۱۵ آبان ۱۴۰۳
به روز شده در: ۱۵ آبان ۱۴۰۳ - ۱۹:۵۶
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۷۳۸۸۰۰
تعداد نظرات: ۵۲ نظر
تاریخ انتشار: ۱۴:۳۷ - ۰۱-۰۵-۱۳۹۹
کد ۷۳۸۸۰۰
انتشار: ۱۴:۳۷ - ۰۱-۰۵-۱۳۹۹

«پَنام»؛ برابرِ فارسی اما ناشناختۀ «ماسک»!

در رأس تشکیلات درمانی ایران باستان، فردی قرار داشت که نقش وزیر بهداشت در زمانۀ ما را ایفا می‌کرد و به او «دروستبد» می گفتند.

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- پراستفاده ترین واژه در چند ماه اخیر بی گمان، کلمۀ «ماسک» است و آن قدر به کار رفته و جا افتاده که نمی‌توان واژۀ دیگری را به جای آن پیشنهاد کرد و خود ما هم در «عصر ایران» طبعا از همین کلمه استفاده و به استفاده از این کالا مدام توصیه می‌کنیم.

تصور غالب این است که معادل ماسک در فارسی، «نقاب» است در حالی که نقاب، کل چهره را می‌پوشاند یا روبنده که معنی دیگری را به ذهن متبادر می کند.در حالی که ماسک، تنها بینی و دهان را می پوشاند نه کل چهره را. معادل‌های دیگر مانند «دهان‌بند» یا واژۀ دیگر نیز توهین آمیز به نظر می‌رسد و به همین خاطر خیلی‌ها به صرافت استفاده از معادل فارسی نیفتادند و سراغ برابر‌یابی نرفتند.

«پَنام»؛ برابرِ فارسی اما ناشناختۀ «ماسک»!
این چند سطر اما برای آن است که بگوییم ایرانیان باستان برای این منظور از واژۀ «پَنام» با تلفظ panam استفاده می کردند و دوستان من در «پارسی انجمن» نیز همین پیشنهاد را دارند.

جالب است گفته شود در ایران باستان ساختار و تشكیلاتی وجود داشت تا پزشكان از قوانین و دستورهای واحدی پیروی کنند و در رأس این تشکیلات،فردی قرار داشت که نقش وزیر بهداشت در زمانۀ ما را ایفا می‌کرد و به او «دروستبد» می گفتند. به كسانی كه آمار پزشكی می‌گرفتند یا در تاریخچه بیماری‌ها تحقیق می‌كردند نیز «آتروان» گفته می‌شد.

نکته پیوند‌دار با موضوع این نوشته اما این است که پزشكان و دستیاران آنان باید هنگام كار با پارچه‌ای تمیز جلوی دهان و بینی خود را می‌بستند و به آن «پنام» می‌گفتند که در واقع، همین ماسک فعلی بود!

دربارۀ رواج واژه‌های معادل البته دو نکته را باید یادآور شد:

اول این که قبل از رواج در سطح عموم باید این اتفاق بیفتد نه بعد از آن. بهترین مثال کلمۀ «ماهواره» است که قبل از آشنایی مردم با این پدیده ساخته و رایج شد و کمتر کسی کلمه اصلی (سته لایت) -satellite- را به کار می برد. در حالی که چون مردم با «کامپیوتر» آشنا شده بودند اصرار برای جا انداختن «رایانه» جواب نداد خصوصا بعد که «یارانه» مصطلح شد این دو با هم اشتباه گرفته می‌شد.

نکته یا حالت دوم این است که هر چند واژه مصطلح شده باشد اما واژۀ جدید را آن قدر رسانه‌ها و دستگاه‌های رسمی یا نویسندگان و روزنامه‌نگاران می‌توانند به کار ببرند که جای قبلی را بگیرد ولو قبلی مشهور باشد. مثل «پیامک» به جای «اس.ام. اس». جالب این که فرهنگستان «پیام کوتاه» را پیشنهاد کرد که خودش بلند بود و دکتر کزازی بود که «پیامک» را ابداع و از قابلیت کوچک سازی حرف «ک» در ساخت واژه جدید استفاده کرد (مانند دخترک و پسرک).

مثال دیگر: «یارانه» به جای «سوبسید»‌. در حالی که سوبسید رایج بود و برخی «سوبسیت» تلفظ می کردند (ماسک را هم برخی بر اساس شنیده‌ها ماکس می‌گویند).همین طور «همایش» به جای «سمینار» و در دهه‌ها پیش «پرونده» به جای «دوسیه».

هر چند به نظر می‌رسد برای جا افتادن واژۀ «پَنام» به جای «ماسک» کمی دیر شده باشد اما برای این که تصور نشود معادل فارسی ندارد این اشارات را آوردم ضمن این که پنام در اشعار کلاسیک ما به معنی «تعویذ»- نگاه‌داری از چشم زخم هم آمده و به این اعتبار، بار روانی مثبتی می‌دهد. 

بیشتر بخوانید:

*استفاده 70 درصد مردم تهران از ماسک

*تأثیر چشمگیر ماسک در جلوگیری از ابتلا به کرونا



برچسب ها: پنام ، ماسک ، مهرداد خدیر
ارسال به دوستان
انتشار یافته: ۵۲
در انتظار بررسی: ۴۰
غیر قابل انتشار: ۱
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۴۰ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
11
36
دمت جیز مهرداد
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۴۲ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
18
44
خدارو شکر ذهنم درگیر شده بود که معادل فارسی داره یا نه
رضا
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۰۴ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
48
18
مسخره بنظر میرسد
عصر ایران جالب است بدانید بسیاری از واژه ها مرسوم امروزی هم در آغاز مورد تمسخر بوده. مثلا پرونده به جای دوسیه. یا شهربانی به جای نظمیه.
پاسخ ها
ناشناس
| Belgium |
۰۱:۲۲ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
جالب اینه که صادق هدایت که خودش برخی کلمات را بصورت ابتکاری ساخت و در علویه خانم و توپ مرواری بکارشون برد با برخی کلمات ساخته شده درآنزمان مخالفت میکرده و یک بیت شعری هم در هجو این کلمات ساخته
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۱۹ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
12
48
بسیار هم بجاست. با یک پشتوانه علمی و فرهنگی!
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۳۳ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
12
48
کلمه قشنگی است.
ناشناس
Germany
۱۶:۴۹ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
10
34
عالی
ناشناس
Germany
۱۷:۱۹ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
7
14
در خراسان از واژه ای محلی (پنم)استفاده میشود البته نه برای ماسک بلکه برای جمع شدن آب در استخر های قدیمی ذخیره اب کشاورزی.که در واقع نوعی سد معبر برای اب میباشد .مثلا گفته میشود اب فراوانی پنم شده است.
احمدی
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۴۱ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
20
3
بنظر من معادل فارسی آن صورت پوش مناسب است
پاسخ ها
حامد
| United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland |
۲۲:۲۰ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
پنم به مرز خاکی بین دو جالیز یا کرت یا در گویش برخی مناطق خراسان خوور، گفته می شود. ربطی به پنام ک خودش مخفف پنهام است ندارد
ناشناس
| Belgium |
۰۱:۲۳ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
بنظر من کلمه (روی بند) زیباتر وشکیل تر است
ناشناس
| Belgium |
۰۱:۲۴ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
(سیما پوش) هم بد نیست
ناشناس
| Belgium |
۰۱:۲۴ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
(رخ بند) هم جالب است
چمال
Mauritius
۱۷:۴۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
2
18
این هم از فرهنگستان آقای خدیر دور ازچشم حداد عادل
اسما عیل حاجی نصرالله
Iran (Islamic Republic of)
۱۸:۱۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
8
26
عالی هنوز دیر نشده
برای همه و مخصوصا فرهنگستان بفرستید
موفق باشید
قشقايي
Iran (Islamic Republic of)
۱۸:۳۴ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
87
21
براي اينكه دلتان خوش باشد كه زبان فارسي شما زباني ناتوان نيست، باشد زين پس اين كلمه عتيقه را به جاي واژه نامانوس ماسك به كار مي بريم!
احمد
Iran (Islamic Republic of)
۱۹:۰۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
11
20
زیبا و پر معنا....مثل تمامنوشه های خدیر
محمد همداني اصل
Iran (Islamic Republic of)
۱۹:۲۹ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
2
17
سلام كلمه پنام در گويش لري و لكي و شايد كردي معني ورم و آماس ميدهد مثلا ميگويند يه طرف صورتت پنام دارد يعني ورم دارد.
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۹:۲۸ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
اون پَشام هستش برادر!
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۹:۳۸ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
آون موردی که شما فرمودین پَنَم است.
رضا
Iran (Islamic Republic of)
۲۰:۱۸ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
1
3
ممنون از این که تلفظ را مشخص کردید. منظورم همین بود نه این که کامنت را منتشر کنید
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۲۰:۴۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
8
8
افغانی ها میگویند "پوز بند"
چانه و دهان را پوز می گویند و این اصطلاح در استان فارس و جنوب کشور زیاد استفاده می شود.
پاسخ ها
ناشناس
| Belgium |
۰۱:۲۵ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
افغانها به کراوات هم می گویند(فکل)
محمد
Germany
۲۱:۳۷ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
9
18
گذشته از اینکه «پنام» معادل خوبی برای ماسک است یا نه، مهم‌ترین کار این نوشته معرفی تارنمای «پارسی انجمن» است، که کارش حرف ندارد. و نکته‌ی جالب اینست که این نوشته، پربیننده‌ترین خبر این ساعت (۲۱:۳۰) عصر ایران است که نشان‌دهنده‌ی حساسیت ایرانیان بر زبان فارسی و فرهنگ ایرانی است.
و اما درباب پنام: بنابر لغت‌نامه‌ی دهخدا، پنام معانی زیادی دارد که تنها در بافت فرهنگ زرتشتی، به معنای صورتبند است تا مبادا آتش از نفس ما آلوده شود. بنابراین پنام، صورتبندی است که کارکرد مذهبی دارد نه کارکردی عام یا بهداشتی. برای نزدیک کردن به ذهن می‌توان این مثال را زد (هرچند در آن مناقشه است): برای واژه‌ی انگلیسی hat، نمی‌توان معادلِ عمامه را انتخاب کرد چون عمامه متعلق به یک بافت است و hat متعلق به یک بافت دیگر.
رضا
Germany
۲۱:۴۳ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
0
9
در کردی پنام به معنی ورم کردن است و خیلی هم در بین مردمان مناقط غرب کشور برای بیان ورم کردن بدن یا قسمتی از بدن مث ورم صورت متداول است
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۲۱:۵۲ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
14
14
من همیشه تحت تاثیر وسعت اطلاعات آقای خدیر قرار می گیرم. همین دیروز و پریروز بود که دو تحلیل سیاسی سنگین نوشتند و حالا یک مطلب فنی و در حوزه واژه گزینی. درود بر شما. همیشه استفاده می کنم.
پاسخ ها
ناشناس
| Belgium |
۰۱:۲۷ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
شما هم اگر کتاب خوانی را پیشه کنید می توانید مقالاتی در این حد بنویسید.حل جدول مجلات هم کمکتان میکند
حامد
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
۲۲:۲۲ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۱
4
5
میشه واژه جدید ساخت مثل روبست
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۰:۰۰ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
خب پنام چشه؟ روبست؟ از جنس كلمه هاى فرهنگستانه، دورگو، كش لقمه... وقتى كلمه داريم چرا يكى بسازيم؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۰:۳۳ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
1
2
دوست عزیز واژه پنام درسته در زبان ملایری و همدانی از واژه پنام به معنتی دهانبند استفاده می شود البته کمی بار معنایی آن منفیه، مثلا وقتی کسی زیاد حرف می زنه می گن پنم بگیر! یعنی دهانت راببند. البته پنام در زبال ملایری و لری به معنای ورم هم هست.
هیوا
Iran (Islamic Republic of)
۰۱:۱۸ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
3
6
ما کردها از واژە دمامک بە جای ماسک استفادە میکنیم ، اخبار و رسانەهای کرد زبان چە در ایران و چە در عراق هم میگن دمامک قشنگ بین مردم جا افتادە
محمد
Iran (Islamic Republic of)
۰۲:۱۱ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
0
6
ما در جنوب فارس میگیم بچ بند (به ضم ب در بچ) یا بچو(به ضم ب و سکون چ)
بچ : به بخشی از دهان و اطراف آن و صورت زیر بینی میگوییم بچ(به ضم ب).. در قدیم، موقعی که کشاورزان کاه را باد میدادند و یادر مواقع گرد و خاک "بچو" میزدند
سعید آبدار
Iran (Islamic Republic of)
۰۲:۳۸ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
3
6
هزاران آفرین به نویسنده و محقق این نوشتار...، روح والای زبان فارسی و فارسی زبانان مرهون و قدردان امثال شما فرهیختگانند...، سربلند و تندرست باشید.حق یارتان باد...
احسان
Korea (Republic of)
۰۶:۱۷ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
3
6
بسیار عالی
البته بهتر هست که به عنوان نشر دهنده، در مطالب دیگر سایت هم این معادل را استفاده کنید. به عنوان مثال در نظرسنجی که گذاشتید می‌توانید پنام را استفاده کنید و ماسک را داخل پرانتز قرار دهید.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۷:۵۵ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
8
11
معادل سازی فارسی یا هر زبان محلی دیگر بییشتر وقت تلف کردن است. هدف اصلی زبان ایجاد ارتباط است و نه چیز دیگر
ناصر
Iran (Islamic Republic of)
۰۷:۵۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
4
5
سلام
گاهی مثل اینبار شایسته تحسینی
سوسان
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۲۲ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
11
4
در زبان آرامی فارسی معدلی برای آن پیدا نمیشود مگر آنکه ریشه سامی داشته باشد مثل 70 درصد کلمات امروزی
آرمان
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۵۴ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
1
3
قسمتهای صورت اسامی مختلف دارد مثل پیشانی و «پیشانی بند» که معروف است. یا چشم و «چشم بند» حالا پوز که چانه و دماغ را شامل می شود می تواند «پوز بند» داشته باشد. کما اینکه «پیش بند» و «مچ بند» و ... داریم و هیچ توهینی نیست.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۰۴ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
1
5
ما در کردی(ایلام) هنوز از این واژه استفاده میکنیم البته نه به آن معنا بلکه بار معنایی منفی دارد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۱۳ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
5
8
در نگاه من شایسته است از واژگان زیبای پارسی در جای جای زندگی روزانه و به ویژه در کالاها و فروشگاه ها بهره برد و این دُر گرانمایه سخن را به زیور کلمات اصیل آراست. بسی جای شرم است که در سیمای ملی مدام کالاهایی تبلیغ می‌شوند که نام های فرنگی دارند و مردمان را نادانسته وامدار واژگانی می‌نماید که از بن با فرهنگ و تاریخ ما بیگانه‌اند و یا روزانه برای خرید به فروشگاه‌هایی میرویم که یا استارند یا شماره‌ایی انگلیسی در نام خود را به عنوان نام دارند . این کهن زبان بسیار گنجایش رشد و بالندگی دارد اگر که پاسداشت زبان به خواهشی همگانی بدل شود.
به امید آن روز
بدیع بدیع الزمانی
United States of America
۰۹:۱۵ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
4
6
درود بر شما جناب خدیر. از آنسوی گیتی برای کوششتان در پاسداری از زبان پارسی، از شما سپاسگزاری میکنم. پروردگار ایران زندگی شما را دراز و کامتان را شیرین داراد.
ناشناس
Finland
۰۹:۱۵ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
1
3
این خیلی عالیه اگر واقعا معادل فارسی برای این کلمات وجود داشته باشد یا ساخته شود. نکته‌ای که توجه من را گرفت این بود که گفته شد دکترهای باستانی در زمان ویزیت بیمار جلو دماغ و دهان خود را می‌گرفتند. این خیلی جالب است چون تصور غالب این است که آن‌ها به وجود ویروس و باکتری آگاه نبوده‌اند. می‌شه لطفا منبع این اطلاعات رو بنویسید.
دیاکو
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۲۲ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
3
3
جالبه که در اقلیم کردستان بجای ماسک از واژه دمامک با تلفظ damaamak استفاده میکنند
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۳۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
1
5
با سپاس از تلاش شما به آگاهی می رساند کاربرد پنام بجای ماسک (ماکس) در کتاب های استاد کزازی بسیار پیش تر از کرونا آمده است.
ناشناس
United States of America
۱۰:۰۰ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
9
13
چقدر فقیر هست این زبان
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۰:۱۳ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
3
2
شما رو به خدا به همین پنام که ریشه داره رضایت بدید و واژه جدید نسازید،میترسم اقای عادل یه چیزی تو مایه های دراز اویز زینتی و رایانک مالشی پیشنهاد بده
ناصریان
Iran, Islamic Republic of
۱۰:۱۷ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
1
10
در فلسفه زبان بحثی است با عنوان قدرت نامگذاری. تمدن یا فرهنگ یا کشوری یا حتی فردی که اختراع می کند حق دارد نام گذاری کند . کسی که موبایل را اختراع کرد حق دارد نامگذاری کند . خیلی اصرار بر معادل سازی خوب نیست. مثلا ورزش چوگان ایرانی است . دیگران بخواهند این کلمه را ترجمه معادلی بیاورند بار معنایی خودش را از دست میدهد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۰:۵۵ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
4
7
معادل سازی کاری نداره. حداد تا حالا کلی معادل ساخته.
اما بین مردم جا نمیفته.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۰:۵۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
6
4
این واژگان مربوط به فارسی پهلوی است نه فارسی دری که امروز با آن صحبت میشود.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۳۰ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
7
3
دردو بر استاد شیفته ی زبان شیرین پارسی.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۴۲ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
0
5
در گویش همدانی از کلمه پنام برای پنهان کاری استفاده میشه
اصطلاح پنام کرد معنی عدم بیان واقعیت رو میده
آرمان
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۰۰ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۲
4
6
آقای خدیر عزیز، عالی. دستتون درد نکنه. اما فکر نمیکنید اگر خودتون در سایت یا کانال این کلمه رو استفاده کنین رایج میشه و حتا اثرش از این مقاله که واقعا هم عالیه بیشتره. حداقل داخل پرانتز بذارین.
هریس: «ترامپ» دیدگاهی کاملا متفاوت با برنامه من دارد شهردار جمهوری‌خواه: به ترامپ رای نمی‌دهم/ چشم‌انداز دوره دوم ریاست‌جمهوری او «وحشتناک» است اولین نتیجه انتخابات آمریکا اعلام شد مهاجرت نیروی کار، تهدیدی جدی برای صنایع غذایی ایران حدادی: من تابعیت هیچ کشوری را ندارم درخواست تندروهای اسرائیل: اخراج فلسطینی ها از غزه / ساخت شهرک های اسرائیلی در غزه مرسدس بنز سی ال600؛ از آن تحفه هایی که کمتر می توان دید! (عکس) نیویورک تایمز در آستانه انتخابات با چالش اعتصاب کارکنان روبرو شد درخواست ترامپ از مردم آمریکا گاردین: نتیجه انتخابات آمریکا بر جنگ غزه و اوکراین تاثیرگذار خواهد بود تصادف مرگبار در سیستان و بلوچستان؛ راننده بدون گواهینامه عامل حادثه برج خورشید؛ شاهکار معماری بر اساس انقلابین! (+تصاویر) توصیه ملی‌پوش پیشین مصر؛ صلاح! به عربستان نرو حمله پهپادی اوکراین به بلگورود؛ یک کشته و چندین ساختمان تخریب شد (+عکس) روسیه: پیروز انتخابات آمریکا بر مشکلات داخلی خود متمرکز شود