عصر ایران؛ دکتر رکسانا دانیالی - شیتاکه نام یکی از محبوب ترین قارچ ها در سراسر دنیا است که در واقع نوعی قارچ خوراکی محسوب می شود و بومی کشورهایی نظیر چین و ژاپن است. البته گفته می شود که محققان ایرانی نیز موفق به کشت این قارچ در استان خراسان رضوی شده اند و تا چند سال آینده وارد فاز تولید انبوه خواهد شد.

این دسته از قارچ ها به واسطه طعم مطلوب و فواید متنوعی که برای سلامتی انسان دارند، ظرف مدت زمانی کوتاه به محبوبیت بالایی دست یافته اند. از جمله مهم ترین این تاثیرات می توان به قابلیت مبارزه با سرطان، تقویت سیستم ایمنی و همچنین تضمین سلامت قلب اشاره کرد.

شیتاکه را بهتر بشناسیم

این قارچ های بومی شرق آسیا به رنگ قهوه ای تیره هستند و کلاهک آنها معمولا بین 5 الی 10 سانتی متر رشد می کند. در حالی که شیتاکه درست مانند انواع سبزیجات به صورت خوراکی مصرف می شود، مسیر زندگی و تکامل متفاوتی را طی می کند. قارچ مورد نظر به طور طبیعی بر درختان جنگلی در حال پوسیدن رشد می کند. در مجموع نزدیک به 83 درصد از قارچ های شیتاکه در ژاپن پرورش داده می شوند اما در این میان کشورهای دیگری همچون آمریکا، کانادا، سنگاپور و چین نیز اقدام به تولید انبوه این موجود جادویی کرده اند.

از نظر تغذیه ای، شیتاکه کالری پایینی دارد و منبعی غنی از فیبر، ویتامین های خانواده ب و برخی از املاح معدنی به شمار می رود. مواد مغذی موجود در 4 شیتاکه خشک (معادل 15 گرم) طبق مطالعه ای که از طریق ریسرچ گیت قابل دسترسی است، به صورت زیر خواهد بود:

- کالری: 44

- کربوهیدرات: 11 گرم

- فیبر: 2 گرم

- پروتئین: 1 گرم

- ریبوفلاوین: 11 درصد مقدار مواد مغذی مورد نیاز روزانه (DV)

- نیاسین: 11 درصد DV

- مس: 39 درصد DV

- ویتامین ب 5: 33 درصد DV

- سلنیوم: 10 درصد DV

- منگنز: 9 درصد DV

- روی: 8 درصد DV

- ویتامین ب 6: 7 درصد DV

- فولات: 6 درصد DV

- ویتامین د: 6 درصد DV

علاوه بر موارد فوق، شیتاکه بسیاری از آمینو اسیدهای گوشت را نیز در اختیار دارد که این موضوع یک مزیت بزرگ به خصوص برای افراد گیاهخوار محسوب می شود. بر اساس مقاله ای از مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا این قارچ همچنین حاوی پلی ساکاریدها، ترپنوئیدها، استرول ها و لیپیدهای مختلفی است که شماری از آنها قادر به کاهش سطح کلسترول خون هستند و اثر ضد سرطان در کنار تقویت سیستم ایمنی دارند!

ضمنا باید توجه داشت که میزان ترکیبات زیست فعال در ساختار شیتاکه تا اندازه زیادی به مکان پرورش قارچ، نحوه کشت، چگونگی برداشت، نگه داری و ذخیره سازی آن بستگی دارد.

روش های معمول مصرف

شیتاکه در قالب دو کاربرد اصلی یعنی به صورت غذا و همچنین مکمل مورد استفاده قرار می گیرد:

- به عنوان غذا: بسیاری از مردم آسیای شرقی از هر دو نوع شیتاکه تازه و خشک شده در پخت و پز غذاهای مختلف کمک می گیرند. شیتاکه خشک شده حاوی مزه ای به نام اومامی است که در مقایسه با حالت تازه آن درصد بالاتری دارد و طعم آن مشابه طعم گوشت است. حتی دیده شده که استفاده از این قارچ در دستور پخت سوپ نیز مزه آن را تا اندازه زیادی تغییر می دهد.

- به عنوان مکمل: قارچ های شیتاکه نه تنها از پایه های اصلی طب سنتی چین به شمار می روند، بلکه طی سالیان طولانی نقش مهمی در سنت های دارویی ژاپن، کره و شرق روسیه نیز بر عهده داشته اند. برای مثال در اصول درمانی چینی، شیتاکه به عنوان عصاره جادویی سلامتی و افزایش طول عمر شناخته می شود. همچنین این اعتقاد وجود دارد که قارچ مذکور قادر به تقویت گردش خون در بدن خواهد بود.

در مقاله چاپ شده توسط انتشارات جان وایلی و پسران می خوانیم که برخی از اجزای زیست فعال شیتاکه می توانند به مبارزه علیه سرطان و التهاب بپردازند. گفتنی است که تعداد زیادی از این مطالعات روی نمونه های حیوانی آزمایش شده اند و از این رو همچنان اطلاعات کاملی در خصوص میزان اثرگذاری بر انسان وجود ندارد. از طرفی برخی از مکمل های حاوی قارچ های دارویی- درمانی در بازار از نظر قدرت محتویات خود تست نشده اند و نمی توان نظر قطعی در مورد آنها داد.

در مجموع از آن جایی که فواید گسترده خوراکی قارچ های شیتاکه امری اثبات شده است و به وسیله طب سنتی چین و ژاپن نیز تایید می شود، مصرف مکمل هایی از این دست با دوز توصیه شده توسط شرکت سازنده ضرری نداشته و حتی می تواند به مزایای درمانی مختلف هم منتهی شود. انواع مکمل های متشکل از این قارچ در بازار دارویی ایران موجود هستند و به فروش می رسند.

در ادامه چندین مورد از ارزشمندترین فواید شیتاکه را بررسی خواهیم کرد:

کمک به سلامت سیستم قلب و عروق

قارچ های شیتاکه در گروه ترکیبات موثر بر سلامت قلب دسته بندی می شوند. این قارچ برای نمونه حاوی 3 ترکیب اصلی است که می تواند به کاهش کلسترول خون کمک کند:

- اریتادنین: از فعالیت آنزیمی که در تولید کلسترول نقش دارد جلوگیری می کند

- استرول ها: این مولکول ها به بلوک جذب کلسترول توسط سیستم گوارش یاری می رسانند

- بتا گلوکان ها: این نوع فیبر قادر به کاهش سطح کلسترول است

بررسی روی موش های صحرایی نشان داده است که شیتاکه قدرت جلوگیری از افزایش فشار خون در این حیوانات را دارد. همچنین در موش هایی که رژیم غذایی با چربی بالا داشتند و همزمان شیتاکه نیز مصرف می کردند، میزان چربی کمتری در کبد آنها انباشته شد و به دنبال آن با مشکلات قلبی محدودتری ناشی از رسوب چربی در دیواره عروق رو به رو بودند. البته همچنان برای تایید محکم این یافته ها نیاز به اجرای مطالعات دقیق روی داوطلبان انسانی خواهد بود.

تقویت سیستم ایمنی

اصلی ترین کاربردی که این روزها شیتاکه را تبدیل به مکملی پر فروش و معروف کرده، بحث تقویت سیستم ایمنی است. با استناد به پژوهشی که از طریق انتشارات سیج در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است، مارکرهای ایمنی در افرادی که روزانه دو عدد مکمل شیتاکه مصرف می کردند پس از یک ماه بهبود یافت و سطح التهاب هم در بدنشان کمتر شد.

گفته می شود که تاثیر قارچ های شیتاکه بر تقویت سیستم ایمنی به پلی ساکاریدهایی باز می گردد که در ترکیب آنها وجود دارد. این قارچ شگفت انگیز در عین حال می تواند بر افزایش مجدد فاکتورهایی که به واسطه افزایش سن دستخوش کاهش و تضعیف عملکرد می شوند نیز اثر بگذارد.

عملکرد ضد سرطانی

علاوه بر موارد فوق ممکن است پلی ساکاریدهای شیتاکه اثرات ضد سرطانی هم داشته باشند. برای مثال پلی ساکارید لنتینان با فعال سازی سیستم ایمنی بدن به مبارزه با تومورها کمک می کند.

دیده شده که این ماده از رشد و انتشار سلول های سرطانی جلوگیری می کند. حتی در چین و ژاپن فرم تزریقی لنتینان در کنار شیمی درمانی و سایر درمان های اصلی مبارزه با سرطان هم وجود دارد که به منظور بهبود عملکرد ایمنی و کیفیت زندگی در مبتلایان به سرطان های گوارشی استفاده می شود.

------------------------------------------------------------------------

بیشتر بخوانید: