از خانه فاخره صبا تا صحنه صدای ایران؛ روایت دیوار از یک میراث ماندگار

در دنیای امروز که موسیقی بر صدا غلبه کرده و آن را به تجربه‌ای فردی تبدیل کرده است، «صحنه صدای ایران» تلاشی است تا بازدیدکنندگان را با ماهیت اجتماعی صدا آشنا کند. این نمایشگاه با استفاده از ابزارهای تعاملی مکانیکی، فرصتی برای مکث و تامل در مفهوم صدا فراهم می‌کند و به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد تا صدا را نه صرفاً به عنوان موسیقی، بلکه به مثابه پدیده‌ای اجتماعی تجربه کنند.

نمایشگاه «صحنه صدای ایران» به کوشش دیوار در ساختمان تاریخی کارستان در حال برگزاری است و تاریخچه‌ای از صدا، موسیقی و ضبط صدا در ایران را به نمایش می‌گذارد. در این نمایشگاه بازدیدکنندگان می‌توانند از طریق افزارهای تعاملی خلاق، نخستین صداهای ضبط‌شده در ایران را که متعلق به دوران قاجار و پهلوی اول است به شکلی نو تجربه کنند.

ساختمان تاریخی کارستان که امروز میزبان «صحنه صدای ایران» است، پیوندی عمیق با تاریخ موسیقی ایران دارد. این بنا نزدیک به چهار دهه محل زندگی فاخره صبا، یکی از پیشگامان موسیقی ایران بود.

صبا در سال ۱۳۱۶ و دورانی که حضور زنان در عرصه موسیقی محدود بود، برای تحصیل اپرا راهی فرانسه شد و به‌عنوان یکی از نخستین زنان ایرانی هنر اپرا را به‌صورت حرفه‌ای آموخت.

او پس از بازگشت به ایران با اجرای ده‌ها اثر ملی و بین‌المللی در تالار رودکی که در همسایگی کارستان قرار دارد، نقشی مهم در توسعه موسیقی کلاسیک و اپرا در ایران ایفا کرد.

دیوار در راستای ماموریت خود برای احیای ارزش‌های ماندگار و زنده کردن کالاهای ارزشمند، این خانه تاریخی که متروک مانده بود را در سال ۱۳۹۶ خریداری کرده و با مرمت و بازسازی آن تلاش کرده تا علاوه بر حفظ میراث معماری، یاد این هنرمند پیشگام را نیز زنده نگه دارد. برگزاری نمایشگاه «صحنه صدای ایران» در این مکان ادای احترامی است به تاریخ موسیقی ایران و هنرمندانی که در این مسیر گام برداشتند.

نمایشگاه «صحنه صدای ایران» که به سبک اینستالیشن اجرا شده، روایتگر داستان پرفراز و نشیب صدا در ایران است و بازدیدکنندگان می‌توانند پشت‌صحنه قطعات ماندگار موسیقی ایرانی را نیز کشف کنند. این نمایشگاه مجموعه‌ای از روایت‌های تاریخی از نخستین استودیوهای ضبط صدا تا تجهیزات قدیمی ضبط و پخش در ایران را به نمایش می‌گذارد. بازدیدکنندگان می‌توانند ضمن آشنایی با داستان شکل‌گیری قطعات معروف موسیقی ایرانی و محل ضبط آن‌ها، به صداهای ماندگاری گوش دهند که بخش مهمی از میراث فرهنگی و هنری ایران را تشکیل می‌دهند.

«صحنه صدای ایران» تلاشی است برای شنیده شدن صدای جامعه و احیای میراث صوتی ما تا بازدیدکنندگان را از درک معمول صدا در قالب موسیقی فراتر برده و آن‌ها را با ماهیت فیزیکی و اجتماعی صدا آشنا کند. این نمایشگاه به ما یادآوری می‌کند که صدا، آخرین و ماندگارترین ابزار برای ابراز وجود است.

طراحی و اجرای نمایشگاه «صحنه صدای ایران» را تیمی بر عهده دارد که پیش از این با طراحی موزه کامپیوتر، تجربه خود را در خلق فضاهای تعاملی نشان داده و تلاش دارد به خلق تجربیات منحصربه‌فرد و معنادار برای درک عمیق‌تر انسان از خود و جهان پیرامونش بپردازد. سعید انوری‌نژاد به عنوان ایده‌پرداز و مدیر پروژه در کنار بویه سادات‌نیا در نقش کیوریتور و جمیله میرزااسکندری به عنوان مدیر هنری، مسیر اصلی نمایشگاه را طراحی کرده‌اند. مهندسی خلاق پروژه بر عهده سامان برهان بوده و مهدی بهبودی به عنوان ساند آرتیست در کنار محمدرضا شرایلی در نقش مشاور، این تیم را در خلق تجربه‌ای متفاوت از صدا همراهی کرده‌اند.

این تیم در توصیف ماموریت خود ‌می‌گوید: «ما بر این باوریم که تجربه حاصل کنش هدفمند و آگاهانه در مواجهه با محیط است. در پروژه‌هایی مانند «موزه کامپیوتر» و نمایشگاه «صحنه صدای ایران» تلاش کرده‌ایم با طراحی شرایطی غیرمنتظر و تعاملی، ذهن مخاطب را به کشف، یادگیری و بازتعریف تجربیات پیشین ترغیب کنیم. آثار ما پیوندی میان انسان، تجربه و خلاقیت ایجاد می‌کنند و از این طریق، حساسیت و کنجکاوی را در افراد برمی‌انگیزند. هدف ما ایجاد بستری برای تفکر و ارتباط عمیق‌تر با مفاهیم تاریخی، فناوری و فرهنگی است.»

سعید انوری‌نژاد در مورد این نمایشگاه می‌گوید:«با انتخاب آگاهانه صداها، کیفیت آن‌ها و ابزارهای تعاملی مکانیکی، فضایی خلق شده که در آن سرعت و عادت جای خود را به تامل و کشف می‌دهد تا بازدیدکنندگان لختی تامل کنند، از قطعه موسیقی فاصله بگیرد و به مفاهیم و خود صدا توجه داشته باشند.»

در هفته اول برگزاری «صحنه صدای ایران» نزدیک به ۴ هزار نفر از آن بازدید داشته‌اند و انتظار می‌روند در روزهای آینده افراد بیشتری از این نمایشگاه دیدند کنند. این نمایشگاه از ۲۱ دی ماه آغاز شده و تا ۱۹ بهمن ادامه خواهد داشت و بازدید از آن همه روزه از ساعت ۱۴ تا ۲۰ در ساختمان کارستان، خیابان خارک، نبش خیابان استاد شهریار برای علاقه‌مندان به‌صورت رایگان امکان‌پذیر است.

کانال عصر ایران در تلگرام