دهخدا شروع به همکاری با میرزا جهانگیر خان در انتشار روزنامه معروف به نام صور اسرافیل کرد. هنگامی که شاه مجلس را به توپ بست، دهخدا همراه با گروهی از لیبرال ها به اروپا رفت.

علی اکبر دهخدا در سال 1255 در تهران متولد شد. پدرش خان بابا خان مقیم قزوین بود و قبل از تولدش به تهران آمد و در آنجا اقامت گزید.

در 10 سالگی علی اکبر پدرش از دنیا رفت و مادرش سرپرستی او را برای ادامه تحصیل بر عهده گرفت. یکی از دانشمندان آن عصر، شیخ غلام حسین بروجردی وظیفه آموزش وی را بر عهده داشت. دهخدا غالباً می گفت هر آنچه را كه می داند توسط آن بزرگ مرد بروجردی آموخت.

بعداً وقتی مدرسه سیاسی در تهران افتتاح شد، علی اکبر به آنجا پیوست. به دلیل مجاورت با مرحوم شیخ هادی نجم آبادی، علی رغم سن کمتر در کلاس های جالب وی شرکت می کرد و بسیار تمایل داشت.

در همان زمان زبان فرانسه را آموخت و سپس به اروپا رفت و در آنجا زبان فرانسه را تکمیل کرد و اطلاعات جدیدی نیز به دست آورد. بازگشت به تهران مصادف با آغاز انقلاب مشروطه بود.

هنگامی که شاه برکنار شد، مردم تهران و کرمان وی را به عنوان محفل انتخاب کردند. در طول جنگ جهانی اول، علی اکبر دهخدا در روستایی در استان چهار محال بختیاری بود. پس از جنگ، او امور سیاسی را رها کرد و به خدمات علمی و فرهنگی پیوست. سرانجام در هفتم مارس 1334 از دنیا رفت. وی در ابن بابویه به خاک سپرده شد.

کارهای خانوادگی او

1) امثال و حکم: در 4 جلد شامل برخی از زبان های عامیانه فارسی است.
2) ترجمه عظمت و انحطاط رومیان توسط نویسنده مونتسکیو که تاکنون منتشر نشده است.
3) ترجمه روحیه قانون توسط مونتسکیو که این نیز هم منتشر نشده است.
4) فرهنگ لغت فرانسه به فارسی، شامل واژگان دانشگاهی، تاریخ، ادبیات، جغرافیا و پزشکی. مترجم متأخر معادل دقیقي ارائه داد. منتشر نشده است.
5) زندگی نامه ابوریحان بیرونی، همزمان با تولد وی، تدوین و منتشر شده است.
6) حاشیه کتاب شعر ناصر خسرو. برخی از اشعار را اصلاح کرده و موارد ضروری را به آن اضافه کرده است.
7) اصلاحات در كتاب شعر سید حسن قزوینی.
8) اصلاحات در كتابهای شعر حافظ و منوچهری.
9) کتاب چرند و پرند که متشکل از مقالات انتقادی وی در روزنامه صور اسرافیل است.
10) کتاب شعر که شامل غزل های خاص خودش است.
11) فرهنگ لغت مفصل ترین فرهنگ لغت زبان فارسی است. برای نوشتن این کتاب، نزدیک به چهل سال وقت صرف کرد و برای تکمیل آن با صد ها نفر از نزدیک همکاری کرده است. علی اکبر دهخدا درباره این کتاب توضیح می دهد:هیچ چیز مرا مجبور به تحمل خستگی طولانی نکرد، به جز معصومیت شرقیان در برابر ظالمان ستمکار غربی. من معتقدم که شرق باید به تکنیک های جدید مسلح باشد. من می دانستم که تمدن شرقی که هزاران سال بر جهان حکومت می کرد، مادی نیست.

سبک دهخدا

او در انقلاب مشروطه از جایگاه والایی برخوردار است. او با هوش ترین و دقیق ترین نویسنده در این دوران است. سبک خاص او در نوشتن شیوه جدیدی را در مقالات انتقادی ایجاد کرد. دهخدا از هر رویدادی برای حمله به استبداد استفاده می کرد.

ترحم بسیار او نسبت به افراد فقیر نیز شایان ذکر است. او جنبه های تاریک زندگی را آشکار می کرد اما در عین حال فراموش نمی کرد که امید و مسیر روشن را نشان دهد. او همچنین به بی کاری، تنبلی و کم تحرکی حمله کرد.

شعرهای دهخدا

شعرهای وی را می توان به سه دسته تقسیم کرد: اول: شعرهایی که به سبک ابتکار سروده شده اند، بعضی از آنها چنان قدرتی دارند که تشخیص آنها از گفته های قبلی دشوار است. دوم: در برخی از شعرهای او می توان ادبیات مدرن را مشاهده کرد. به عنوان مثال: به یاد داشته باشید توده های مرده یکی از بهترین ها در شعر جدید فارسی است.

سوم: اشعار طنزی که به زبان ساده سروده است. دهخدا یکی از معدود شاعران عصر مشروطه است که نگاه روشنی به جهان دارد. او هرگز شعار نمی دهد. مضامین شعر او میهن پرستی، عدالت، فریاد حاکمان نا عادل و نا شایست و مبارزه با نفاق و دوگانگی است.

یکی از ویژگی های شعر دهخدا شوخی های تلخ و کنایه آمیز او با تحلیل قوی است.

نمونه ای از شعر دهخدا این شعر در سوگ جهانگیر خان سروده شده است:

انبوه مردگان را به یاد بیاورید
آه سحر مرغ
وقتی این شب تاریک
کار سیاه را رها کرد
از روی جادوی نشاط آور
از خماری خواب خارج شد
گره باز از موهای طلای تیره
شما عاشق آسمان آبی هستید
خدا کاملاً مشهود بود
و شیطان زشت در حصار است
انبوه مردگان را به یاد بیاورید
آه پیرو یوسف، در این زندان
وقتی تعبیر روشنی از رویای شما وجود دارد
قلب پر از شادی، لبهای شکر
ضارب در دست اصحاب است
رفت دوست ابدیت
آزادتر از نسیم و مهتاب
آن شبها با تو کجا رفتند
آرزو می کنم شما را در خواب ببینم
صبح ستاره را به یاد بیاورید
از آنجا که باغ دوباره شکوفا شده است
آه تو بلبل فقیر و نیازمند
از سنبل و پوشش غمگین
افق گالری حاشیه ها
عرق گلاب و صورت از شبنم
صبر و اطاعت را از دست داده اید
آه شما گل از قبل بالغ شده
در غم و اندوه به راحتی تسکین نداد
دوست افسرده را به خاطر بسپارید