عصر ایران؛ دکتر رکسانا دانیالی - کهن دار که با نام علمی جینکو بیلوبا شناخته می شود، درختی بزرگ و بومی چین است که به واسطه قدمت چندین هزار ساله خود نوعی فسیل زنده به شمار می رود. این گیاه سالیان سال است که برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و حاوی ویژگی های دارویی ارزشمندی است. گفتنی است که جینکو بیلوبا تنها عضو باقی مانده از یک رده گیاهان باستانی است و از این رو عنوان فسیل زنده کاملا مناسب آن خواهد بود.

هرچند به طور معمول از برگها و دانه های این گیاه در طب سنتی چین در قالب دارو استفاده می شود، اما امروزه توجه بیشتری به عصاره گیری از برگهای آن شده است.

بدین ترتیب مشاهده مکمل های مختلف که هر یک حاوی میزان متفاوتی از عصاره جینکو بیلوبا هستند دور از انتظار نخواهد بود. این دسته از مکمل ها بیشتر با بهبود عملکرد مغز و گردش خون در بدن ارتباط دارند.

در طب سنتی چین بیش از 1000 سال است که بذرها و برگهای این گیاه به عنوان قابض اندام ریه، درمان سرفه و آسم، تب بر، آنتی بیوتیک، تصفیه کننده خون، درمان زخم، تقویت گردش خون، بازکنندگی عروق، درمان آلزایمر، افسردگی، اضطراب، نارسایی جنسی، در معده، پارکینسون و سرگیجه مزمن مصرف می شوند.

در ادامه به برخی از مهم ترین فواید درمانی گیاه مجعزه آمیز جینکو بیلوبا با ذکر جزئیات مربوطه اشاره خواهیم کرد. لازم به ذکر است که تمامی نکات زیر با استناد به مطالعه ای که از طریق مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا قابل دسترسی است، به دست آمده اند:

آنتی اکسیدان قوی

محتوای آنتی اکسیدانی جینکو ممکن است دلیل بسیاری از ادعاهای مطرح شده در خصوص این گیاه در حیطه سلامتی باشد. جینکو بیلوبا حاوی مقادیر بالایی از فلاونوئیدها و ترپنوئیدها است که به واسطه اثرات آنتی اکسیدانی بسیار قوی شناخته می شوند. رادیکال های آزاد ذراتی شدیدا واکنش پذیر هستند که حین عملکردهای متابولیکی طبیعی بدن مانند تبدیل غذا به انرژی و یا سم زدایی تولید می شوند. حال آنتی اکسیدان ها با اثرات مخرب رادیکال های آزاد مبارزه کرده و می توانند آنها را خنثی کنند. در مجموع رادیکال های آزاد قادر هستند خود را به بافت های سالم برسانند و در تسریع روند پیری و توسعه بیماری های مختلف نقش بالقوه ایفا کنند.

تحقیقات صورت گرفته در مورد اثرات آنتی اکسیدانی جینکو بیلوبا امیدوار کننده بوده است و در آینده نیز می توان به یافته های کامل تر و مهمتری منتهی شود. با این حال همچنان مشخص نیست که این گیاه دقیقا چگونه عمل می کند و تا چه حد می تواند در درمان بیماری های خاص موثر باشد.

مبارزه با التهاب

التهاب بخشی از پاسخ طبیعی بدن به آسیب یا حمله به بافت های خودی توسط ماده ای خارجی است. طی پاسخ التهابی، اجزای مختلف سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با مهاجم خارجی یا بهبود ناحیه متضرر وارد عمل می شوند. اما در برخی از بیماری های مزمن حتی در صورت عدم وجود عامل آسیب زا، پاسخ التهابی تحریک شده و با گذشت زمان باعث آسیب دائمی به بافت ها و همینطور محتوای ژنتیکی خواهد شد. سالها تحقیقات روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می دهد که عصاره جینکو بیلوبا می تواند مارکرهای التهابی را در سلول های حیوانی و انسانی در اثر انواع بیماری ها کاهش دهد. تعدادی از وضعیت های پزشکی به اثبات رسیده در این زمینه به صورت زیر دسته بندی می شوند:

- آرتروز

- بیماری روده تحریک پذیر (IBD)

- سرطان

- امراض قلبی عروقی

- سکته

با وجود یافته های منطقی و قانع کننده، همچنان لزوم اجرای مطالعات انسانی بیشتر در این خصوص به منظور ارائه نتایج استوار و قطعی احساس می شود.

بهبود گردش خون و سلامت قلب

در طب سنتی چین از دانه های جینکو برای باز کردن کانال های انرژی به سوی سیستم ارگان های مختلف بدن از جمله کلیه ها، کبد، مغز و ریه ها استفاده می شود. بدین ترتیب توانایی نسبی جینکو بیلوبا در افزایش جریان خون قسمت های متفاوت بدن ممکن است منشا بسیاری از مزایای احتمالی آن باشد.

در پژوهشی که به وسیله انتشارات سیج به چاپ رسیده به این نکته اشاره شده است. در این مطالعه از افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی دعوت به عمل آمد و از آنها خواسته شد که به مصرف مکمل های دارویی حاوی جینکو بیلوبا بپردازند. در اکثر شرکت کنندگان افزایش فوری جریان خون در چندین ناحیه از بدن نشان داده شد. این امر به بالا رفتن 12 درصدی میزان نیتریک اکسید در گردش خون، ترکیبی که مسئول گشاد شدن رگهای خونی است نسبت داده شد.

تحقیقات دیگر همچنین به اثرات محافظتی جینکو بر سلامت قلب، سلامت مغز و پیشگیری از سکته های مغزی اشاره دارد. توضیحات متعددی برای این موضوع وجود دارد که یکی از مهم ترین آنها حضور ترکیبات ضد التهابی در گیاه مذکور است.

کاهش علائم اختلالات روانپزشکی و زوال عقل

جینکو بیلوبا بارها و بارها در راستای اثرگذاری بر کاهش اضطراب، استرس، علائم مرتبط با بیماری آلزایمر و افت عملکرد شناختی مرتبط با پیری مورد ارزیابی قرار گرفته است. به طور کلی نتایج تحقیقات در این زمینه متناقض است. برای مثال در یک سری از پژوهش ها کاهش قابل توجه افت شناختی در افراد مبتلا به زوال عقل با استفاده از جینکو به اثبات رسیده است. این در حالی است که برخی از مطالعات دیگر قادر به تایید چنین یافته هایی نبوده اند.

مطالعه ای مروری حاصل از بررسی 21 پژوهش مستقل نشان داده که عصاره جینکو بیلوبا در صورت مصرف همزمان با داروهای اختصاصی بیماری، قادر به بهبود قابلیت های عملکردی در مبتلایان به آلزایمر طی مراحل اولیه بوده است. همچنین می خوانیم که استفاده از مکمل های حاوی جینکو به مدت 22 الی 24 هفته، سبب کاهش چشمگیر نشانه های مربوط به زوال عقل می شود. دانشمندان معتقد هستند که این دسته از تاثیرات با افزایش جریان خون ورودی به مغز در ارتباط خواهند بود.

تعدادی دیگر از خصوصیات ارزشمند گیاه باستانی جینکو بیلوبا به شرح زیر هستند:

- بهبود عملکرد مغز و سلامت کلی بدن

- کاهش احساس خشم و اضطراب

- تقویت عملکرد چشم و ارتقا سطح سلامت آن

- درمان میگرن و سردرد

- درمان علائم فیزیکی و روحی PMS یا سندرم پیش از قاعدگی