عصر ایران؛ دکتر رکسانا دانیالی - بیماری پیسی که با نام علمی ویتیلیگو شناخته می شود، در واقع مشکلی مزمن و طولانی مدت است که طی آن به علت اختلال در تولید رنگدانه به واسطه تخریب ملانوسیت ها (سلول هایی که مسئولیت تولید رنگدانه را بر عهده دارند)، لکه های روشن روی سطح پوست ایجاد می شود. این بیماری می تواند تمام افراد با هر سن، جنس و ملیت را تحت تاثیر خود قرار دارد و منحصر به دوره خاصی از زندگی شخص نیست.

لکه ها یا همان پچ های ویتیلیگو زمانی شکل می گیرند که ملانوسیت های داخل پوست شروع به از بین رفتن کنند. این سلول ها با تولید ملانین به پوست انسان رنگ و لعاب می دهند و در عین حال از آن در برابر اشعه ماورا بنفش خورشید محافظت می کنند. بر اساس گزارشی از مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا و با استناد به شماری از منابع معتبر، به نظر می رسد که بین 0.5 تا 2 درصد از جمعیت جهان به بیماری پیسی مبتلا باشند.

پیش از آن که ابعاد این اختلال را به طور دقیق تری مورد بررسی قرار دهیم، لازم است حقایقی را درباره ویتیلیگو بدانیم:

- سن بالا یا پایین، جنسیت، محل زندگی و سابقه خانوادگی بر ابتلا یا عدم ابتلا به بیماری تاثیرگذار نیستند.

- معمولا درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و مبتلایان با عارضه ای طولانی مدت رو به رو هستند.

- دلیل اصلی وقوع این مشکل مشخص نیست اما ممکن است به واسطه آلودگی با بیماری های ویروسی و یا اختلالات خود ایمنی باشد.

- ویتیلیگو قابل انتقال نیست و از این نظر جای نگرانی وجود نخواهد داشت.

- گزینه های درمانی ممکن است شامل مواجهه با نور UVA یا UVB و یا دپیگمانتاسیون پوست در موارد شدید باشد.

ویتیلیگو را بهتر بشناسیم

در برخی از موارد ابتلا به ویتیلیگو، سطح کل پوست می تواند تحت تاثیر قرار بگیرد که البته این پیشروی در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. از جمله نواحی غیر معمول نفوذ می توان به چشم ها، قسمت داخلی حفره دهانی و مو اشاره کرد. در بیشتر کیس ها مناطق آسیب دیده تا پایان عمر فرد به صورت فاقد رنگدانه باقی می مانند. از طرفی ویتیلیگو یک بیماری حساس به نور محسوب می شود. بدین معنا که نواحی تحت تاثیر نسبت به نواحی سالم و عادی بدن با قرار گیری در معرض نور آفتاب حساسیت بیشتری را از خود نشان می دهند.

پیشبینی احتمال گسترش پچ ها به سایر نواحی بدن همواره دشوار بوده است و نمی توان برآورد دقیقی ارائه داد. با این حال روند انتشار می تواند تا چندین هفته طول بکشد و یا حتی شاید لکه ها تا چندین سال هم پایدار باقی بمانند. همانطور که انتظار می رود، پچ های روشن تر در افرادی که پوست تیره و یا برنزه شده دارند بیشتر به چشم می آید.

آکادمی درماتولوژی آمریکا بیش از آن که ویتیلیگو را یک بیماری پوستی بداند، آن را در قالب نوعی مشکل آرایشی تعریف می کند. درست مانند یک اختلال سلامتی که نیازمند رسیدگی پزشکی است.

علائم بالینی

تنها علامت افتراق دهنده ویتیلیگو ظهور لکه های سفید و مسطح روی پوست به شمار می رود. اولین پچ روشن که توجه فرد را به خود جلب می کند، معمولا در ناحیه ای تظاهر می یابد که بیش از سایر قسمت های بدن در معرض آفتاب قرار دارد.

لکه ها از نظر ظاهری نامنظم هستند و برخی اوقات هم کمی التهابی می شوند. التهاب در نهایت می تواند منجر به احساس خارش روی سطح پوست شود. اما در اکثر مواقع هیچگونه ناراحتی، تحریک، درد و خشکی در نواحی درگیر دیده نمی شود. نشانه های ویتیلیگو از هر فرد به فرد دیگر تفاوت دارد و همچنین تعداد معدودی هستند که در آنها لکه های سفید رنگ ثابت باقی مانده اند و دیگر تکامل نمی یابند. در مقابل افرادی که مبتلا به پیسی پیشرونده هستند، شمار بیشتری از بیماران را تشکیل می دهند.

انواع

در مجموع دو مدل پیسی شامل غیر سگمنتال و سگمنتال وجود دارد:

- ویتیلیگو غیر سگمنتال

اگر اولین پچ های سفید ایجاد شده به صورت متقارن شکل گرفته باشند، تشخیص ویتیلیگو غیر سگمنتال داده می شود. در این حالت سرعت رشد نسبت به زمانی که لکه ها فقط در یک ناحیه از بدن باشند کندتر خواهد بود. پیسی غیر سگمنتال شایع ترین نوع این بیماری محسوب شده و تا 90 درصد از کیس ها را به خود اختصاص می دهد.

لکه ها اغلب به طور مساوی در هر دو طرف بدن ایجاد می شوند و درصدی از تقارن ظاهری را نیز نشان می دهند. آنها روی قسمتی از پوست ظاهر می شوند که در معرض آفتاب قرار دارد، مانند صورت، گردن و دست ها. مناطق رایج عبارت اند از:

- پشت دست ها

- بازوها

- چشم ها

- زانوها

- آرنج ها

- پاها

- دهان

- زیر بغل و کشاله ران

- بینی

- دستگاه تناسلی و ناحیه رکتوم

لازم به ذکر است که ویتیلیگو غیر سگمنتال خود به زیرمجموعه های زیر تقسیم می شود:

- ژنرالیزه: لکه ها منطقه و یا سایز مشخصی ندارند. این مورد معمول ترین نوع بیماری است.

- آکروفیشیال: بیشتر روی انگشتان دست و پا اتفاق می افتد.

- مخاطی: اکثرا در اطراف غشاهای مخاطی و لب ها ظاهر می شود.

- جهانی: از بین رفتن رنگدانه ها بیشتر قسمت های بدن را در بر گرفته و بسیار نادر است.

- کانونی: یک و یا تعداد محدودی لکه روشن در مناطق جداگانه ایجاد شده و اغلب در کودکان خردسال رخ می دهد.

- ویتیلیگو سگمنتال

ویتیلیگو سگمنتال با سرعت بالاتری گسترش می یابد اما در مقایسه با نوع غیر سگمنتال ثابت تر، پایدار تر و نامنظم تر است. این نوع شیوع کمتری دارد و تنها 10 درصد از مبتلایان به پیسی را شامل می شود. همچنین مدل سگمنتال نامتقارن است.

پیسی سگمنتال در رده سنی پایین تر شیوع بیشتری دارد و نزدیک به 30 درصد از کودکان مبتلا را در گروه خود جای می دهد. این مدل از بیماری به طور معمول مناطقی از پوست را که به اعصاب منشا گرفته از ریشه های پشتی ستون فقرات متصل هستند، تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین دیده شده که نوع سگمنتال به خوبی به درمان های موضعی پاسخ خواهد داد.

درمان

از آن جایی که اکثر کیس های ویتیلیگو را نوع غیر سگمنتال تشکیل می دهد، درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و تلاش های صورت گرفته بیشتر بر پایه علامت درمانی استوار هستند:

- نور درمانی به وسیله UVB

قرار گیری در معرض لامپ های ماورا بنفش B یکی از گزینه های معمول درمانی است. از آن جایی که امکان استفاده روزانه از این لامپ ها در منزل فراهم است، احتمال تاثیرگذاری نیز بیشتر خواهد بود.

اگر درمان در مراکز پزشکی انجام شود، نیاز به هفته ای 2 الی 3 مرتبه تکرار دوره خواهد بود. در مجموع به نظر می رسد نور درمانی با UVB به همراه سایر روش های درمانی موضعی تاثیر نسبتا مثبتی بر پیسی داشته باشد. اما در هر صورت همچنان درمان قطعی برای بازگشت روند رنگدانه سازی کامل به پوست شناسایی نشده است.

- نور درمانی به وسیله UVA

نور درمانی با اشعه ماورا بنفش A معمولا در محیط های مراقبت بهداشتی انجام می شود. بیمار در ابتلا دارویی مصرف می کند که حساسیت پوست به این طیف نوری را افزایش داده و سپس طی یک سری از دوره های درمانی، پوست آسیب دیده در معرض دوز بالایی از UVA قرار می گیرد. پیشرفت این روش بعد از 6 الی 12 ماه (هفته ای دو جلسه) مشخص خواهد شد.

- دپیگمانتاسیون

هنگامی که ناحیه آسیب دیده گسترده و 50 درصد از بدن یا بیشتر را پوشانده باشد، دپیگمانتاسیون یکی از گزینه های مناسب محسوب می شود. در این روش رنگ پوست در قسمت هایی که درگیر نشده اند کاهش داده شده و متناسب با نواحی روشن تر خواهد شد.

رنگ زدایی با استفاده از لوسیون ها یا پمادهای موضعی بسیار قوی مانند مونوبنزن و هیدروکینون انجام می شود. این درمان دائمی است اما می تواند پوست را شکننده کند. بدین ترتیب باید از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آفتاب خودداری کنید. بسته به عواملی مانند عمق رنگ اصلی پوست، روند کاهش رنگ می تواند 12 الی 14 ماه طول بکشد.

سایر روش های موثر شامل موارد زیر هستند:

- کورتیکواستروئیدهای موضعی

- فرمولاسیون های پوستی حاوی ویتامین دی مانند کلسیپوتریول

- پسورالن

-----------------------------------------------------------------

بیشتر بخوانید: