کلیسای سرخ آباد را هم مردم استان مازندران کوچک‌ترین کلیسای جهان می‌دانند. کلیسایی که در دوره پهلوی اول در روستای سرخ آباد سوادکوه ساخته شده و اکنون به عنوان یکی از آثار ملی ایران شناخته می‌شود. این کلیسا رو به روی ایستگاه راه آهن سرخ آباد کنار جاده اصلی با فاصله دو کیلومتری از پل تاریخی ورسک قرار دارد.

خیلی از افراد وقتی کلیسای کوچکی را در شهری می‌بینند، دوست دارند آن را خاص‌ترین و منحصربه فردترین کلیسا بدانند. استفاده از ویژگی «ترین» تنها برای کلیسا نیست. بلکه انگار داشتن یک ویژگی منحصر به فرد، می‌تواند جاذبه‌ای برای آن مکان ایجاد کند.

هر کجا که یک عبادتگاه کوچکی وجود داشته باشد و آن را متعلق به مسیحیان بدانند، می‌گویند که اینجا کوچک‌ترین کلیساست، درحالی که پژوهش عمیقی در این باره نشده است. یکبار کلیسای سرخ آباد در استان مازندران را کوچک‌ترین کلیسا و یک بار هم کلیسای کانتور قزوین را کوچک‌ترین می‌دانند. این درحالی است که کسی نمی‌داند آیا در کشور‌های دیگری که کوچه به کوچه آن‌ها پر از کلیساست، آیا کلیسایی کوچک‌تر از آنچه در ایران هست وجود دارد یا نه.

جانسلو؛ کلیسایی به نام یک سیاهپوست

اهالی شهرستان ارومیه کلیسایی که در میان باغ بیدمشک قرار دارد و قدمتش به ۸۰۰ سال پیش می‌رسد را کوچک‌ترین کلیسای جهان می‌دانند. این کلیسا در روستای جانسلو واقع شده است. از آنجا که پروتستان‌ها ۲۰۰ سال قبل در این منطقه سکونت داشتند، نام روستا نیز از نام یک سیاهپوست انگلیسی و از مبلغان کلیسای پروتستان آمده است.

می‌گویند درون کلیسا، قبر زنی مومنه وجود دارد. داخل این کلیسا، سنگی با طول و عرض چهارمتری هست که رویش صلیب گذاشته‌اند.

باز هم باید درباره اینکه آیا این کلیسا کوچک‌ترین کلیسای جهان است یا نه با شک و تردید گفت، شاید در جای دیگری از جهان، کلیسای دیگری به همین ابعاد یا حتی کوچک‌تر وجود داشته باشد. در آن صورت، دیگر نمی‌توان گفت این کلیسا، کوچک‌ترین در جهان است.

به هر حال این کلیسا هم محل عبادت مسیحیان است و مانند بسیاری از کلیسا‌های دیگر به نام حضرت مریم می‌شناسند و تحت مدیریت کلیسای شرق آشوری است.

این کلیسا هم مانند بسیاری از کلیسا‌های دیگر در آهنی ضخیم و کوچکی با ابعاد ۹۰ در ۱۳۰ سانتی دارد تا عبادت کنندگان هنگام ورود خم شده و با احترام وارد شوند.

از آنجا که کلیسا‌ها محلی برای روشن کردن، شمع دارند، در بیرون از محوطه، کلبه فلزی جایی برای روشن کردن شمع است. همچنین ۵ صلیب سنگی نیز در کنار این بنا دیده می‌شود.

سرخ‌آباد؛ قدیس نگهبان کارگران پل ورسک

کلیسای سرخ آباد را هم مردم استان مازندران کوچک‌ترین کلیسای جهان می‌دانند. کلیسایی که در دوره پهلوی اول در روستای سرخ آباد سوادکوه ساخته شده و اکنون به عنوان یکی از آثار ملی ایران شناخته می‌شود. این کلیسا رو به روی ایستگاه راه آهن سرخ آباد کنار جاده اصلی با فاصله دو کیلومتری از پل تاریخی ورسک قرار دارد. می‌گویند این کلیسا برای انجام مراسم مذهبی کارکنان راه آهن توسط مهندسان مسیحی ایتالیایی ساخته شده است و از همان موقع هم مانده است. تا اکنون یکی از جاذبه‌های گردشگری سوادکوه و محل عبادت مسیحیان باشد.

مردم محلی این کلیسا را قدیسه نگهبانِ معمارانِ پل نیز می‌دانند. این کلیسا با داشتن طول و عرض سه متر در سه متر، دری ورودی و دو پنجره کوچک دارد و از گچ و آجر و کف سیمانی ساخته شده است. هر چند که این کلیسا محل عبادت بوده است، اما در سال‌های اخیر ناملایمات زیادی هم دید و بی‌توجهی به آن کم نبوده است. اگر کلید در ورودی آن را پیدا کردید، خبر بدهید، چون گردشگران از پنجره داخلش را می‌بینند.

عبارتی که سردر این کلیسا نوشته شده، انتساب این کلیسا را به سن باربارا دیکاتلیم تأیید می‌کند. سن باربارا دیکاتلیم دور از چشم پدرش مسیحی می‌شود. پدر وی بت پرست بوده و پس از فهمیدن این موضوع با شکنجه‌های فراوان وی را به قتل می‌رساند.

کانتور؛ کلیسای قرمز قزوین

کلیسای «کانتور» در قزوین را هم برخی از افراد و رسانه‌ها کوچک‌ترین کلیسای جهان می‌دانند که به «برج ناقوس» هم معروف است. این کلیسا در جنگ جهانی دوم در زمان اشغال ایران به دست روس‌ها ساخته شده است و به دلیل داشتن نقشه چند ضلعی نامنظم و آجر قرمز لعابدار، یکی از جاذبه‌های استان قزوین است، اما در مقایسه با کلیسا‌های دیگر این کلیسا اتفاقاً کوچک‌ترین نیست، ولی با این وجود می‌توان آن را جزو کوچک‌ترین کلیسا‌های ایران حساب کرد. سنگ قبر‌هایی به چشم می‌خورد که یکی از آن‌ها متعلق به یک خلبان روسی است.

شاید استفاده از عناوین کوچکترین کلیسا برای این کلیسا‌ها که در نوع خود مهم و جاذبه گردشگری محسوب می‌شوند، برای جذب بیشتر گردشگران به مناطقی است که کمتر کسی به آنجا می‌رود؛ مانند استفاده از صفت تفضیلی بزرگترین یا خاص‌ترین جاذبه گردشگری در کشورمان ایران! امّا به هر حال، آشنایی با آن‌ها خالی از لطف نیست. آنچه شکل‌گیری این کلیسا‌ها را مهم می‌کند شاید تاریخی باشد که پشت هر کدام از آنها خوابیده است.