلکه در جریان یک "گپ خصوصی" بیان کرده و روزنامه‌نگار حق انتشار سخنانش را نداشته است.

سیاق هر متنی به خوبی نشان می‌دهد که سوال و جواب‌های متن دلالت بر "مصاحبه" دارند یا دلالت بر "گپ". گپ شامل سخنان پراکنده می‌شود. دو نفر که مشغول گپ‌زدن هستند، از هر دری سخنی می‌گویند و ممکن است سخنانشان فاقد وحدت موضوعی و ارتباط منطقی باشد. ولی وقتی کل یک گفت‌وگو اختصاص به یک موضوع خاص دارد، و روزنامه‌نگار مثلا پنجاه دقیقه دربارۀ "مجلۀ مهرنامه" یا "فرهنگستان علوم" یا "سیاست خارجی ایران" یا "جایگاه علمی دکتر حسابی" سوال کرده و جواب شنیده و بر اساس جواب‌ها مجددا سوال کرده، تلاش مصاحبه‌شونده برای گپ جلوه دادن مصاحبه، مصداق بارز رفتاری رندانه، بزدلانه و غیر مسئولانه است.

اما جدا از این نقد اصولی، اگر کسی به هر دلیلی شهرتی دارد و سخت هم نگران است مبادا تفاوت ظاهر و باطنش آشکار شود، بهتر است با هیچ روزنامه‌نگاری "گپ" نزند تا مبادا پستوگفته‌هایش به گوش خلق‌الله برسد!

به هر حال، جدا از رجال سیاسی و ارباب قدرت، متفکران و روشنفکران و هنرمندان هم در بسیاری از موارد دیواری کوتاه‌تر از دیوار روزنامه‌نگار پیدا نمی‌کنند و به گاه گیر افتادن در تنگنای ناشی از سخنان خودشان، ترجیح می‌دهند کاسه‌کوزه‌ها را بر سر روزنامه‌نگاران بشکنند.

چنین کاری، هزینه‌ای هم ندارد. کافی است آن فرد مشهور یکی دو دروغ علیه آن روزنامه‌نگار بگوید تا لااقل عده‌ای که از حقیقت ماجرا بی‌خبر هستند و روزنامه‌نگاری را با "جلب نظر بزرگان" اشتباه گرفته‌اند، باور کنند که خطا از روزنامه‌نگار بوده و آن سلبریتی سیاسی یا هنری یا فلسفی، سر سوزنی به دروغ و نفاق و دورویی و ریاکاری آلوده نیست.

با این حال وظیفۀ روزنامه‌نگار این است که مرعوب این قبیل ادعاهای دروغین نشود و کارش را انجام دهد ولو که کارش، یعنی خبر یا گزارش یا مصاحبه‌ای که منتشر می‌کند، به پرسونا و پرستیژ پوشالی فلان فرد محبوب یا مشهور لطمه بزند.

غوغای ناشی از تکذیب‌های دروغین، بسیار زود فروکش می‌کند و آنچه باقی می‌‌ماند، همان "خبر" یا "گزارش" یا "مصاحبه" است که به اطلاع افکار عمومی رسیده و به درک بهتر آیندگان از تاریخ این سرزمین (یا هر سرزمین دیگری) کمک خواهد کرد.

هر دولتمرد یا سیاستمدار یا متفکر یا روشنفکر یا هنرمندی، فردی صاحب قدرت است. قدرت سیاسی یا قدرت اجتماعی. صاحبان قدرت علی‌القاعده باید از روزنامه‌نگاران بترسند. پس اگر سیاستمداران و روشنفکران و هنرمندان از روزنامه‌نگاران می‌ترسند، بگذار که بترسند!