آتش نشانی جزو مشاغل سخت و زیان آور است/ مصوبه مجلس درباره آتش نشان ها مبهم است

 عصر ایران؛ یوسف ناصری- در روز 18 دی ماه 1395 نمایندگان مجلس در قالب ماده 99 برنامه ششم توسعه دولت را مکلف کردند مشاغل آتش نشانی و پرتو کاری با اشعه را جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب کند.

مشاغل سخت و زیان آور، مشاغلی است که به دلیل عوامل فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی، تنش زا هستند و فراتر از توان تحمل جسمی و روانی افراد شاغل. به همین دلیل قانونگذار، تسهیلاتی قانونی را برای افراد شاغل در مشاغل سخت و زیان آور مقرر کرده است از جمله بازنشستگی با 20 سال سابقه کاری.

با توجه به فاجعه ای که به خاطر فرو ریختن ساختمان پلاسکو در تهران رخ داد و تعدادی از هموطنان آتش نشان ما جان خود را از دست دادند، آتش نشانان مورد توجه قرار گرفتند و مسائل و مشکلات آنها بیشتر بررسی شد.

با توجه به ابهاماتی که نسبت به محسوب کردن سخت و زیان آور بودن شغل آتش نشانی وجود دارد و مجلس نیز این تکلیف قانونی را برای دولت مشخص کرده است با مهندس محسن ایزدخواه(صاحب نظر در حوزه تامین اجتماعی) گفت و گو کردیم و تاثیر عملی مصوبه مجلس در برنامه ششم نیز توسط وی ارزیابی شد.

***

*صحبت های مختلفی درباره این موضوع مطرح شده که آتش نشانی جزو مشاغل سخت هست یا نیست و ابهاماتی وجود دارد. آقای ایزدخواه شما که در حوزه تامین اجتماعی صاحب نظر هستید لطف می کنید توضیح بدهید که چه وضعیتی در این زمینه وجود دارد؟

- در قوانین و مقررات ما راجع به برخی از مشاغل سخت و زیان آور، به صراحت مباحث مختلف بیان شده است. در آخرین مصوبه هیات وزیران به صراحت برخی مشاغل را نام برده اند از جمله شغل خبرنگاری.

در سایر مشاغل باید پیشنهاد شود و یک کمیسیون آن پیشنهاد را بررسی کند و نهایتا «شورای عالی حفاظت مشاغل» مصداق های کلی را تعیین می کند و بعد به صورت جزئی تر که زیر نظر وزارت کار و وزارت بهداشت و سازمان تامین اجتماعی است، اظهار نظر می کنند.

اما بحث این است که همه آتش نشان ها آیا مشمول مقررات تامین اجتماعی هستند؟ با توجه به این که شهرداری ها، خودشان یک صندوق بازنشستگی دارند، آیا در این صندوق بازنشستگی شهرداری ها، مشاغل سخت و زیان آور تعریف شده است یا نه. اگر در آن صندوق ها، تعریف نشده باشد باید در چارچوب اساسنامه ای که آن صندوق ها بر اساس آنها اداره می شوند، بتوانند تجدید نظر کنند.

این تجدید نظر می تواند خیلی هم فراتر باشد. چون به غیر از آتش نشان ها، مشاغلی در شهرداری هست از جمله کسانی که زباله را تخلیه می کنند یا کسانی که در بخش تفکیک زباله ها فعالیت می کنند. کسانی که با زباله های بیمارستانی سر و کار دارند، با وجود این که ممکن است نکات بهداشتی و ایمنی را رعایت کنند ولی این نوع مشاغل، عملا و ذاتا جزو مشاغل سخت و زیان آور باید حساب شوند.

ظاهرا صندوق بازنشستگی شهرداری چیزی تحت عنوان مشاغل سخت و زیان آور تعریف نشده است ولی با توجه به این که این صندوق ها اساسنامه دارند و در چارچوب قانون شکل گرفته اند، می توانند به مراجع ذی صلاح که نظام عالی تصمیم گیری این صندوق ها است پیشنهاد کارهای سخت و زیان آور و نحوه بازنشسته شدن آتش نشانان را ارائه کنند.

*در سازمان آتش نشانی، این طور عرف است که افراد آتش نشان را کارمند بدانند؟

-بعضی مشاغل دربیمارستان ها هست که کارمند محسوب می شوند ولی ممکن است مشمول صندوق بازنشستگی کشوری باشند. اما در جریان اشعه قرار می گیرند و نوع مشاغل آنها به صورتی است که سخت و زیان آور است.

کسانی که در رادیولوژی ها کار می کنند یا کسانی که در مراکر پرتو درمانی کار می کنند، عملا در معرض آسیب های فیزیکی هستند. بنابراین تعریف کارمند یا کارگر به اساسنامه و قوانین و مقررات آن صندوق برمی گردد.

این که ما فرض کنیم کار سخت و زیان آور ، فقط مربوط به کارگران است یا مربوط به کسانی است که تابع قانون کار هستند، خیر.

*در تجمع اعتراضی آتش نشانان در مرداد 1394 برخی از آنان خواسته بودند که از کارمندی به کارگری تغییر وضعیت داده شوند و جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب شوند.

-اگر قرار باشد کارگری باشد باید تابع مقررات تامین اجتماعی شوند. اما آنها را جزو کارمندی حساب کنند که جزو صندوق بازنشستگی کشور شوند.

ما همین مساله را در شرکت نفت هم داریم. در زمان وزارت نفت آقای آقازده به جز یک عده معدود کارمند، بخش مهمی از نیروی کار در شرکت ملی نفت، کارگری بودند و حق بیمه را به شعبه های تامین اجتماعی پرداخت می کردند. در مقررات تامین اجتماعی هم با توجه به مساله مناطق بد آب و هوا، بازنشستگی با تسهیلاتی همراه بود.

وقتی قانون کار تصویب شد وزارت کار در زمان آقای کمالی خیلی فشار آورد که باید شوراهای اسلامی کار و سندیکاهای کارگری در شرکت نفت ایجاد شود. وزارت نفت وقت بخش بسیار مهمی از نیروی کارگری را تحت عنوان نیروی کارمندی خطاب کردند و از شمول مقررات قانون کار و قانون تامین اجتماعی خارج کردند و تابع صندوق بازنشستگی شرکت نفت کردند.

البته آن تغییر وضعیت، مزایایی داشت و معایبی هم به دنبال داشت. اما فکر می کردند کارمند بودن یک پرستیژ است. تصور هم می کردند از امنیت شغلی بالاتری برخوردار شوند.

به نظر می رسد چون در صندوق بازنشستگی شهرداری، بحث سخت و زیان آور وجود نداشته است، این است که خواستار این بوده اند که از کارمندی به کارگری تنزل پیدا کنند و تابع قانون کار و مقررات تامین اجتماعی شوند تا بتوانند از مزایای کارهای سخت و زیان آور برخوردار شوند.

*شما اعتقاد دارید که حتی اگر کارمند باشند می شود مقرراتی را تصویب کرد که این نوع مشاغل به عنوان سخت و زیان آور محسوب شوند.

بله. در صندوق بازنشستگی کشوری، کارهای سخت و زیان آور داریم. پرستاران جزو مشاغل سخت و زیان آور شده اند. پرستاران اکثرا کارمند هستند و تابع صندوق بازنشستگی کشوری.

مرجع تصویب کننده قوانین و مقررات و اساسنامه صندوق بازنشستگی شهرداری به راحتی می تواند برخی مشاغل مثل آتش نشان ها وکسانی را که با زباله ها سر و کار دارند، جزو مشاغل سخت و زیان آور قرار بدهند و نسبت به آنان ارفاق هایی داشته باشند.

*شغل سخت و زیان آور تنشی دارد که بالاتر از ظرفیت طبیعی جسمی و روانی فرد است. در مشاغل زیان آورد دو گروه «الف» و «ب» تعریف شده که گروه الف ماهیتا سخت است ولی می توان موانع زیان آوری را حذف کرد و عوامل زیان آوری در گروه ب را فقط می توان حذف کرد و نمی توان از بین برد.         
آتش نشانی قاعدتا جزو گروه الف باید محسوب شود یا گروه ب از مشاغل سخت و زیان آور؟

-مشاغلی هستند که ذاتا سخت و زیان آورند. کارگران معادن حدود 200 متر به زیر زمین می روند و در معرض ریزش زمین و انواع گازها قرار دارند. این شغل ذاتا سخت و زیان آور است.

پرستاری هم همین طور است. نمی شود آن وضع را بهبود بخشید. می شود یک مقدار آن وضع نامناسب را کم کرد ولی ذات آن سخت و زیان آور است. طبق قانون سخت و زیان آور که مصوب مجلس است، در برخی مشاغل کارفرما می تواند وضعیت کار را بهبود ببخشد.

فرض کنید در یک محیط انواع گازهای سمی وجود دارد ولی با فیلتر گذاشتن و وارد کردن تکنولوژی یا وارد کردن تکنولوژی هایی که کمتر به نیروی کار احتیاج داشته باشد، آرام آرام کارهای سخت و زیان آور را کاهش داد.

آتش نشان در جایی وارد می ود که خطر پیش آمده است و باید افرادی را از خطر نجات بدهد. تجهیزات و امکانات آتش نشانی می تواند خطر پیش آمده را به سرعت به پایان برساند ولی در جایی که آتش گرفته است ما مجهزترین ماشین ها را داشته باشیم سرعتر می توانیم آنجا را خاموش کنیم ولی آتش نشان باید خودش را به دل آتش بزند و خودش را به دل خطر بزند و ورود کند.

به نظر من کار آتش نشانی یا کار پلیس، ذاتا سخت و زیان آور است. تجهیزات فقط می تواند یک مقدار به آنها کمک کند.

*در اردیبهشت 1392 هیات وزیران یک مصوبه داشته است که در آن مشاغل سخت و زیان آور سازمان آتنش نشانی و خدمات ایمنی تهران و درجه سخت و زیان آور بودن را تعیین کرده است و گفته مواردی که مشمول قانون کار نیست. در آن مصوبه درجه 3 را به عنوان درجه سختی و زیان آوری کار آتش نشان و فرمانده آتش نشان و کمک فرمانده و رئیس ایستگاه آتش نشانی مصوب کرده است. درجه 3 بودن برای کار آتش نشانی کفایت می کند؟

-کار سخت و زیان آور درجه بندی ندارد که بگویند درجه بندی 1 و درجه بندی 3. در قانون کار و قانون تامین اجتماعی می گوید هر کس کار سخت و زیان آور فعالیت می کند یک سال کار او را یک و نیم سال حساب کنند.

*وقتی درجه 3 تصویب شده یعنی به ازای هر 3 سال کار فقط یک سال ارفاقی برای زمان بازنشستگی آتش نشان در نظر بگیرند.

-من می دانم در رابطه با مشمولان قانون کار و تامین اجتماعی، هر سال کار در مشاغل سخت و زیان آور را یک و نیم سال حساب می کنند. به همین دلیل 20 سال کار سخت و زیان آور را 30 سال در نظر می یگرند.

*ولی به هر حال هیات دولت در اردیبهشت 1392 تصویب کرده است که سختی کار آتش نشان درجه 3 باشد. یعنی هر 3 سال، یک سال برای سختی کار در نظر بگیرند.

-یک سال به فرد بیمه شده ارفاق می شود.

*در روزهای گذشته مجلس تصویب کرده است که همه آتش نشانان و کسانی که در حوزه پرتو کاری اشعه فعالیت می کنند جزو مشاغل سخت محسوب شود. واقعا در این زمینه نیاز به مصوبه در قالب برنامه ششم توسعه وجود داشت؟

 -لایحه برنامه ششم توسعه که دولت به مجلس تقدیم کرد کمتر از 50 ماده داشت. اما آن چیزی که مجلس تصویب کرده است 3 یا 4 برابر آن چیزی است که دولت به مجلس ارائه کرده بود.

آنچه که ما از برنامه ریزی می فهمیم این است که مولفه هایی که می تواند موجب رشد و توسعه کشور در بسترهای مختلف شود ولی بحث هایی که جنبه دائمی دارد نمی تواند در برنامه پنج ساله توسعه بیاید. به همین دلیل دولت برخی احکام دائمی را که ناشی از برنامه های پنج ساله اول تا پنجم توسعه بود و ضرورت داشت به صورت دائمی تصویب شوند، به مجلس پیشنهاد داد ولی مجلس هم تعداد آن را زیاد کرد و آخرین مراحل را در شورای نگهبان می گذراند.

به نظر من، این نوع مسائل باید یک مقدار مبانی کارشناسی قوی تری داشته باشد و به صورت دئمی در قوانین و مقررات بیاید و نه این که به صورت موقتی تصویب شود.

*مجلس در ماده 92 برنامه ششم توسعه دولت مکلف شده است مشاغل آتش نشانی و کار با اشعه را جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب کند. اگر برنامه ششم در سال 95 توسط شورای نگهبان تایید شود و از سال 1396 اجرا شود همه آتش نشانان جزو مساغل سخت و زیان آور محسوب خواهند شد. درست است؟

-اگر در حد همین یک حکم در برنامه ششم توسعه باشد، این مبهم است. وقتی می خواهند آن را جزو مشاغل سخت و زیان آور حساب کنند.

در قانون کار که مجلس تصویب کرده است کار سخت و زیان آور به طور شفاف مشخص شده است که چه اختیاری دارد و چگونه باید سخت و زیان آور بودن را حساب کنیم و شرایط بازنشستگی کار سخت و زیان آور چگونه است.

این موضوع برای مشمولان قانون کار و قانون تامین اجتماعی، کاملا روشن است. حتی در رابطه با صندوق بازنشستگی کشوری هم این مساله روشن است. اما در رابطه با آتش نشانان که تابع صندوق بازنشستگی شهرداری هستند، الان دقیقا نمی دانم مرجع تصویب اساسنامه و صندوق بازنشستگی شهرداری کجا بوده است. احتمالا ممکن است مصوبه هیات وزیران داشته باشد.

باید مجددا در این چارچوب و بر اساس اساسنامه، حکم سخت و زیان آور را برای بازنشستگی کسب کنند. صرف این که سخت و زیان آور حساب کنید اگر مشمول قانون کار باشند، کاملا روشن و شفاف است ولی چون در رابطه با صندوق شهرداری است باید به اساسنامه صندوق مراجعه کرد.

*با مصوبه ای که دولت در اردیبهشت 92 داشته آتش نشانی جزو مساغل درجه 3 سخت و زیان آور قرار گرفته است. آتش نشانان برای بازنشسته شدن باید 50 سال به بالا داشته باشند یا 25 سال سابقه. با مصوبه مجلس در برنامه ششم توسعه در مورد آتش نشانی، آیا امکانش هست فردی که در 20 سالگی آتش نشان شده  بتواند در 40 سالگی بازنشسته شود؟

-من الان اساسنامه صندوق بازنشستگی شهرداری را در اختیار ندارم.

*وقتی این مصوبه قانونی در برنامه ششم توسعه آمده است می تواند تعمیم پیدا کند؟

-چون آتش نشان ها تابع صندوق بازنشستگی خودشان هستند می گویند ما را کارگری به حساب بیاورید. برای این که مشمول مقررات کار و مشمول مقررات تامین اجتماعی باشند. تعمیم پیدا کردن، مستلزم ذکر نام است.

قانون باید نام ببرد و بگوید در کدام سازمان. مگر این که در مصوبه ای که می نویسد بگوید همه سازمان ها و از جمله نهادهای عمومی غیر دولتی. در بعضی موارد حتما قانون باید نام ببرد. من چون از جزئیات آن خبر ندارم نمی توانم اظهار نظر کنم.

*ولی مجلس در برنامه ششم توسعه دولت را مکلف کرده است که آتش نشانی را جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب کند. به نظر می آید این مصوبه شامل آتش نشان ها هم باشد حتی اگر جزو صندوق بازنشستگی شهرداری باشند.

-قاعدتا این طور است ولی باید اساسنامه آن را ببینیم. وقتی می گویند مشاغل سخت و زیان آور یعنی چه. در قانون تامین اجتماعی و قانون کار، این موضوع مشخص است و 20 سال سابقه در مشاغل سخت و زیان آور را 30 سال محاسبه می شود و شرط سنی هم نمی خواهد. اما در رابطه با شهرداری ها نمی دانم وضعیت چگونه است.

*یعنی در نهایت شهرداری ها باید به صورت مستقل تصمیم بگیرند که آتش نشان می تواند با 20 سال سابقه در کار سخت و زیان آور بازنشسته شود؟

-بله، همین طور است. اساسنامه صندوق بازنشستگی شهرداری باید مثل قانون کار، موضوع کار سخت و زیان آور را مشخص کند.