عصرایران؛ مجله تصويري سلاح- ZSU-57-2 Ob'yekt 500 يك خودروي ضد هوايي خودكششي مجهز به دو توپ مسلسل 57 ميلي متري بود كه در دوران اتحاد جماهير شوروي ساخته شد. عدد 57 و 2 در نام گذاري اين خودروي نظامي به ترتيب به كاليبر توپ بر حسب ميلي متر و تعداد لوله هاي سلاح اصلي ZSU اشاره دارند.

لازم به ذكر است كه اين محصول نخستين خودروي ضد هوايي خودكششي (به اختصار SPAAG) با چرخ ممتد و توليد انبوه در سيستم نظامي شوروي بوده است. ZSU-57-2 در شوروي با نام غير رسمي "اسپاركا" به معناي كوه دوقلو نيز شناخته مي شد. علت استفاده از اين لقب هم تجهيز خودروي ضد هوايي مذكور به توپ مسلسل دوتايي بود.

طراحي و توسعه

طي جنگ جهاني دوم هواگردهاي تهاجمي كه براي حمله به اهداف زميني طراحي شده بودند، خطري جدي براي واحدهاي نظامي در حال حركت به شمار مي رفتند. تاسيسات پدافند هوايي معمول نيز براي مقابله سريع با چنين موقعيت هايي، از سرعت و دقت كافي برخوردار نبودند. در ادامه تجربياتي از اين دست باعث شد تا الزام به كار گيري خودروهاي ضد هوايي خودكششي با قابليت تجهيز به توپ مسلسل و يا تيربارهاي سنگين بيش از پيش قوت گيرد.

در سال 1942 مهندسين شوروي به منظور دست يابي به هدف مذكور، خودروي T-60-3 را با الهام از شاسي تانك سبك T-60 توسعه دادند. اين محصول مجهز به دو مسلسل سنگين 12.7 ميلي متري دوشكا بود اما به دليل نواقص متعدد در روند طراحي، نتوانست وارد مراحل توليد انبوه شود. شمار ديگري از خودروهاي مشابه كه عمدتا بر اساس شاسي تانك T-60 يا T-70 ساخته شده بودند نيز بين سال هاي 1942 تا 1943 آزمايش شدند. در مرحله بعدي خودروي ضد هوايي ZSU-37با توپ 61-K (کالیبر 37 ميلي متري) معرفي و در فوريه سال 1945 وارد خط توليد شد.

اين نمونه تا سال 1948 نيز به صورت محدود در وضعيت توليد فعال باقي ماند. پس از جنگ جهاني دوم مشخص شد كه توپ 37 ميلي متري براي از ميان بردن اهداف سريع و آنهايي كه در ارتفاع پايين پرواز مي كنند، بسيار ناكارآمد بوده است. از طرفي ديگر خودروهاي ضد هوايي خودكششي كه با الهام از شاسي تانك هاي سبك ساخته شده بودند، قابليت هاي مانور پذيري ضعيفي در جاده هاي ناهموار داشتند و از سرعت آفرود بالايي برخوردار نبودند. با توجه به مشكلات نام برده، تمامي ZSU-37هاي توليدي تا اواخر دهه 1940 به كلي كنار گذاشته شدند.

ZSU-37

ZSU-57-2

براي سال هاي طولاني به دنبال خاتمه جنگ جهاني دوم، هيچ مدل جديدي از خودروهاي ضد هوايي خودكششي در شوروي موجود نبود. اما در مقابل دو دشمن بزرگ و قدرتمند اتحاد جماهير يعني آمريكا و بريتانيا به تجهيزات تهاجمي و ضد هوايي پيشرفته تجهيز شده بودند. از اين رو نياز به يك خودروي خودكششي با چرخ ممتد كاملا احساس مي شد. در فوريه سال 1946، دفتر طراحي آثار شماره 174 در امسك (مركز استان امسك در فدراسيون روسيه) و موسسه تحقيقاتي شماره 58 در کورولیوف (شهري در كشور روسيه) وارد عمل شدند و پس از طي فراز و نشيب هاي متعدد، پروژه نهايي ZSU-57-2 بر اساس شاسي تانك T-54 در سال 1948 به سرانجام رسيد.

بیشتر بخوانید:

بزرگ ترین سلاح هایی که تاکنون تولید شده اند!(+تصاویر)

خودروی نظامی شوروی با طراحی متفاوت!(+تصاویر)

توپ نظامی فرانسوی متفاوت! (+تصاویر)

اولين پروتوتايپ از اين خودروي نظامي در ماه ژوئن سال 1950 و دومي نيز در دسامبر همين سال ساخته شدند. پس از تست هاي اوليه كه از تاريخ 27 ژانويه تا 15 مارس سال 2015 با طي مسافت 1500 كيلومتري و شليك 2000 گلوله از توپ هاي ZSU-57-2 صورت گرفتند، درخواست ساخت 6 پروتوتايپ ديگر هم به ثبت رسيد. در پروتوتايپ هاي بعدي اصلاحات موثري مانند افزايش ظرفيت حمل مهمات انجام شده بود.

تانك T-54

دو توپ S-68 مورد استفاده در ساخت اين مجموعه وابسته به عمليات لگد بودند. تسليحاتي كه با اين مكانيسم كار مي كنند از انرژي لگد (حركت به عقب برخي از سلاح هاي گرم پس از شليك گلوله) براي ادامه چرخه بهره مي برند. حال لگد گزارش شده براي توپ هاي خودروي ZSU-57-2، بين 325 تا 370 ميلي متر گزارش شده بود.

خودروي ضد هوايي جديد روس ها داراي حداكثر سرعت جاده اي 50 كيلومتر بر ساعت بود كه در حالت آفرود اين عدد به 30 كيلومتر بر ساعت كاهش مي يافت. البته گفتني است كه شتاب اين محصول در مقايسه با تانك T-54 به علت نسبت نيرو به وزن بيشتر (18.6 اسب بخار به تن)، به طرز قابل ملاحظه اي بهتر بوده است. برد عملياتي خودروي نام برده در سطح جاده 420 كيلومتر و در زمين هاي نسبتا ناهموار، 320 كيلومتر گزارش شده است. از جمله ديگر توانايي هاي ZSU-57-2 مي توان به امكان عبور از موانع عمودي با ارتفاع 0.8 متر، سنگرهايي با عرض 2.7 متر و محيط هاي آبي با عمق 1.4 متر اشاره كرد.

نقطه ضعف اصلي ZSU-57-2 فقدان پيكربندي راداري و به ويژه رادار كنترل آتش بود. اين نواقص به همراه مجموعه اي از عوامل ديگر به ناتواني خودرو در آتش هدف گيري شده حين حركت منجر مي شد.