اهواز- می‌گویند آمارهای چندان دقیقی وجود ندارد اما هنوز هستند دخترانی که به دلیل نبود فضای آموزشی و امکانات برای تردد میان روستاها و برخی سنت‌های ناصواب در مناطق محروم از تحصیل بازمی‌مانند.

به گزارش مهر، کمتر از یک هفته دیگر میلیون‌ها دانش‌آموز در حالی راهی مدرسه‌ها می‌شوند که همچنان عده‌ای از این قافله جامانده‌اند، دخترانی که در میان آمار کم‌سوادان کشور به فراموشی سپرده‌شده‌اند و برای فراموش‌شدنشان دلایل زیادی می‌توان پیدا کرد.

احد رستمی مدیرکل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون در آخرین اظهارنظر خود از جمع‌آوری اطلاعات ۳۰۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل در سامانه رفاه ایرانیان خبر داده است.

وی همچنین با یادآوری اینکه یکی از اقداماتی که اکنون در دست اجراست ثبت‌نام کودکان بازمانده از تحصیل است، گفته است: اکنون استان‌ها در حال جمع‌آوری اطلاعات مربوط به کودکان بازمانده از تحصیل هستند و این برنامه را مشروط کردیم و هفته گذشته اعلام شد خانواده‌هایی که کودک خود را از تحصیل بازبدارند یارانه‌شان قطع خواهد شد.

این سخنان در حالیست که مدیرکل دفتر امور زنان وزارت آموزش‌وپرورش هم در آخرین اظهاراتش در خصوص دختران بازمانده از تحصیل از آمار بالای این دختران در خوزستان و چند استان دیگر خبر داده است.

اظهارات و آمارهای ضدونقیض در مورد این مسئله زیاد است، خصوصاً در رسانه‌های خوزستان کمتر در این مورد، خبری منتشر می‌شود. فعالان فرهنگی در اهواز معتقدند طبق آمارهای غیررسمی بخش‌های مختلفی ازجمله بخش اسماعیلیه اهواز بیشترین آمار دختران بازمانده از تحصیل را دارد.

ارائه نکردن آمار دقیق در این زمینه، قرارگیری موضوع جذب دختران بازمانده از تحصیل در اولویت کاری آموزش‌وپرورش، سخنان اخیر مدیرکل دفتر امور زنان وزارت آموزش‌وپرورش، آمارهای سازمان‌های جهانی، خودداری مسئولان آموزش‌وپرورش در ارائه آمار دختران بازمانده از تحصیل و... خبر از وجود چالشی در این زمینه می‌دهد.

اخیراً نیز «فاضل خمیسی» رئیس اداره آموزش‌وپرورش ناحیه چهار طی نشستی در دفتر یکی از نمایندگان مجلس اظهار کرد که در بخشی از مناطق و بخش‌های کم برخوردار، از بین هر چهار دختر تنها یک دختر موفق به رسیدن به دیپلم می‌شود.

وضعیت در این زمینه به‌گونه‌ای است که جواد کاظم نسب الباجی نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی نیز طی اظهارنظری در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان خوزستان گفت: دختران در برخی مناطق استان خوزستان به خاطر نداشتن مدرسه راهنمایی و ممنوعیت رفتن به نقاط دیگر برای تحصیل گریه می‌کنند.

مشکلات اقتصادی و کمبود امکانات

برخی مشکلات اقتصادی را بهانه می‌کنند و بعضی نبود فضای آموزشی و امکانات برای تردد دختران میان روستاها و عده‌ای هم‌ بافت سنتی جامعه را از عوامل بازدارنده در تحصیل دختران می‌دانندناظران، دلایل مختلفی برای اضافه شدن پسوند «بازمانده از تحصیل» به دختران ارائه می‌کنند. برخی مشکلات اقتصادی را بهانه می‌کنند و بعضی نبود فضای آموزشی و امکانات برای تردد دختران میان روستاها و عده‌ای هم‌ بافت سنتی جامعه را از عوامل بازدارنده در تحصیل دختران می‌دانند.

دختران بازمانده از تحصیل هم دلایل متفاوتی برای بازماندن‌شان از درس و مدرسه مطرح می‌کنند.

«زهرا» یکی از دختران روستایی در بخش شاوور شهرستان شوش است. شاوور پرتراکم‌ترین تعداد روستاهای کشور را دارد و تردد در فصل سرما و گرما برای دختران بدون سرویس‌های ایاب و ذهاب مشکل است. در کنار کمبود امکانات و... اما بافت سنتی یکی از عوامل پیشرفت نکردن دختران در تحصیل شده است.

زهرا تیزهوش است و علاقه بسیاری به درس خواندن دارد. تا پایان دوره راهنمایی را با معدل بالا قبول می‌شود و نوبت به ثبت‌نام در دبیرستان می‌رسد. ازآنجایی‌که روستایی که زهرا در آن زندگی می‌کند دبیرستان یا هنرستان ندارد مجبور می‌شود برای ادامه تحصیل در هنرستان شهر شاوور ثبت‌نام کند اما پدرش راضی به ادامه تحصیلش نمی‌شود.

پدرش معتقد است مسیر طولانی و تردد برای دختر جوان خطرناک است. زهرا زیر بار نمی‌رود و روزانه لباس‌های مدرسه را از بالای دیوار به خانه بغلی که منزل عمویش است می‌اندازد و ازآنجا لباس می‌پوشد و یواشکی به شاوور می‌رود تا درسش را ادامه دهد.

بالاخره زهرا دست‌وپاشکسته و با غیبت‌های یک روز در میان تا مرحله دیپلم پیش می‌رود. درنهایت پا به سن ازدواج می‌گذارد و این یعنی ایستگاه آخر تحصیل. حالا زهرا یک بچه دارد و می‌گوید:«حسرت دانشگاه توی دلم ماند.»

مشکل زهرا تنها یکی از دلایل بازماندن دختران از تحصیل است. آن‌سوتر، در بخش اسماعیلیه اهواز اما دختران از کمبود فضای آموزشی می‌نالند. آن‌ها می‌گویند بسیاری از روستاهای ما، مدرسه مقطع راهنمایی ندارند. مدرسه‌های موجود نیز به‌شدت فرسوده هستند.

مهاجرت برای تحصیل

رئیس شورای روستای اسماعیلیه در بخش سویسه از توابع اهواز اما دلیل اصلی بازماندن دختران از تحصیل را کمبود فضاهای آموزشی می‌داند.

«امیر باوی» می‌گوید: دختران اینجا به‌زور تا کلاس پنجم می‌رسند. بسیاری از روستاها مدرسه راهنمایی ندارند. پسر و دختر هم در کلاس‌ها مختلط هستند و بسیاری راضی نمی‌شوند دخترانشان در کنار پسران درس بخوانند.

وی می‌افزاید: وضعیت ما به جای بهبود، بدتر هم شده است. یک سال است که پیش‌دبستانی‌ را منحل کردیم و خیلی از معلم‌ها به این بخش نمی‌آیند و مایل به تدریس در اینجا نیستند.

کودکان ما تنها تا کلاس پنجم می‌توانند درس بخوانند و برای مقاطع بالاتر هزینه‌های ایاب و ذهاب بسیار بالا استباوی گفت: کودکان ما تنها تا کلاس پنجم می‌توانند درس بخوانند و برای مقاطع بالاتر هزینه‌های ایاب و ذهاب بسیار بالا است. همین امسال ۱۵ خانواده از روستای اسماعیلیه به اهواز و دیگر شهرها نقل مکان کردند تا بچه‌هایشان در مقطع ششم ابتدایی درس بخوانند.

رئیس شورای روستای اسماعیلیه توضیح می‌دهد: اگر نگاه سنتی غالب است پس چرا این خانواده‌ها خودشان را به آب‌وآتش می‌زنند تا کودکانشان درس بخوانند؟ حتی برخی دانش آموزان مجبورند در طول هفته در خانه اقوام خود در روستا یا شهرهایی که مقاطع بالاتر وجود دارد بمانند. من شخصاً در منزل اقواممان درسم را به پایان رساندم.

باوی می‌گوید: امکانات آموزشی ما اصلاً در حد مطلوب نیست. ما سه روستا در بخش سویسه به نام‌های اسماعیلیه یک تا سه داریم که بیش از هزار خانوار در آن‌ها ساکن هستند و فقط یک مدرسه دارند. در چنین شرایطی چه انگیزه‌ای برای درس خواندن و رقابت تحصیلی بین کودکان وجود دارد؟ همه این‌ها در کنار مشکل آب و برق و گاز مدرسه انگیزه را برای دانش‌آموز و حتی برای معلم از بین می‌برد.

وی توضیح می‌دهد: در اسماعیلیه خانواده‌ای را سراغ دارم که چهار پسر دارد و هزینه سرویس رفت‌وبرگشتشان بیش از یک‌میلیون تومان در ماه می‌شود. بخش سویسه وضعیت بدتری نسبت به بخش اسماعیلیه دارد.

باوی همچنین می‌گوید: نگاه‌های سنتی به تحصیل رنگ‌باخته و مردم آگاه‌تر شده‌اند. از اسماعیلیه تا اول کوت عبدالله ۴۲ کیلومتر فاصله است. چه کسی قبول می‌کند دختر ۱۳ ساله بدون سرویس این مسیر را در تردد باشد؟

از اسماعیلیه تا چلو

عضو شورای اسلامی بخش چلو با جمعیتی بیش از ۱۵ هزار نفر در شهرستان اندیکا نیز معتقد است در این بخش دبیرستان و مدرسه راهنمایی دخترانه وجود ندارد و این عامل منجر به ترک تحصیل دانش آموزان دختر شده است.

مختلط بودن مدارس راهنمایی و نبود دبیرستان دخترانه در این بخش و فاصله روستاها با مرکز شهرستان هرسال باعث ترک تحصیل تعدادی از دانش آموزان دختر این بخش می‌شود«امامقلی صادقی» اظهار می‌کند: مختلط بودن مدارس راهنمایی و نبود دبیرستان دخترانه در این بخش و فاصله روستاها با مرکز شهرستان هرسال باعث ترک تحصیل تعدادی از دانش آموزان دختر این بخش می‌شود.

صادقی می‌افزاید: بارها این مشکل به مسئولان مربوطه گزارش‌شده اما متأسفانه چاره‌ای اساسی برای حل این معضل اندیشیده نشده است.

صادقی ادامه می‌دهد: مدرسه راهنمایی مختلط با بافت اجتماعی منطقه سازگار نیست و انتظار داریم مسئولان با در نظر گرفتن حساسیت‌ها پیگیر حل مشکلات باشند.

دهیار بخش مرکزی چلو نیز دراین‌باره توضیح می‌دهد: وضعیت برخی مدارس این بخش نابسامان است و دانش آموزان در مدارس کپری مشغول تحصیل هستند.

به گزارش مهر، گفته می‌شود سال تحصیلی گذشته، واحد آموزش عشایر اندیکا ساختمانی را برای تحصیل دانش آموزان دختر در این بخش تعیین کرد که به دلیل وضعیت نامساعد آن، اولیا راضی به تحصیل دانش آموزان خود در این فضا نشدند.

روستاها در این بخش پراکنده هستند و دانش آموزان دختر در این منطقه به حدنصاب نمی‌رسند که کد مدرسه دخترانه مستقل به آنان تعلق گیرد.

سال ۹۰ مدرسه راهنمایی دخترانه در مرکز بخش دایر شد اما به دلیل نبود همکاری و استقبال نکردن اولیا یک سال بیشتر دوام نداشت.

تعداد دختران بازمانده از تحصیل ۲ برابر پسران است

کارشناس و مسئول امور بانوان اداره کل آموزش‌وپرورش استان می‌گوید: دلایل مختلفی برای بازماندن دختران از تحصیل وجود دارد. باید تأکید کرد که آمار دختران بازمانده دو برابر پسرها است.

«لیلی نظر پور» می‌گوید: دختران بنا به دلایل مختلف ازجمله مشکلات اقتصادی، کمبود فضاهای آموزشی، مشکلات اجتماعی، زندگی در مناطق صعب‌العبور و ... از درس خواندن بازمی‌مانند.

سال گذشته تفاهم‌نامه بین معاونت امور زنان ریاست جمهوری و وزارت آموزش پرورش مبنی برجذب دختران بازمانده از تحصیل در مقطع ابتدایی بسته شد و توانستیم ۲۲۲ دختر را در مقطع دبستان جذب کنیموی می‌افزاید: سال گذشته تفاهم‌نامه بین خانم ملاوردی معاون امور زنان ریاست جمهوری و وزارت آموزش پرورش مبنی برجذب دختران بازمانده از تحصیل در مقطع ابتدایی بسته شد و ما توانستیم ۲۲۲ دختر را در مقطع دبستان جذب کنیم.

این کارشناس بابیان اینکه این طرح را در شهرهای حمیدیه، ماهشهر، رامشیر، مسجدسلیمان، سوسنگرد، بستان و شادگان اجرا کردیم می‌افزاید: برای برخی دانش آموزان نیازمند نیز لوازم‌التحریر و پوشاک تهیه کردیم. وظیفه امور بانوان نظارت است و امسال سعی می‌کنیم فرهنگ‌سازی کنیم که مسئولان به این موضوع حساسیت بیشتر نشان دهند.

نظرپور می‌گوید: آمار دقیقی از بازماندگان از تحصیل ندارم. برای موفقیت در جذب این افراد باید سازمان‌ها ما را یاری کنند. شهرداری و کمیته امداد نقش مهمی در این فرایند می‌توانند داشته باشند.

این مقام مسئول توضیح می‌دهد: شهرداری و کمیته امداد و... باید کمک کنند تا دانش‌آموز بازمانده از تحصیل را بتوانیم جذب کنیم و به درس برگردند. باید برای اولیا فرهنگ‌سازی شود. حتی مدیران مدارس نیز در این زمینه باید وارد عمل شوند.

وی پیشنهاد می‌کند: اداره کل دادگستری می‌تواند قوانینی وضع کند که خانواده‌ها نتوانند بچه‌ها را از درس منع کنند. همچنین دیگر سازمان‌ها می‌توانند به خانواده‌های فقیر کمک‌های مالی کنند تا هزینه خرج تحصیل کودکانشان به آن‌ها فشار نیاورد.

بخش «فتح المبین،» بیشترین دختران بازمانده از تحصیل را دارد

رئیس آموزش پرورش شوش هم توضیح می‌دهد: در خصوص تحت پوشش بردن کودکان لازم التعلیم دوره ابتدایی، آموزش‌وپرورش شهرستان شوش در دورترین و محروم‌ترین روستاها کلاس درس دایر کرده و هیچ روستایی در شهرستان وجود ندارد که در آنجا کلاس درس دوره ابتدایی نداشته باشد. البته این کلاس‌ها در قالب کلاس‌های چندپایه بوده و حداکثر پوشش تحصیلی را در شهرستان داشتیم.

«مجتبی دیناروند» در پاسخ به اینکه بیشترین کودکان بازمانده از تحصیل در کدام منطقه شهرستان وجود دارند می‌گوید: بر اساس آخرین اطلاعات اوایل سال گذشته، آمار دانش آموزان بازمانده از تحصیل حدود ۶۰ نفر بوده که اکثر آنان دختر و بیشتر در بخش فتح المبین ساکن هستند.

وی توضیح می‌دهد: در سال تحصیلی گذشته تعدادی از این کودکان بازمانده از تحصیل جذب کلاس‌های درس شدند. اکثر قریب به‌اتفاق کودکان جذب نشده به دلیل مشکلاتی از قبیل پراکندگی روستایی و ساکن بودن خانواده در کنار چاه‌های کشاورزی یا مشکلات خانوادگی از تحصیل بازمانده‌اند و در برخی موارد هم کودک دچار بیماری یا عقب‌ماندگی ذهنی و احیاناً مشکلات حاد معیشتی بوده که ازجمله عوامل بازماندن این کودکان از تحصیل شده است.

هشدار سازمان‌های جهانی

به گزارش مهر، دختران نیمی از جامعه را تشکیل داده و تربیت فرزندان را بر عهده‌دارند. سازمان‌ها و نهادهای ملی و جهانی بارها حساسیت خود نسبت به بازماندن دختران از تحصیل را مطرح کرده و در این زمینه هشدار دادند.

طرح کودکان بازمانده از تحصیل منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بخشی از طرح جهانی کودکان بازمانده از تحصیل است که صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) و اداره آمار یونسکو به‌طور مشترک در سال ۲۰۱۰ آن را طراحی کردند. هدف از اجرای این طرح، حمایت از کشورها برای رسیدن به راه‌حلی در کاهش تعداد کودکان بازمانده از تحصیل از طریق راهکارهای مختلف است.

معضل دختران بازمانده از تحصیل خصوصاً در خاورمیانه حالا تبدیل به چالشی جهانی شده و باید منتظر ماند و دید آیا کشورهای درحال‌توسعه ازجمله ایران سعی در پذیرش صورت مسئله و پیدا کردن راهکاری برای بهبود این وضعیت دارند.

تماشاخانه