زعفران همواره رتبه بالایی را در بین کالاهای صادراتی خراسان رضوی به خود اختصاص داده و محصولی است که همیشه بیشترین ارزش صادرات غیرنفتی را نصیب این استان کرده است.

در حالی که دلالی و سفته بازی در عرضه محصولات کشاورزی به حدی رسیده که عرضه کنندگان زعفران درصدد یافتن بازاری مطمئن برای رسیدن به سود واقعی در معاملات هستند، مسئولان 'بورس کالا' را بهترین بازار برای عرضه زعفران می دانند.

کارشناسان نیز کاهش هزینه‌ های معاملاتی، کشف قیمت عادلانه و شفاف و از بین رفتن معایب روشهای سنتی و ایجاد بستری مطمئن برای انجام معامله محصولات را از مزایای عرضه زعفران در بورس کالا عنوان کرده لذا تولیدکنندگان زعفران را که محصولشان قلم مهم صادراتی خراسان رضوی است به فروش زعفران از طریق بورس کالا تشویق می کنند.

زعفران همواره رتبه بالایی را در بین کالاهای صادراتی خراسان رضوی به خود اختصاص داده و محصولی است که همیشه بیشترین ارزش صادرات غیرنفتی را نصیب این استان کرده است.

عمده زعفران جهان در خراسان رضوی تولید می شود و این محصول جای خود را در بازارهای دنیا یافته است.

90 درصد زعفران تولیدی ایران محصول مزارع خراسان است و 86 هزار هکتار از مزارع خراسان رضوی زیر کشت زعفران قرار دارد و این ارقام اهمیت این محصول را به منظورعرضه آن در بازاری مطمئن و به دور از واسطه ها نشان می دهد.

این گزارش به معرفی بورس کالا و مزایا و معایب عرضه زعفران در آن از دید کارشناسان و مسئولان مختلف می پردازد.

بورس کالا چیست؟

بازار کالاهای پایه در بخشهای مختلف صنعتی، پتروشیمی و کشاورزی در ایران همواره با محدودیتها و دشواریهای ساختاری زیادی روبه رو بوده و بخش عمده ای از این مشکلات مربوط به عدم استفاده از ابزارهای نوین اقتصادی و ساختار نامناسب و ناکارآمدی بازار است.

با وجود تلاشهای بسیار انجام شده در جهت اصلاح این ساختار اما شاهد عدم بازدهی مناسب و عدم حصول نتایج مورد انتظار در این بخش بوده ایم به گونه ای که دولتها با وجود صرف هزینه های بسیار برای تنظیم بازار و تعیین قیمت نهاده ها و محصولات در بخش تولید و توزیع و مصرف، همواره با مشکلات فراوانی روبه رو بوده اند.

مهمترین این مشکلات را می توان نوسانات کاذب قیمت محصولات، فقدان یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار، نبود یک سیستم ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله، عدم هماهنگی میان بخشهای تولیدی و بازرگانی در زمینه واردات، صادرات و بازار مصرف دانست.

نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت این مهم در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تاسیس و راه اندازی بورسهای کالایی را در ایران فراهم سازند.

بورس کالای ایران می کوشد با ایجاد بازاری شفاف جهت تسهیل معاملات و کشف نرخ قیمت کالاهای اساسی و مواد اولیه واسطه ای بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا، ضمن تضمین تعهدات طرفین معامله، ابزارهای تامین مالی و مدیریت ریسک را در اختیار فعالان بازار قرار می دهد.

در این راستا با تصویب بند ج ماده 95 قانون برنامه سوم و بند الف قانون برنامه چهارم، شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای کالایی در ایران شد.

در پی این امر، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور ماه سال82 به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال 83 شروع به فعالیت کرد.

با تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384/9/24 و بر طبق ماده 57 این قانون و تبصره آن سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی منحل شدند و شرکت بورس کالای ایران به موجب ماده 58 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک شرکت جدید و کاملا مستقل از سازمانهای کارگزاران بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی پس از پذیره نویسی در چهار گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال 1386 فعالیت خود را آغاز کرد.

بدین ترتیب هم اکنون بورس کالای ایران با تجربه ای بیش از 10 سال به داد و ستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده های نفت و پتروشیمی و کشاورزی از جمله زعفران در قالب قراردادهای نقدی، نسیه، سلف، سلف استاندارد، آتی، اختیار معامله و روشهایی چون صندوقهای کالایی و گواهی سپرده کالایی می پردازد.

برای فعالیت در بورس کالای ایران معافیتهای مالیاتی، مزایای خرید و فروش و پذیرش کالاها و مزایای مالیاتی خاصی نیز در نظر گرفته شده است.

فاصله قیمت زعفران در بازار داخلی و خارجی با عرضه زعفران در بورس کالا کاسته می شود

مدیر باغبانی و زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این خصوص گفت: با توجه به فاصله قیمت فروش زعفران در بازار داخلی و صادراتی، بورس زعفران می تواند این فاصله قیمتی را کاهش دهد.

سید هاشم نقیبی حسینی افزود: این امر با ایجاد عرضه و تقاضای واقعی و کشف قیمت عادلانه ممکن می شود تا سهم کشاورز و عایدی زعفرانکاران از قیمت صادراتی زعفران افزایش یابد.

وی تاکید کرد: بورس زعفران یا عرضه زعفران در بورس کالا می تواند حلقه های مفقوده در زنجیره تولید زعفران را پیدا و به هم متصل کند.

حذف واسطه ها به کمک بورس

مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: عرضه زعفران در بورس کالا باعث حذف دلالان از این عرصه و سود بیشتر زعفرانکاران از محل فروش محصول می شود.

شکوه میرشاهی قیمت کنونی خرید هر کیلوگرم زعفران را از کشاورز در بازار 80 میلیون ریال ذکر و بیان کرد: این در حالی است که در صورت عرضه زعفران در بورس کالا هر کیلوگرم محصول با نرخ 110 میلیون ریال به فروش می رسد و این سود به طور خالص در اختیار کشاورزان قرار می گیرد.

وی ادامه داد: در همین چارچوب، کشاورزان خراسانی تشویق به فروش محصول زعفران خود در بورس کالا شده اند و این مهم در فصل زراعی کنونی مورد استقبال آنها قرار گرفته است.

مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان رضوی همچنین شفافیت قیمتها و معامله در فضای مطمئن را از دیگر مزایای بورس توصیف کرد و گفت: با این تفاصیل، عرضه هر نوع کالا یا انرژی از طریق بورس کالا منجر به حذف دلالان می شود و تولیدکننده نفع بیشتری از زحمات خود می برد.

میرشاهی افزود: اگر مردم نسبت به منافع بورس آگاه باشند به جای سپرده گذاری و سرمایه گذاری در بخشهای نامطمئن می توانند سرمایه های خرد خود را وارد بورس کرده و از سود آن منتفع شوند.

لزوم تعریف ساز و کاری برای تضمین عرضه زعفران در بورس کالا

نائب رئیس شورای ملی زعفران نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: هر اقدامی از جمله تشویق کشاورزان به عرضه زعفران در بورس که موجب حفظ منافع کشاورزان شود مورد حمایت ماست اما در این راستا باید به آنان آموزشهای لازم برای حضور در بورس هم داده شود.

غلامرضا میری افزود: میزان تولید زعفران در خراسان رضوی سالانه 400 تن است اما بورس تنها قابلیت انبار کردن زعفران به میزان هفت تن را دارد لذا باید برای حل این مشکل راهکار لازم ارائه شود.

وی ادامه داد: باید ساز و کاری تعریف شود که فرد عرضه کننده زعفران در بورس حتما کشاورز باشد نه این که دلالی از بورس، زعفران بخرد و بعد به عنوان کشاورز دوباره محصول را به بورس عرضه کند یعنی بورس نباید جای دلال بازی شود و فقط در جهت حفظ منافع کشاورز پیش رود.

رئیس اتحادیه صنف فروشندگان زعفران مشهد گفت: علاوه بر این باید شرایطی فراهم شود که کشاورز هر زمان که خواست بتواند زعفران خود را در بورس عرضه کند.

میری افزود: 85 درصد محصول زعفران خراسان رضوی صادراتی است لذا زعفران نیاز به ثبات بازار و تعیین قیمت از طریق عرضه و تقاضا دارد.

وی ادامه داد: باید متولیان، کف قیمت زعفران را براساس سال زراعی مشخص کنند تا خیال کشاورز از این بابت آسوده باشد که قیمت از نرخی که توسط دولت تعیین شده است کمتر نمی شود و بعد از این اقدام، باید عرضه و تقاضا در طول مدت سال تعیین کننده قیمت در معاملات باشد.
نائب رئیس شورای ملی زعفران گفت: بر اثر نوسانات نرخ ارز، قیمت زعفران در سال زراعی 97 نسبت به سال زراعی 96 حدود 100 درصد افزایش داشت اما چون عمده محصول زعفران صادر می شود افزایش قیمت به نفع تولیدکنندگان بود.

کمک بورس به صادرات زعفران

مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی هم در میزگردی با موضوع زعفران که در ایام دهه فجر امسال در حاشیه نمایشگاه 'بورس، بانک، بیمه و رفتارهای اقتصادی' در مشهد برگزار شد گفت: نباید تنها به دنبال توسعه کمی زعفران بود، بلکه کیفیت زعفران از کمیت آن مهمتر است.

حسین زینلی افزود: تولید گیاهان دارویی همچون زعفران در کشور در حال گسترش است و برای افزایش آن باید دانش و فناوری در تولید نیز به روز شود.

وی با اشاره به گردش مالی 400 میلیون دلاری زعفران در کشور گفت: از کل این مبلغ، 350 میلیون دلار مربوط به صادرات زعفران است و 50 میلیون دلار آن در بازار داخل مورد معامله و مصرف قرار می گیرد و این در حالی است که گردش مالی زعفران در دنیا هشت میلیارد دلار است.

وی ادامه داد: با وجود این که ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیاست کشورهای اروپایی ما را به عنوان اصلی ترین تولید کننده این محصول نمی شناسند و بیشتر اسپانیا در این حوزه مورد توجه است.

زینلی گفت: به کمک بورس بسترهای لازم ایجاد شده و فرصت خوبی فراهم آمده است تا زعفران به صورت استاندارد از ایران به دنیا صادر شود زیرا به کمک بورس هم قیمت ها شفاف شده است و هم کشاورز امیدوار می شود که می تواند محصول خود را با شرایط مختلف و با قیمتهای عادلانه و در فرصتهای مناسب بفروشد.

کمک بورس به ارتقای کیفی محصول زعفران

مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران نیز در این میزگرد گفت: معامله زعفران به صورت گواهی سپرده کالایی موجب شده کشاورز برای این که بتواند محصول خود را تحویل انبارهای بورس دهد استانداردهای لازم را رعایت و محصول با کیفیت تولید و عرضه کند در نتیجه بورس، باعث فرهنگ سازی جهت استانداردسازی زعفران و ارتقای کیفیت آن شده است.

اکبر میرزاپور افزود: قیمت زعفران دارای استاندارد بورس حتی حدود یک تا دو میلیون تومان در هر کیلو بالاتر از قیمت زعفران بی کیفیت است و این ارزش افزوده بالاتری را برای کشاورز به همراه دارد پس همه کشاورزان به سمت تولید محصول با کیفیت بالاتر حرکت کرده اند که این امر قطعا در رشد کیفی تولید و صادرات محصول با کیفیت تر موثر است.

وی با تشریح کارکردها و فرآیند صدور گواهی سپرده کالایی زعفران در بورس ادامه داد: در بورس، انبارهای پذیرفته شده براساس استاندارد ملی، محصول را از کشاورزان و زعفران کاران دریافت و قبض انبار مربوطه را صادر می کنند که این قبوض انبار در واقع اوراق بهاداری است که مانند سایر اوراق بهادار، قابلیت معامله و خرید و فروش دارد و زیرساخت های لازم برای معاملات آنلاین آن توسط یک سامانه نیز مهیا شده است.

میرزاپور گفت: نکته مهم دیگری که در خصوص این اوراق وجود دارد این است که برای آن یک بازار پیوسته راه اندازی شده است.

تماشاخانه