سفیر و نماینده دائم ایرن در وین در نامه ای به مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی از رفتار آمریکا در قبال تعهدات بین المللی خود در حوزه همکاری های هسته ای انتقاد کرد.

کاظم غریب آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل و سایر سازمان های بین المللی مستقر در وین، با ارسال نامه ای به مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، رفتارهای آمریکا در قبال تعهدات بین المللی خود در حوزه همکاری های هسته ای را "غیرقانونی و متخلفانه" توصیف کر.

متن نامه به شرح زیر است:

جناب آقای گروسی
مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی

بر اساس دستورالعمل و به نمایندگی از دولت متبوعم، مایلم تا توجه شما را به رفتارهای غیرمسئولانه مداوم آمریكا در رابطه با تعهدات چندجانبه خود و حقوق بین الملل در جهت جلوگیری از همکاری های بین المللی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز، كه موجب نگرانی جدی است، جلب نمایم.
اقدامات غیرقانونی ایالات متحده که در مغایرت با اساسنامه آژانس و تعهدات ایجاد شده در قطعنامه های کنفرانس عمومی، و همچنین در مخالفت با همکاری و فعالیت های هسته ای ذیل برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل می باشد، نه تنها نقض منشور سازمان ملل بوده، بلکه می تواند به طور عمده ای مانع از اجرای كامل برجام شود.
مایلم همانطور که در ماده دو اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی تصریح شده، یادآوری کنم که اهداف آژانس "تسریع و بیشتر نمودن سهم انرژی اتمی در صلح، سلامتی و سعادت در سرتاسر جهان" است و یکی از عملکردهای اساسنامه ای آژانس، همانگونه که در ماده سه اساسنامه آمده است، "تشویق و کمک به تحقیق و توسعه کاربردهای عملی انرژی اتمی برای استفاده های صلح آمیز در سراسر جهان" است. همچنین، همانطور که در ماده چهار معاهده عدم اشاعه، که یکی از اهداف و ستون های بنیادین این معاهده را تشکیل می دهد، تصریح شده است، نقش اصلی آژانس ارتقاء همکاری های بین المللی در استفاده های صلح آمیز از انرژی هسته ای برای تحقق "حق غیرقابل انکار تمامی اعضای معاهده عدم اشاعه برای توسعه تحقیق، تولید و استفاده از انرژی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز بدون تبعیض و مطابق با مواد یک و دو این معاهده" می باشد.
این حقوق، اهداف و نقش های آژانس، همچنین در قطعنامه های کنفرانس عمومی سالانه آژانس برجسته شده و مورد تأیید مجدد قرار گرفتند. قطعنامه "تقویت فعالیت های همکاری فنی آژانس" از دبیرخانه می خواهد تا "همچنان به تسهیل و تقویت توسعه فناوری و دانش فنی هسته ای و انتقال آن به و در میان کشورهای عضو برای استفاده های صلح آمیز ادامه دهد"، و "كشورهاي عضو را ترغيب مي كند تا در اشتراك گذاری دانش و فناوری در زمينه استفاده های صلح آميز از انرژي هسته اي، مشاركت كنند".
علاوه بر این، قطعنامه "تقویت فعالیت های آژانس در رابطه با علوم، فناوری و کاربردهای هسته ای"، "اهمیت کمک به کشورهای عضو علاقمند به تولید اورانیوم برای توسعه و حفظ فعالیت های پایدار از طریق فناوری و زیرساخت های مناسب، مشارکت ذینفعان و توسعه منابع انسانی ماهر" را به رسمیت شناخته است.
ارتقاء و حمایت از فعالیت های صلح آمیز هسته ای از چنان اهمیتی برخوردار است که حتی اقدامات اتخاذ شده ذیل امنیت هسته ای نیز نباید مانع از آن شود. در همین راستا، قطعنامه کنفرانس عمومی در مورد "امنیت هسته ای"، "از تمامی كشورها می خواهد تا اطمینان حاصل كنند که اقدامات در جهت تقویت امنیت هسته ای، مانع از همكاری بین المللی در زمینه فعالیت های صلح آمیز هسته ای، تولید، انتقال و استفاده از مواد هسته ای و دیگر مواد رادیواكتیو، تبادل مواد هسته ای برای مقاصد صلح آمیز و ارتقای استفاده های صلح آمیز از انرژی هسته ای نمی گردد، و اولویت های ایجاد شده در برنامه همکاری فنی آژانس را تضعیف نمی کند."
برخلاف این رویه و سوابق، آمریکا در 27 می 2020 اعلام کرد که بطور یکجانبه تمامی پروژه های هسته ای باقیمانده ناشی از برجام - تبدیل رآکتور اراک، تأمین اورانیوم غنی شده برای رآکتور تحقیقاتی تهران، و صادرات سوخت رآکتور تحقیقاتی ایران" را تحریم می کند. این اقدام در کنار رفتارها و سیاست های بدخواهانه قبلی ایالات متحده علیه همکاری ها و فعالیت های هسته ای مطابق با برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت - به ویژه قرار دادن سازمان انرژی اتمی ایران و رئیس آن، دکتر علی اکبر صالحی، در فهرست تحریم ها (31 ژانویه 2020) و همچنین تحریم همکاری و فعالیت های میان ایران و سایر کشورها درخصوص انتقال اورانیوم غنی شده به خارج از ایران در ازای اورانیوم طبیعی و فراهم نمودن ذخیره سازی برای آب سنگین ایران (3 می 2019) و نیز تأسیسات فردو (18 نوامبر 2019)- با این هدف انجام می شود تا ایران، سایر طرف های برجام و همچنین جامعه بین المللی را به طور قابل ملاحظه ای از اجرای تعهداتشان ذیل این توافق باز دارد.
قابل ذکر است که سیاست های بدخواهانه آمریکا، به اقدامات اخیر این کشور محدود نمی شود. در حقیقت، ایالات متحده به چنین سیاست های منزجر کننده ای عادت کرده است. اقدامات آمریکا حتی مغایر با قطعنامه GOV/2015/72 مصوب 15 دسامبر 2015 شورای حکام نیز می باشد. این قطعنامه در حالیکه " ماهیت دراز مدت مفاد برجام و آثار آن برای آژانس را شناسائی می کند" و "با اذعان به قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه نهایی شدن برجام، یک تغییر اساسی در رسیدگی به این موضوع به شمار می رود"، بر "اهمیت احترام صادقانه به تعهدات و تکالیف ذیل برجام" تأکید می کند.
عالیجناب
قطعنامه 2231 شورای امنیت (2015) "كشورهای عضو را به همکاری با ایران در چارچوب برجام و در زمینه استفاده های صلح آمیز از انرژی هسته ای و ورود به همكاری هسته ای غیرنظامی با عزم متقابل"، تشویق می كند. مطابق این قطعنامه، کشورها مجاز به تهیه، فروش، یا انتقال اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری و ارائه هرگونه کمک فنی، آموزش، کمک مالی، سرمایه گذاری، کارگزاری یا دیگر خدمات مرتبطی هستند که مستقیما به اصلاح دو آبشار تاسیسات فردو برای تولید ایزوتوپ پایدار؛ صادرات اورانیوم غنی شده مازاد بر300 کیلوگرم ایران در ازای دریافت اورانیوم طبیعی؛ و نوسازی راکتور اراک" مرتبط می باشند. این قطعنامه همچنین تأیید می کند که این فعالیت ها حتی در صورت اعمال مجدد مفاد قطعنامه های قبلی شورای امنیت نیز همچنان قابل اجراء هستند. علاوه بر این، تهیه اکسید اورانیوم غنی شده 75/19 درصد (U3O8) به منظور تولید سوخت برای راکتور تحقیقاتی تهران در ایران و اهداف غنی سازی اورانیوم به صورت مادام العمر برای راکتور"، ذیل قطعنامه 2231 تضمین شده است.
این اقدامات غیرقانونی، اثرات مخربی بر همکاری ها و فعالیت های بین المللی هسته ای غیرنظامی مشخص شده در ضمائم 1 و 3 برجام، بواسطه ایجاد موانع عملی و فنی در اجرای کامل برجام توسط اعضای باقیمانده آن و سایر جامعه بین المللی دارد. این اقدامات لزوماً به حوزه های فوق الذکر محدود نمی شوند، بلکه با اعمال تحریم بر شرکت تولید رادیو دارو (شرکت پارس ایزوتوپ) و سازمان نظام ایمنی هسته ای ایران به کاربردهای بشردوستانه علوم و فناوری هسته ای نیز گسترش یافته اند. در این مقوله، تهدید و ارعاب متخصصان هسته ای ایران، در تضاد آشکار با متن و روح اساسنامه آژانس می باشد. چنین رفتارهای غیرمسئولانه و غیرانسانی آمریكا نه تنها جان صدها هزار بیمار را كه نیاز شدید به این رادیودارها دارند به خطر می اندازد، بلكه تهدیدی جدی برای دانشمندان هسته ای ایجاد می کند و آمریكا در قبال هر حادثه ای در این زمینه، مسئول و پاسخگو خواهد بود.
این اقدامات ایالات متحده نه تنها نقض ماهوی قطعنامه 2231 شورای امنیت می باشد، بلکه آشکارا نقض تعهدات این کشور تحت اسناد مرتبط آژانس نیز می باشد. تحریم ها و سیاست های آمریکا همچنین مانع از اجرای مفاد هسته ای مرتبط ذیل قطعنامه 2231 شورای امنیت توسط کشورهای عضو از جمله جمهوری اسلامی ایران شده اند.
در حالی که جمهوری اسلامی ایران حق دارد اقدامات جبرانی را در این راستا اتخاذ نماید و آژانس نیز در هر مرحله از توسعه این اقدامات کاملاً آگاه خواهد شد، آمریکا بایستی مسئولیت کامل عواقب اقدامات متخلفانه خود را به عهده بگیرد. دولت آمریکا بایستی بلافاصله این محدودیت ها و موانع بر سر راه همکاری های بین المللی در زمینه استفاده های صلح آمیز از انرژی هسته ای را که مغایر با اهداف اساسنامه آژانس، اصول معاهده عدم اشاعه و مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت هستند، بردارد.
اعضای آژانس باید به مسئولیت های خود عمل کنند و نسبت به رفتار غیرقانونی آمریکا که همکاری بین المللی در زمینه انرژی و فناوری هسته ای را به خطر می اندازد، رسیدگی و واکنش مناسب نشان دهند.
بسیار اساسی است که نقض های آمریکا از تعهدات مرتبط خود و اقدامات یک جانبه آن نباید هیچ تأثیر منفی بر کار آژانس در پیگیری وظیفه اش در زمینه استفاده های صلح آمیز هسته ای مطابق با اساسنامه اش و سایر اسناد مرتبط داشته باشد. از مدیرکل خواسته می شود تا به طور مناسب، این نقض های آمریکا را در گزارشات خود در مورد اجرای اسناد مرتبط آژانس، منعکس کند.