پرواز قیمت نفت با انفجار در آرامکو عربستان

بیست و هشت سال بعد از حمله صدام حسین به چاه‌های نفت کویت، انفجار در تاسیسات شرکت ملی نفت عربستان بزرگ‌ترین جهش بهای طلای سیاه را برای ساعاتی در بازار نفت رقم زد. روز گذشته شاخص نفت خام برنت لحظاتی بعد از بازگشایی معاملات، با جهشی ۱۹.۵ درصدی به بیش از ۷۱ دلار بر بشکه صعود کرد.

روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: هرچند این روند در ادامه معاملات بازار با عقبگرد نسبی قیمت‌ها همراه شد. تاکید بر استفاده از ذخایر استراتژیک نفت خام دنیا، مازاد عرضه‌ای که در بازار وجود دارد، آمادگی اوپک برای افزایش تولید احتمالی و همچنین مشاهده نشدن واکنش‌هایی تند از سوی سعودی‌ها، از علل این عقبگرد به شمار می‌رود. با این حال برنت تا عصر روز گذشته، رشد حدود ۱۱ درصدی خود را حفظ کرد. کارشناسان عقیده دارند در صورت طولانی شدن روند بازیابی نیمی از تولید روزانه نفت عربستان که بر اثر حملات اخیر از دست رفته، بهای نفت به راحتی از سطوح ۷۰ دلار در هر بشکه عبور کرده و به پیش‌بینی نفت ۱۰۰ دلاری نزدیک می‌شود. ضربه خوردن به ذخایر استراتژیک نفت خام دنیا، از دیگر تهدیدهایی است که می‌تواند در صورت بروز اختلال در عرضه‌های بیشتر، بازار نفت را با کمبود مواجه سازد.

حذف ۵.۷ میلیون بشکه نفت‌خام از بازار جهانی بعد از حمله حوثی‌های یمن به تاسیسات شرکت ملی نفت عربستان، بیشترین جهش قیمت نفت بعد از حملات عراق به چاه‌های نفت کویت در دهه ۹۰ میلادی به این سو را موجب شد. واکنش تند بازار نفت به حمله پهپادی شنبه گذشته حوثی‌ها به بزرگ‌ترین تاسیسات فرآورش نفت خام دنیا (بقیق) که در شرق عربستان قرار دارد و همچنین دومین میدان نفتی بزرگ این کشور (میدان خریص)، شاخص نفت خام برنت را در نخستین ساعات گشایش بازار نفت در روز گذشته به بیش از ۷۱ دلار بر بشکه رساند. این میزان رشد قیمت که معادل ۱۹.۵ درصد بود، در ادامه معاملات اصلاح شد با این حال تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶:۳۰ به وقت تهران)، برنت رشد بیش از ۱۰ درصدی خود را حفظ کرد و با افزایش بیش از ۶.۴۹ دلاری روی ۶۶.۷۱ دلار بر بشکه ایستاد. هر بشکه نفت خام آمریکا نیز با رشد بیش از ۹ درصدی معادل ۵.۴۶ دلار، به ۵۹.۴۲ دلار بر بشکه رسید. نگاهی به روند اتفاقات بازار در روز گذشته نشان می‌دهد بازگشت نفت از اوج دو علت عمده دارد. علت نخست به نگاه بازار به ذخایر استراتژیک نفت خام دنیا باز می‌گردد. به این ترتیب با وجود پیش‌بینی‌هایی مبنی بر رسیدن نفت به ۱۰۰ دلار بر بشکه، آنچه روز گذشته باعث فاصله گرفتن بازار از این پیش‌بینی شد، نگاه به ذخایر استراتژیک دنیا بود. آمریکا اولین کشوری بود که دستور آزادسازی ذخایر استراتژیک خود را با امضای ترامپ صادر کرد. کره‌جنوبی کشور بعدی بود که نسبت به برداشت از ذخایر استراتژیک خود اعلام آمادگی کرد. در این میان برداشت از ذخایر ۱۸۸ میلیون بشکه‌ای سعودی‌ها که علاوه بر خاک عربستان، در سه نقطه مختلف دنیا (هلند، ژاپن و آمریکا) ذخیره شده است نیز باعث دلگرمی مشتریان نفتی این کشور شد. در عین حال، اوپک هم که در حال بررسی ابعاد مختلف حمله اخیر است، اعلام کرده اگرچه برای برگزاری نشست فوری برای بحث بر سر افزایش تولید زود است و به درخواست عربستان بستگی دارد، اما در صورت لزوم، قادر به دستور افزایش تولید به کشورهای عضو این سازمان است.

با وجود اثر مثبت ذخایر استراتژیک نفت‌خام، کارشناسان هشدار می‌دهند چنانچه بازگشت تولیدات عربستان به مدار طولانی شود، برداشت مداوم از ذخایر استراتژیک می‌تواند بازار را با کمبود نفت مواجه کند. در چنین شرایطی، از نظر برخی کارشناسان، عرضه نفت خام از سوی ایران که به علت تحریم‌های آمریکا محدود شده است، می‌تواند یک راه حل فوری برای پر کردن بخشی از اختلال عرضه عربستان بدون تکیه به ذخایر استراتژیک نفت خام باشد. با این حال مواضع تند ترامپ و دولتمردانش نسبت به ایران در جریان حمله حوثی‌ها و اتهاماتی که آنها علیه کشورمان طرح می‌کنند؛ به کارگیری این راه‌حل فوری را به تاخیر می‌اندازد.

موضوع دیگری که در رابطه با حملات روز شنبه مهم به نظر می‌رسد، بحث بازگشت تنش‌های ژئوپلیتیک به منطقه است. حذف نیمی از تولید نفت عربستان به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت در دنیا و آسیب‌هایی که به تاسیسات نفتی این کشور وارد شده، در شرایطی ریسک اقدام متقابل را افزایش می‌دهد که تاکنون شاهد اتخاذ مواضع تند از سوی کشورهای حاضر در این جریان نبوده‌ایم. عربستان تاکنون واکنش تندی در این رابطه نشان نداده و ایران نیز با وجود اتهام‌زنی آمریکا، هرگونه نقش‌آفرینی در حمله حوثی‌ها را نه تنها رد کرده، بلکه برای ایجاد فضایی آرام تلاش کرده است. مقامات وزارت خارجه در چین و بریتانیا نیز اعلام کرده‌اند طرح اتهام علیه یک کشور بدون در دست داشتن مدارک کافی، نشان از مسوولیت‌ناپذیری دارد.

با این حال توییت‌های ترامپ نشان می‌دهد آتش او از سران کشورهای منطقه بسیار تندتر است تا آنجا که در توییتی اعلام کرده «اگرچه آمریکا می‌داند چه کسی پشت حمله اخیر است، اما در انتظار گزارش عربستان است تا در صورت اعلام کشور عامل، اقدام لازم انجام گیرد.» به این ترتیب به نظر می‌رسد چنانچه کشورهای منطقه بدون در نظر گرفتن اظهارنظرهای تند ترامپ، همچنان بر شرایط مسلط باشند، تنش‌ها فرصت رشد پیدا نمی‌کنند و در سطوح فعلی متوقف می‌شوند. مدیریت تنش‌ها در حالی اهمیت دارد که کارشناسان بین‌المللی عقیده دارند «در حال حاضر اینکه چقدر زمان نیاز است تا تولیدات عربستان به مدار بازگردد چندان مهم نیست، نکته‌ای که اهمیت دارد این است که زیرساخت‌های عربستان در مقابل حملات بسیار آسیب‌پذیر است؛ موضوعی که می‌تواند باعث تکرار حملات شود.»

اما چنانچه دو عامل یاد شده در بازار پایدار نباشند، به این معنا که روند بازیابی تولید بیش از ۵ میلیون بشکه از تولیدات عربستان طولانی‌ شود و ذخایر استراتژیک را تحت فشار قرار دهد یا تلاشی برای کنترل تنش‌ها در منطقه صورت نگیرد، تحقق پیش‌بینی‌های حداکثری از آینده نفت دور از ذهن نخواهد بود. «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «نفت پس از انفجار آرامکو»، هفت پیش‌بینی قیمتی از آینده طلای سیاه را بررسی کرده است. در میان این پیش‌بینی‌ها، حداقل برآوردها از افزایش بهای نفت پس از اتفاقات اخیر، سه دلار بر بشکه و حداکثر ۱۰۰ دلار بر بشکه عنوان شده بود.

تماشاخانه