نخستین رویاروی ایران و مردمان شبه‌جزیره عربستان در زمان ساسانیان رخ داد؛ نبردی که گرچه حاصل آن پیروزی شاپور دوم بود، اما تا فروپاشی سلسله ساسانیان ادامه یافت.

کیفیت پایین

دانلود

فیلم اصلی

کیفیت خوب

دانلود

فیلم اصلی

عصر ایران؛ محسن ظهوری - شاهنشاهی ساسانی گرچه در اوج قدرت خود بود، اما با قتل «آذرنَرسه» نهمین شاه این سلسله، دربار ایران درگیر هرج و مرج شده بود. همین موضوع هم باعث شد تا برخی همسایه‌ها به طمع غارت و کشورگشایی، به سرزمین‌های ایرانی یورش ببرند. این اتفاق در جنوب غرب ایران افتاد. حدود ۱۷۰۰ سال پیش، «عمرو قیس» رئیس طایفه «لَخْمْ» توانسته بود آبادی‌های شمال‌شرق شبه‌جزیره عربستان را تصرف کند و اتحادی از قبایل عرب به وجود آورد. عمرو خود را از نسل «جذیمه اَبرش» می‌دانست که با ایجاد حکوت «تنوخیان»، بزرگ‌ترین اتحاد قبایل عربِ پیش از اسلام را به وجود آورده و شهر «حیره» را در غرب رود فرات بنیان گذاشته بود. عمرو می‌خواست مثل جذیمه، اسطورة اعراب باشد؛ حتی فراتر از او، پس به سوی ایران یورش برد و بحرین را از آن خود کرد.

«شاپور دوم» دهمین شاه ساسانی، در این زمان نوزاد بود و کشور عملا به دست درباریان و روحانیون و به‌خصوص ملکه مادر اداره می‌شد. ارتش، نظم و ترتیبی نداشت و کسی نبود تا جلوی این یورش‌ها را بگیرد. لشگریان عمرو قیس از این فرصت استفاده کرده و توانستند در ایران تا سرحد رود کارون جلو بیایند و ممالک جنوبی ایران را تا فارس تصرف کنند. شاپور دوم ساسانی، ۱۶ ساله بود که قصد نبرد با لَخمی‌ها کرد. ارتش او به سمت «حیره» حرکت کرد؛ پایتخت لخمی‌ها، جایی در شمال استان نجف در عراق امروز. «عمرو قیس» که می‌دانست حریف ارتش ساسانی نمی‌شود، از غرب کمک خواست؛ به رقیب ایران «کنستانتیوس دوم» امپراتور روم پیام داد که می‌توانند با کمک هم جلوی لشگر ایران بایستند. روم نپذیرفت و سپاه ایران به «حیره» وارد شد.

این، نخستین جنگ رودرروی ایرانیان و عرب‌ها در بین‌النهرین بود. جنگی که پایان خوشی برای اعراب نداشت؛ نه تنها سرزمین‌های خود را از دست دادند، بلکه به دستور شاپور دوم، شانه اسرای این سرزمین سوراخ شد تا از آن ریسمان بگذرانند. این کار باعث شد تا شاپور دوم «ذوالکتاف» لقب بگیرد که به معنی صاحب شانه‌هاست.

ساسانیان از ابتدای حکومت خود ترس از هجوم قبایل عرب به سرزمین‌های ایران را داشتند. اردشیر بابکان بنیانگذار این سلسله، در همان ابتدای حکمرانی خود، «جذیمه اَبرش» را فرمانروای عرب‌ها در منطقه مرزی حیره کرده بود تا از تاخت و تاز قبایل عرب شبه‌جزیره عربستان به ایران جلوگیری کند. شاپور دوم هم بعد از سلطه بر «حیره»، همین کار را کرد؛ او با تعیین حاکمی بر لَخمی‌ها، آن‌ها را تابع خود نگه داشت.

شهر «حیره» در عراق امروز، در دوره ساسانیان به شکوه و جلال رسید. باستان‌شناسان در این محوطه تاریخی بقایای گورها و بخشی از نقش و نگارهای کاخی قدیمی را یافته‌اند که متعلق به ساسانیان است. این کاخ احتمالا «خوَرنَق» باشد که حدود یک قرن بعد از حمله شاپور دوم ساخته شده؛ کاخی که «نعمان یکم» حاکم لَخمی، برای بهرام گور شاهزادة یزدگرد یکم ساسانی ساخت.

خسروپرویز دو قرن بعد از آن، در همین کاخ خبر شکست ارتش خود از قبیله «بکر بن وائل» را شنید. قبیله‌ای که زیر بار حکومت ایران بر این منطقه نمی‌رفت و توانست سپاه ایران را در دشت ذوقار در حوالی کوفه امروز شکست دهد. این نخستین شکست سپاه ایران از مردمان شبه‌جزیره عربستان بود. حدود ۳۰ سال بعد، با فتح مکه توسط پیامبر اسلام، کم‌کم بزرگ‌ترین اتحادیه مردمان این شبه‌جزیره شکل گرفت تا روزی که شهر «حیره» به دست «خالد بن ولید» فرمانده سپاه ابوبکر سقوط می‌کند؛ مقدمه‌ای برای تصرف تیسفون پایتخت ساسانیان و پس از آن براندازی سلسله آن‌ها.

کانال عصر ایران در تلگرام