وزارت کمک‌های عمرانی آلمان در سال ۲۰۱۶ مبلغی معادل ۷میلیارد و ۸۰۰ میلیون یورو به کشورهای در حال توسعه پرداخت کرده است. درست در همین سال، مهاجران حدود ۱۷میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو به کشورهای زادگاهشان حواله کرده‌اند. مبلغی که ۶/۵میلیارد یورو در مقایسه با سال ۲۰۰۷ بیشتر است.

مبلغی که مهاجران و پناهندگان از آلمان به زادگاه‌شان حواله می‌کنند، به مراتب بیشتر از پولی است که برلین برای کمک‌های عمرانی به کشورهای در حال توسعه می‌‌پردازد. اثرات مثبت و منفی این روند چیست؟

به گزارش دویچه وله، وزارت کمک‌های عمرانی آلمان در سال ۲۰۱۶ مبلغی معادل ۷میلیارد و ۸۰۰ میلیون یورو به کشورهای در حال توسعه پرداخت کرده است. درست در همین سال، مهاجران حدود ۱۷میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو به کشورهای زادگاهشان حواله کرده‌اند. مبلغی که ۶/۵میلیارد یورو در مقایسه با سال ۲۰۰۷ بیشتر است.

این ارقام را دولت آلمان در پاسخ به سوال فراکسیون حزب "آلترناتیو برای آلمان" عمومی کرده است؛ حزبی که مخالف سرسخت پذیرش خارجی‌ها و پناهجویان است.

مبالغی که مهاجران به کشورهای خود واریز می‌کنند، عامل اقتصادی بسیار مهمی است. از دهه ۱۹۸۰ و در جریان روند جهانی‌شدن، هم شمار مهاجران افزایش یافته و هم میزان حواله‌های مالی آنها به کشورهای مبدأ بیشتر شده است.

در این روند، مبالغ هنگفتی از شمال به جنوب، از کشورهای ثروتمند به سمت کشورهای فقیرتر یا در حال توسعه سرازیر می‌شود. در بررسی آمارها می‌توان دید که مقصد حواله‌های مالی عمدتا کشورهایی چون هند، فیلیپین، مکزیک، افغانستان، کوزوو، مولداوی یا تاجیکستان هستند.

کرستین شولتر، کارشناس اقتصادی از بانک جهانی می‌گوید که مکزیک و آمریکا در حال حاضر بزرگترین کریدور مهاجرت در دنیا هستند و آلمان در صدر کشورهایی قرار دارد که بیشترین حواله‌های خارجی پول به صورت شخصی، از آن انجام می‌گیرد.

خانم شولتر به رادیو "دویچلندفونک" گفته است: «برآورد می‌کنیم که در سال ۲۰۱۵ پناهجویان و مهاجران در سراسر دنیا معادل ۶۰۲میلیارد دلار از خارج به کشورهاشان حواله کرده باشند که سهم کشورهای جهان سوم از این واریزها ۴۴۰میلیارد دلار بوده است. در حالی که کل کمک‌های عمرانی به این کشورها در همین سال از ۱۵۰میلیارد دلار تجاوز نکرده است.»

در محاسبه این مبالغ، پول‌هایی که از کانال‌های غیررسمی و غیربانکی، مانند دوستان و اقوام منتقل می‌شوند، منظور نشده‌اند.

جنبه‌های سازنده و مثبت

از مدتی پیش کارشناسان اقتصادی در این باره بحث می‌کنند که آیا این پول‌ها راه‌حلی برای مشکلات ناشی از فقر در کشورهای رو به توسعه هست یا نه. برخی معتقدند که این موقعیتی برد – برد است و استدلال می‌کنند که این پول‌ها مستقیما به دست گیرندگان می‌رسند و به جای گیر کردن در چرخه فساد دولتی، صرف بهبود معاش و زندگی خانواده‌ها و افراد می‌شود.

اووه ککریتز، کارشناس عمرانی از حزب "سبزها" می‌گوید: «مهاجران با این حواله‌ها، دورنمایی برای مردم زادگاه‌شان می‌سازند و این جلو فرارهای خطرناک در مسیر اروپا را می‌گیرد.»

دولت آلمان نیز با استدلالی مشابه می‌گوید پولی که مهاجران به کشورهای خود می‌فرستند، موجب توسعه می‌شود چرا که دریافت‌کننده، آن را بلاواسطه و در همان جایی می‌گیرد که می‌خواهد خرج کند.

جنبه‌های منفی

در مورد جنبه‌های منفی موضوع نیز گفته می‌شود که ساختارهای جهان سومی دست نخورده می‌مانند، پول‌ها الزاما موجب توانمندسازی و کسب مهارت‌ نمی‌شوند، یا این که از دریافت‌کنندگان افرادی وابسته می‌سازند که انگیزه‌ای برای پیشرفت یا ابتکار عمل ندارند. برای نمونه در سال ۲۰۱۳، حدود ۴۲درصد از تولید ناخالص ملی تاجیکستان را پول‌های پرداختی از خارج تشکیل می‌داد.

اشتفان کلازن، استاد اقتصاد در دانشگاه گوتینگن، می‌گوید کشورهای غنی و کمک‌دهنده نباید نگران فرار سرمایه باشند: «دامنه تاثیر این مبادلات بسیار کمتر از آن است که تصور می‌شود. کافی است به یاد بیاوریم که ما به ازای پول‌هایی که از آلمان خارج می‌شوند، شرکت‌های آلمانی چقدر سود می‌برند.»

کلازن اشاره می‌کند که مهاجران تنها پول به خارج از آلمان نمی‌فرستند بلکه کالاهایی چون خودرو یا وسایل آشپزخانه هم می‌فرستند. این در مجموع و عملا یک تبلیغ اقتصادی است.

موسسات مالی بین‌المللی نیز که واریزها را انجام می‌دهند از این دادوستد سود می‌برند؛ از جمله وست یونیون، مانی گرام و...

دولت آلمان در عین حال تصمیم دارد کارمزد بالای حواله‌های خارجی بانکی را تا سال ۲۰۳۰ به سه درصد کاهش دهد.