زانو درد به دلایل زیادی ایجاد می‌شود که معمولا یکی از این دلایل، آرتروز است. البته این مساله از دیدگاه طب جدید است و در طب‌سنتی، از زانو درد با عنوان آرتروز یاد نشده و دلایل به وجود آورنده آن نیز با طب جدید تفاوت دارد.

چاردیواری - بسیاری از افراد زمانی که پا به سن می‌گذارند، دردهای زیادی به سراغ‌شان می‌آید و وقتی کمی راه می‌روند، زانو درد حسابی اذیت‌شان می‌کند و به احتمال زیاد می‌گویند: «امان از این زانو درد» و با دست‌هایشان روی زانوهایشان را ماساژ می‌دهند.

تصویر پیشنهادهای طب سنتی برای زانو درد

دکتر سیدمحمد نظری، متخصص طب‌سنتی و عضو هیات علمی دانشکده طب‌سنتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، از دیدگاه طب سنتی به بررسی زانو درد می‌پردازد.

مفاصلی که درد می‌گیرد

طب سنتی، به صورت بسیار گسترده به انواع درد پرداخته ولی نام آن به شکل دیگری در این طب آمده است. درد در طب‌سنتی، با عنوان «وجع» یاد شده و اوجاع مفاصل هم که در طب‌سنتی آمده در واقع همان درد مفاصل محسوب می‌شود.

ریشه این درد کجاست؟

درد مفاصل، از دیدگاه طب‌سنتی می‌تواند با دلایل مختلفی به وجود آید و از دلیل، در این طب با عنوان سبب یاد شده است. به طور کلی، یکی از دلایلی که می‌تواند در ایجاد درد مفصلی نقش داشته باشد، ضعف مفاصل یا ریزش یک ماده خاص (تجمع ماده) در مفاصل است. به عنوان مثال، چنانچه یک یا چند ماده در زانوها ریزش و تجمع کند، باید انتظار ایجاد درد در این ناحیه را داشت. این مواد تجمعی، شامل یک یا چند خلط از اخلاط چهارگانه هستند که می‌توان به بلغم، دم (خون)، سودا و صفرا اشاره کرد. هر یک از این مواد می‌تواند در دردهای مفصلی بویژه زانو، نقش داشته باشد. یکی دیگر از مواردی که مفاصل دچار آن می‌شود، ضعف در مفاصل است که این مساله نیز به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. سوء مزاج مفصل (یعنی مزاج مفصل به علل مختلف از حالت طبیعی خارج شده و مزاجی مخالف مزاج طبیعی جایگزین آن شده باشد)، فعالیت‌های سنگین و بیش از اندازه و وارد شدن ضربه به مفصل برخی از دلایل ضعف مفصل محسوب می‌شود.

وقتی تغذیه حرف اول را می‌زند

یکی از مسائل مهمی که در طب‌سنتی بسیار مورد توجه قرار گرفته، تغذیه است، در واقع تغذیه می‌تواند در حفظ تندرستی، پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و همچنین درمان آنها نقش مهمی داشته باشد که در رابطه با درد مفاصل بویژه در ناحیه زانو نیز این مساله مطرح است. به عنوان مثال، افرادی که مزاج بلغمی دارند، با مصرف غذاهایی که طبع سرد و تر داشته باشد، می‌توانند دچار مشکلات زیادی شوند که یکی از این مشکلات زانو‌درد است. این دسته از افراد باید از مصرف مواد غذایی با طبع سرد و تر مانند هندوانه، خیار، سرکه، عدس و... بپرهیزند یا حتما از مصلح استفاده کنند تا دچار مشکل نشوند. برای مثال، نعناع می‌تواند یک مصلح برای ماست به حساب بیاید همچنین می‌توان به جای نعناع از پونه و فلفل سیاه یا قرمز نیز استفاده کرد. همچنین خیار باید با نمک و نعناع، عدس با گلپر یا کشمش مصرف شود. این دسته از افراد باید از هندوانه رسیده به مقدار بسیار کم استفاده کنند. افراد با مزاج‌های دیگر نیز باید این موارد را بدانند و برای این منظور می‌توانند از متخصص طب سنتی، کمک بگیرند. رعایت دستورات کلی در نحوه غذا خوردن نیز از دیدگاه طب‌سنتی حائز اهمیت است و همه افراد باید این دستورات را مدنظر داشته باشند تا بیمار نشوند. به عنوان مثال، باید از مصرف ماست، نوشیدنی و سالاد همراه غذا پرهیز کرد. ماست و سالاد به تنهایی یک غذای کامل به حساب می‌آید و از آنها به عنوان یک وعده غذایی مستقل می‌توان استفاده کرد.

پیشگیری کنید تا بیمار نشوید

طب ‌سنتی نیز مانند طب جدید، به پیشگیری از بیماری‌ها تاکید کرده است. برای حفظ تندرستی در طب‌ سنتی باید چند اصل را رعایت کرد. این اصل‌ها یا سبب‌ها، شامل هوا، خوردن و آشامیدن، حرکت و سکون (ورزش)، خواب و بیداری، احتباس (نگه داشتن مواد مفید در بدن)، استفراغ (خروج مواد زائد از بدن) و اعراض نفسانی (حالات روحی و روانی) می‌شود.

بلغمی‌ها مواظب باشند

هر فردی می‌تواند به مشکلات زانو مبتلا شود، ولی شایع‌ترین علت دردهای زانو، ریزش بلغم به همراه صفرا به مفصل محسوب می‌شود در نتیجه افراد با مزاج بلغمی یا افرادی که از مواد و خوراکی‌های تولیدکننده بلغم استفاده می‌کنند، بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به دردهای زانو هستند. به طور کلی، مصرف بیش از اندازه ماهی، مرغ، ماست، میوه‌ها و سبزیجات، می‌تواند باعث تولید بلغم در بدن شود. علاوه بر این، افرادی که گیاهخوار هستند نیز نسبت به دیگران، بیشتر در معرض ابتلا به دردهای مفصلی قرار دارند.

سن چه نقشی دارد؟

یکی از مهم‌ترین دلایل درد مفاصل بویژه درد زانو، افزایش سن محسوب می‌شود چون با بالا رفتن سن، بافت استخوانی و اسکلتی بدن فرسوده می‌شود و با توجه به جثه فرد، سن و مزاج، شدت و نوع این دردها می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی افرادی که مزاج سوداوی و بلغمی دارند، سریع‌تر از بقیه افراد (مزاج دموی و صفراوی) دچار درد زانو می‌شوند، به عبارت روشن‌تر این‌که دردهای زانو در مزاج‌های دموی و صفراوی دیرتر ایجاد خواهد شد.

درمان چقدر موفق است؟

این که چقدر درمان مشکلات زانو با طب‌سنتی چقدر متفاوت است، به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد، ولی مهم‌ترین عامل برای این مساله خود بیمار به حساب می‌آید که با رعایت دستورات غذایی و دارویی، شانس درمانش بیشتر خواهد شد. چنانچه بیماری در مراحل ابتدایی و فرد تازه به آن مبتلا شده باشد، احتمال درمان بیشتر از زمانی است که بیماری به حالت مزمن تبدیل شود. البته عوامل دیگری چون قوت بیماری، شغل، سن، طبع بیمار، اقلیم و محل سکونت او، در میزان و سرعت بهبودی نقش دارد. بیماران برای درمان و کمک گرفتن از متخصص طب‌سنتی، در مراجعات اولیه باید به متخصص طب جدید مراجعه کنند تا پیش از هر چیز تشخیص دقیق بیماری صورت بگیرد. گاهی برای درمان، باید حتما جراحی انجام شود به همین دلیل بیمار به متخصص طب جدید، ارجاع داده می‌شود.