هایپوکالمی به شرایطی گفته می شود که سطوح پتاسیم در خون کمتر از حد عادی باشد. پتاسیم یک ماده مغذی ضروری است اما اغلب نادیده گرفته می شود، از این رو کمبود آن ممکن است به عنوان یک مساله نگران کننده در نظر گرفته نشود. اما باید به این نکته توجه داشت که پتاسیم نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می کند.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "اکتیو بیت"، پتاسیم به حرکت عضلات، دریافت مواد مغذی مورد نیاز سلول ها، و ارسال سیگنال ها توسط اعصاب کمک می کند. افزون بر این، پتاسیم اهمیت ویژه ای برای سلول های حاضر در قلب دارد، زیرا از افزایش بیش از حد فشار خون جلوگیری می کند. به واسطه اهمیت پتاسیم، آگاهی از علائم کمبود آن در بدن و چرایی رخداد آن اهمیت دارد.

علائم

ضعف و گرفتگی های عضلانی

همان گونه که پیش‌تر نیز اشاره شد، پتاسیم برای عملکرد عادی و درست عضلات بدن ضروری است. بر همین اساس، کمبود این ماده مغذی می تواند دلیل تجربه برخی مشکلات عضلانی باشد. ضعف عضلانی ممکن است از نخستین نشانه ها باشد که می تواند دشواری در راه رفتن یا نگه داشتن اشیا را موجب شود.

افزون بر این، کمبود پتاسیم ممکن است به گرفتگی های عضلانی منجر شود. این اسپاسم ها، به ویژه در پاها رخ می دهند. اگر سطوح پتاسیم روند کاهشی خود را ادامه دهد امکان فلج عضلانی افزایش می یابد و اگر این شرایط دیافراگم، عضله مسئول تنفس، را درگیر کند، نارسایی تنفسی رخ خواهد داد.

خستگی

هر سلولی در بدن نیازمند مقدار مشخصی از پتاسیم برای ارائه عملکرد درست است. از این رو، کمبود پتاسیم می تواند به خستگی عمومی منجر شود.

اما طیف گسترده ای از عوامل می توانند به احساس خستگی منجر شوند و از این رو تشخیص ارتباط آن با کمبود پتاسیم دشوار است. به عنوان مثال، اگر به طور منظم ورزش می کنید و به تازگی با احساس خستگی مواجه می شوید، در شرایطی که به میزان کافی استراحت می کنید، کمبود پتاسیم می تواند از دلایل بروز این شرایط باشد.

یبوست

دیواره های معده و روده حاوی سلول های عضلانی هستند که حرکت غذا در دستگاه گوارش را امکان پذیر می کنند. زمانی که سطوح پتاسیم در بدن کم است، فعالیت این سلول ها با مشکل مواجه می شود که بروز برخی مشکلات گوارشی را در پی دارد.

یبوست یکی از شایع‌ترین شرایط در این زمینه است. اگر سطوح پتاسیم بدن به شدت افت کند، حرکات روده ممکن است به طور کامل متوقف شود و به شکل گیری حالت تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، نفخ و درد شکمی منجر شود.

ریتم قلب غیر عادی

قلب به لطف تعادل در مواد شیمیایی مهم از قبیل پتاسیم و سدیم می تواند بی وقفه به فعالیت خود ادامه دهد. زمانی که هایپوکالمی رخ می دهد می تواند بر این تعادل اثر منفی گذاشته و در ریتم قلب عادی اختلال ایجاد کند.

این ریتم های غیر عادی قلب به نام آریتمی شناخته می شوند و ممکن است موجب احساس کوبش، لرزش یا حتی خروج قلب از قفسه سینه شوند. این علائم جدی در نظر گرفته می شوند و فرد باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک پزشکی دریافت کند.

فشار خون بالا

سطوح کم پتاسیم می تواند به افزایش فشار خون فرد منجر شود. پتاسیم به رگ های خونی در کسب آرامش کمک می کند. سطوح ناکافی از این ماده مغذی انقباض آنها را به همراه داشته که افزایش فشار خون را در پی دارد.

با کاهش سطوح پتاسیم، بدن هر چه بیشتر در معرض اثرات سدیم دریافتی از رژیم غذایی قرار می گیرد که می تواند فشار خون را افزایش دهد. در برخی موارد، این شرایط می تواند موجب از هوش رفتن انسان یا احساس ضعف شود، به ویژه زمانی که قصد دارید از حالت نشسته به حالت ایستاده تغییر وضعیت دهید.

تکرر ادرار

در برخی موارد، اگر هایپوکالمی برای مدت زمانی طولانی پایدار باشد، ممکن است مشکلات کلیوی شکل بگیرند. تکرر ادرار و تولید ادرار بیش از حد عادی یکی از مشکلاتی است که افراد مبتلا به کمبود پتاسیم با آن مواجه می شوند.

از دست دادن آب به واسطه تکرر ادرار محرک تشنگی و نوشیدن مایعات بیشتر برای جبران این شرایط است که به تکرر ادرار بیشتر منجر شده و این چرخه معیوب ادامه می یابد. در صورت عدم درمان، هایپوکالمی می تواند موجب سوء عملکرد کلیوی شود و افراد مبتلا به بیماری کلیوی نسبت به نارسایی کلیوی آسیب پذیر هستند.

سوزن سوزن شدن و بی حسی

سطوح کم پتاسیم در خون می تواند موجب احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی شود که به نام پارستزی شناخته می شود. این شرایط به طور معمول در اندام های انتهایی، مانند انگشتان دست و پا رخ می دهد، اما می تواند به بخش های دیگر بدن از جمله کل دست و پا سرایت کند.

از آنجایی که پتاسیم ماده مغذی ضروری برای ارائه عملکرد درست اعصاب در بدن است، کاهش آن می تواند بر پالس های الکتریکی که از پوست و عضلات به سمت نخاع و مغز حرکت می کنند اثر گذاشته و به از دست رفتن احساس در اندام های انتهایی منجر شود.

دلایل

داروهای ادرارآور

شایع‌ترین دلیل کاهش پتاسیم در بدن دفع بیش از اندازه آن از طریق ادرار به واسطه مصرف داروهای ادرارآور تجویزی است. این داروها اغلب برای افرادی که فشار خون بالا یا بیماری قلبی دارند، تجویز می شوند.

از آنجایی که دفع پتاسیم در ادرار یکی از عوارض جانبی شایع داروهای ادرارآور، مانند هیدروکلروتیازید یا فوروسماید است به افرادی که این داروها را مصرف می کنند توصیه می شود سطوح پتاسیم خود را زیر نظر داشته باشند.

استفراغ و اسهال

سطوح کم پتاسیم می تواند به واسطه استفراغ یا اسهال شکل بگیرد. در شرایطی که این علائم می توانند در نتیجه یک بیماری موقت، مانند مشکلات گوارشی رخ دهند، اما ممکن است نشان دهنده ابتلا به یک اختلال غذا خوردن نیز باشند.

به عنوان مثال، در افراد مبتلا به بولیمیا، استفراغ خود خواسته بسیار شایع است. مصرف بیش از حد ملین در بلند مدت یکی دیگر از دلایل شایع هایپوکالمی است. افراد مبتلا به بولیمیا چنین رفتارهایی را در تلاش برای پیشگیری از افزایش وزن ناشی از پرخوری انجام می دهند.

عوارض جانبی دارو

افزون بر داروهای ادرارآور، هایپوکالمی ممکن است در قالب عوارض جانبی مصرف برخی داروهای دیگر نیز شکل بگیرد. مصرف بیش از اندازه برخی آنتی بیوتیک ها، مانند پنی سیلین، آمپی سیلین، نافسیلین، یا کربنی سیلین می تواند دفع پتاسیم را افزایش دهد. اثری مشابه می تواند به واسطه آمینوگلیکوزید درمانی و آمفوتریسین B رخ دهد.

داروهای دیگر مانند انسولین، آلبوترول و تربوتالین موجب جریان هرچه بیشتر پتاسیم از خون به سلول ها شده و می تواند زمینه ساز هایپوکالمی شود که اغلب حالت موقتی دارد مگر این که شرایطی دیگر نیز موجب از دست رفتن پتاسیم شود.

رژیم غذایی نامناسب

اگرچه امکانپذیر است، اما هایپوکالمی به ندرت در نتیجه دریافت ناکافی پتاسیم از رژیم غذایی شکل می گیرد. این ماده مغذی در بسیاری از منابع غذایی طبیعی وجود دارد که از آن جمله می توان به سیب زمینی شیرین، موز، گوجه فرنگی، لوبیاها، چغندر، و هندوانه اشاره کرد.

در برخی موارد، این کمبود می تواند عمدی باشد، همانند افرادی که به آنورکسیا یا بی اشتهایی عصبی مبتلا هستند. بی اشتهایی یک اختلال غذا خوردن است که روزه داری و گرسنگی های طولانی مدت را شامل می شود و افراد مبتلا به آن ممکن است به اندازه کافی مواد غذایی حاوی پتاسیم مصرف نکنند.

مصرف الکل

مصرف الکل اثرات منفی بر کل بدن انسان دارد و سطوح پتاسیم نیز از این شرایط بی نصیب نمی ماند. مصرف الکل موجب عدم تعادل در الکترولیت ها می شود که این شرایط بر سطوح پتاسیم اثرگذار است.

این عدم تعادل ها به واسطه ایجاد تغییر در ترکیب و غلظت شیمیایی مایعات بدن، در فرایندهای طبیعی بدن اختلال ایجاد می کنند.