کفیر، کفیر، کفیر! این کلمه‌ای است که این روزها فواید آن در مورد تقویت ایمنی بدن به خصوص در دوران کرونا، بسیار شنیده می‌شود. اما پشتوانه‌ی علمی فواید کفیر به عنوان یک باکتری قارچی در نوشیدنی و ماست چیست؟ در این مقاله سعی شده است با نگاهی به تاریخچه‌ی کفیر، در مورد نتایج تحقیقات علمی آن صحبت کنیم.

برای جمع‌آوری اطلاعات علمی درباره‌ی کفیر، در کنار منابع علمی و نتیجه‌ی تحقیقات منتشر شده در کتابخانه ملی دارویی آمریکا به آدرس nlm.nih.gov و مرکز ملی اطلاعات فناوری زیستی این کشور به آدرس PubMed.gov و برای بررسی بیشتر آنها، به‌سراغ بخش تحقیق و توسعه‌ی گروه صنایع غذایی سولیکو-کاله نیز رفته‌ایم که اخیرا محصول «کفیر ناری» را با شعار تقویت سیستم ایمنی بدن به بازار عرضه کرده است.

بخش تحقیق و توسعه‌ی این شرکت که متشکل از ۲۰ نیروی متخصص است، سال‌هاست درباره‌ی پروبیوتیک‌ها، انواع باکتری‌های آن از جمله کفیر و آثار آن بر سلامتی بدن انسان تحقیق می‌کند. گفتنی‌ست محصول دیگر پروبیوتیک برند کاله با نام «لاکتیویا» (Lactivia) نیز در همین بخش فرموله شده که امروز به یکی از محصولات پر فروش بازار لبنیات ایران و کشورهای منطقه تبدیل شده است.

کفیر چیست و چگونه به یک نوشیدنی و ماست محبوب تبدیل شد؟

کفیر (به انگلیسی Kefir)، از نظر عمومی یک قارچ حاوی باکتری است که هزاران سال پیش و به طور تصادفی توسط چوپانان کوه‌های قفقاز کشف شد که در ترکیب با شیر، تبدیل به یک نوشیدنی خاص و سلامتی‌بخش گردید. این نوشیدنی که اغلب با دوغ به اشتباه گرفته می‌شود، نتیجه‌ی تخمیر و فعل و انفعلات باکتری کفیر با شیر است که اثر آن در گاز بسیار متصاعد آن دیده می‌شود.

از دید علمی، کفیر دانه‌ای پروبیوتیک است که منبعی است از ویتامین‌های گروه ب، کلسیم، منیزیوم، فسفر و ویتامین K که در ترکیب با فرآورده‌های لبنی همچون شیر و ماست، نوشیدنی و ماست کفیر را می‌سازد.

کفیر از نظر ارزش غذایی

یک وعده ۱۷۵ میلی‌لیتری کفیر کم‌چرب حاوی مواد زیر است:

- پروتئین: ۴ گرم

- کلسیم: ۱۰ درصد نیاز روزانه

- فسفر: 15 درصد نیاز روزانه

- ویتامین ب ۱۲: ۱۲ درصد نیاز روزانه

- ریبوفلاوین (ویتامین ب ۲): ۱۰ درصد نیاز روزانه

- منیزیم: ۳ درصد نیاز روزانه

- ویتامین D: به میزان قابل توجه

چه شواهد علمی برای تقویت سیستم ایمنی بدن برای کفیر وجود دارد؟

در مطالعه‌ای که نتایج آن در سال 1392 در آرشیو کتابخانه ملی دارویی آمریکا منتشر شده، تاثیر مصرف روزانه 200 میلی‌لیتر کفیر کفیر روی سیستم ایمنی بدن بر در طی شش هفته بر روی ۱۸ فرد مورد بررسی قرار گرفت و از آنها به طور روزانه و ناشتا نمونه‌ی خون گرفته شد. این مطالعه از نظر آماری کاهش قابل توجهی در «اینترلوکین ۸» یا IL-8 نشان داد. سطح «اینترلوکین ۵» یا IL-5 افزایش اولیه معناداری را در هفته‌ی اول استفاده نشان داد؛ اما در هفته نهم این سطح کاهش یافت. سطح فاکتور نکروزیس تومور (TNF-α) نیز با مصرف کفیر افزایش یافت.

سطح دیگر سیتوکین‌ها (IL-1 and TGF-β) با مصرف کفیر تغییر خاصی نکرد. تمام این‌ها به این معنی است که کفیر ممکن است به کنترل واکنش آلرژیک بدن کمک کرده و ایمنی جدار روده را بهبود می‌بخشد.

آیا کفیر به استخوان‌ها قدرت می‌بخشد؟

همانطور که در بالا اشاره شد، کفیر منبع خوبی از کلسیم است. محققانی تایوانی مطالعه‌ای دوسوکور (double-blind) را برای بیش از ۶ ماه برای مقایسه اثرات شیر تخمیر شده‌ی کفیر به همراه بی‌کربنات ۱۵۰۰ میلی‌گرمی با بی‌کربنات کلسیم (بدون کفیر) روی سوخت‌وساز استخوان ۴۰ بیمار دارای پوکی استخوان انجام دادند.

شرکت‌کنندگان در این مطالعه طی این ۶ ماه مورد ارزیابی‌های گسترده‌ای مانند ارزیابی تراکم مواد معدنی استخوان، قرار گرفتند. شرکت‌کنندگانی که از شیر تخمیر شده‌ی کفیر استفاده کرده بودند، در این ۶ ماه تراکم مواد معدنی لگن‌شان افزایش قابل توجهی داشت.

فواید علمی کفیر در مبارزه با سرطان

محققان کشورمان در سال ۲۰۱۵ متاآنالیزی از تاثیر کفیر در سرطان منتشر کرده‌اند. آن‌ها ابتدا ۲۰۲۸ مقاله‌ی مرتبط با این موضوع را شناسایی کردند که ۱۱ مقاله از جمله ۷ مقاله‌ی آزمایشگاهی و ۴ آزمایش تجربی واجد شرایط قرار گرفتن در این آنالیز بودند. این مطالعات موارد مختلفی را مورد بررسی قرار داده بودند؛ اما همه آن‌ها تاثیرات ضد سرطانی کفیر را قابل توجهی دانستند.

آیا کفیر علائم عدم تحمل لاکتوز را بهبود می‌بخشد؟

محققان دانشگاه ایالت اوهایو در یک بررسی، تاثیر کفیر روی هضم لاکتوز و تحمل آن در بزرگسالان مبتلا به نارسایی در هضم لاکتوز را در ۱۵ فرد مبتلا مورد بررسی قرار دادند. شرکت‌کنندگان با کفیر لاکتوزدار، کفیر ساده و کفیر دارای طعم تمشک و همچنین ماست ساده و ماست با طعم تمشک مورد بررسی قرار گرفتند. هم ماست و هم کفیر، شدت نفخ را ۵۴ و ۷۱ درصد نسبت به شیر کاهش دادند.

آیا کفیر در هضم بهتر و مبارزه با سندروم روده تحریک‌پذیر موثر است؟

به طور کلی کفیر نوعی پروبیوتیک است. پروبیوتیک‌ها میکرو-ارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که فواید سلامتی داشته و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند. مطالعات زیادی درباره تاثیر کفیر در سلامت سیستم گوارش بدن وجود دارد.

محققان ترکیه‌ای در مطالعه‌ای ۴ هفته‌ای متوجه شدند مصرف کفیر در ۲۰ بیمار مبتلا به یبوست، باعث افزایش چشمگیر دفعات مدفوع کردن، غلظت مدفوع و کاهش مصرف داروی ملیّن در این بیماران شده است.

محققان این مطالعه چنین نتیجه گرفتند: «این مطالعه‌ی آزمایشی نشان می‌دهد که کفیر اثرات مثبتی روی علائم یبوست دارد. همچنین نتایج ما نشان می‌دهد کفیر سلامت روده را بهبود بخشیده و سرعت عبور روده بزرگ را تسریع می‌بخشد. آزمایشات کنترل شده برای تایید این یافته‌ها ضروری است.»

آیا کفیر به بهبود آلرژی کمک می‌کند؟

مطالعه‌ای در کره نشان داده که کفیران موجود در کفیر، باعث افزایش فشار خون در مجاری هوایی و رهاسازی سلول‌های هوایی در موش مبتلا به اسم می‌شود.

در مطالعه دیگری در تایوان، کفیر باعث کاهش پاسخ سلولی و ایمنولوژیکلا در حیوانات مورد آزمایش شد.

آیا کفیر بی خطر است؟

محققان برزیلی و کوبایی، سلامت آب معمولی، کفیر دارای دوز طبیعی و کفیر دارای ۵ برابر دوز بالاتر از کفیر معمولی را روی ۱۸ موش صحرایی آزمایش کردند. آن‌ها دریافتند که تمام دوزهای کفیر از نظر رشد، خون‌شناسی و شیمی خون و نتایج بافت شناسی بی خطر هستند.

آزمایشی روی ۷۲ موش طی ۲۸ هفته، به بررسی بی‌خطر بودن دوزهای مختلف یکی از باکتری‌های کفیر که از آن جدا شده است، پرداخته است. محققان این آزمایش دریافتند که باکتری فوق بی خطر بوده و روی کار خون یا بافت‌های بدن تاثیری نمی‌گذارد.

آزمایشات صورت گرفته نشان می‌دهد که کفیر نه تنها بی خطر است؛ بلکه روی تقویت سیستم ایمنی بدن نیز تاثیر زیادی خواهد گذاشت. درست است که برخی آزمایشات انجام گرفته روی نمونه‌های آزمایشگاهی غیر از انسان انجام شده؛ اما فروش بالای این طبقه محصولی در دیگر کشورها مهر تاییدی است بر خواص درمانی آن.

کفیر به واسطه خواص درمانی و تقویت سیستم ایمنی بدن خود، در کشورهای اروپایی فروش بالایی داشته و مصرف دارویی دارد.

کفیر ناری

شرکت کاله با توجه به نیاز به تقویت سیستم ایمنی بدن، اقدام به معرفی کفیر ناری کرده است. کفیر ناری در دو محصول نوشیدنی کفیر و ماست کفیر عرضه می‌شود که هر دو خواص درمانی کفیر را با خود به همراه دارند.

کفیر به کار رفته در کفیر ناری با فرایندی کاملا طبیعی تولید شده و حتی گازدار بودن نوشیدنی آن نیز طبیعی بوده و از افزودنی‌های شیمیایی در آن استفاده نمی‌شود. کاله باکتری‌های کفیر مورد نیاز خود را از بهترین کارخانجات جهان تامین می‌کند. استفاده از باکتری مرغوب و به میزان بالاتر از حد استاندارد (طبق استانداردهای معاونت غذا و دارو و استانداردهای جهانی)، باعث می‌شود تا کفیر ناری خواص سلامتی بالایی داشته و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شود.

منابع:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23621727/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26655888/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26621019/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12728216/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27199969/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21749079/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24972474/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24842838

تماشاخانه