سایه سیاست از هندوانه تا خندوانه!

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- پس از چند روز بحث و گفت و گو درباره استند آپ کمدی یا « ایستخند» برنامه « خندوانه» برسر رقابت میان امین حیایی ( بازیگر سینما) و امیر مهدی ژوله (‌نویسنده و روزنامه‌نگار) دومی پیشی گرفت و به عنوان خنداننده برتر گروه دوم به مرحله بعد راه یافته است.

امین حیایی 2 میلیون و 240 هزار و 634 رای کسب کرد و امیر مهدی ژوله 2 میلیون و 240 هزار و 846 رای. هر چند این رقابت درباره موضوع یک برنامه غیر جدی تلویزیون از غیر جدی ترین شبکه تلویزیونی داخلی درگرفت اما چند نکته را می توان درباره آن یادآور شد:

1- اگر تلویزیون ایران فرصت می داد مردم دیدگاه سیاسی خود را در قالب دیگری بیان کنند ناگزیر نبودند از فرصت های نظر سنجی برنامه های ورزشی و طنز بهره برداری کنند. وقتی برنامه های سیاسی در انحصار کسانی باشد که یک طرفه به قاضی می روند و مجالی برای دیگران قایل نمی شوند علایق سیاسی گریزی جز رویکردی که یک بار در برنامه 90 خود را نشان داد و این مرتبه به بهانه خندوانه دیدیم ، باقی نمی ماند.

2- بهتر این است که در قضاوت ها جانب‌داری ها و فضاسازی‌های سیاسی دخالت داده نشود اما به مصداق « من له الغنم فله الغرم» کسی که از موضوعی منتفع می‌شود (غنیمتی می برد) باید آماده پرداخت هزینه (غرامت) آن هم باشد. آقای امین حیایی با بازی در یک فیلم خاص وارد بازی دیگری شد که طبعا او را از کاراکتر قبلی متفاوت نشان داد و قطعا بدون آن فیلم به نوع دیگری قضاوت می‌شد.

3- صادق هدایت می‌گوید:  در این مملکت تو هم با سیاست کار نداشته باشی سیاست با تو کار دارد. در این مورد اما هر دو «خنداننده» خیلی هم از سیاست دور نبوده اند. امیر مهدی ژوله در روزنامه ها طنز سیاسی می‌نوشته و امین حیایی برای سیاسی‌ترین کارگردانان ایران بازی کرده است. پس این تنزه‌طلبی و تظاهر به این که سر از سیاست در نمی‌آورند ممکن است به عنوان توجیه برای امکان کار در تلویزیونی که یک سلیقه خاص سیاسی آن را اداره می‌کند قابل قبول باشد اما در عالم واقع پذیرفتنی نیست.

4- مجموع آرای دو خنداننده سر به 4 میلیون و نیم می زند و این برای یک برنامه تلویزیونی عدد بسیار قابل اتکایی است. رامبد جوان نشان داده برای جذب بیننده تنها دکورهای جذاب و صرف هزینه  و شبکه های پر‌بیننده شرط لازم نیست. مهم، ایده است.

کما این که او یک ایده را از ذهن به عین آورده و در شبکه‌ای تازه تاسیس و در ساعاتی که شبکه های ماهواره ای در حال پخش سریال و برنامه های متنوع هستند به اجرا گذاشته است. چنانچه تلویزیون برنامه‌های خلاقانه بسازد و پخش کند مردم تماشا می‌کنند و برای نجات صدا و سیما از بحران ریزش مخاطب، برنامه سازان و مجریانی چون رامبد جوان می‌توانند یاری کنند.

هر شبکه تلویزیونی برای خود مزیتی تعریف کرده است. شبکه های داخلی طبعا نمی‌توانند برنامه های رقص و سریال‌هایی با مضمون عشق های مثلثی پخش کنند و مزیت نسبی را باید در فوتبال و برنامه هایی چون 90 یا برنامه‌های شادی‌آفرین مانند خندوانه جست و جو کنند.

5- پیشتر در گروهی دیگر و در رقابت علیرضا خمسه و جواد رضویان مردم به دومی رای دادند و در این انتخاب جواد رضویان دو و نیم برابر خمسه رای آورد!

در برخی تحلیل ها یک میلیون رای به جواد رضویان به احتمال بازگشت پوپولیسم تفسیر شد زیرا خمسه هم سوابق بیشتری دارد هم تحصیلات مرتبط و هم آدم اهل کتابی است و در مقابل رضویان در فیلم های مشهور به شانه تخم مرغی و دم دستی کم بازی نکرده است!

زیرا خمسه با 63 سال سن از جان مایه گذاشت. سوار بر یک الاغ وارد صحنه شد و گوشه ای از هنر پانتومیم خود را بروز داد و 33 سال پس از بازی در « مرگ یزد گرد» بهرام بیضایی آن خاطره را تازه کرد. با این حال با فاصله بسیار رضویان انتخاب شد و برخی این اتفاق را به منزله افول ذوق و هنر‌شناسی ایرانی و قدرناشناسی دانستند حال آن که علیرضا خمسه در دهه 60 نیز نزد برخی کمدین محبوبی به حساب نمی آمد و بیشتر در نقش هایی مانند «هشیار و بیدار» قابل قبول بود.

به تازگی هم آقای خمسه در هیات مجری یک مسابقه و با چهره ای جدی در قاب تلویزیون دیده می‌شود و نسل جدید طبعا این تصویر را از او بیشتر در ذهن دارد تا خندانندگی را. رای به ژوله نشان داد رای به رضویان علامت پوپولیسم نبوده و اتفاقا مردم جایی که معنی سیاسی مترتب باشد رفتار متناسب نشان می‌دهند و در رقابت خمسه – رضویان چنین احساسی نداشته‌اند و به همین خاطر با طیب خاطر و با فاصله بسیار رضویان را بر چند دهه تجربه خمسه ترجیح دادند. در رقابت ژوله و حیایی اما بخش قابل توجهی از آرا را می توان به این خاطر دانست که بازی و اجرای ژوله را واقعا بیشتر پسندیدند یا می‌دانند در اصل ایده «ایستخند» دخالت داشته است.

6- فاصله اندک آرای امیر مهدی ژوله و امین حیایی ( تنها 213 رای) به شایعاتی دامن زده که در اصالت آرای دومی تشکیک می کند. فارغ از قضاوت در این باره همین موضوع تایید کننده گفتاری از دکتر محسن رنانی است که چندی پیش در همایشی گفته بود اعتماد مردم به برخی ساختارها سلب شده است. تلویزیون در کنار بالیدن به آمار پیامک فرستندگان و شرکت کنندگان به این تشکیک و کاهش اعتماد نیز باید توجه داشته باشد چرا که شایعه آن هم - ولو به هیچ سندی مستند نباشد- پسندیده نیست.

آری ، سایه سیاست سنگین است چون سیاست محدود به عرصه‌های سیاسی نیست و در اقتصاد و ورزش و هنر و فرهنگ هم ترجمه می شوند. فعالان بورس گوش به زنگ رفع تحریم‌هایند و دوستداران قرمز و آبی می‌دانند با تغییر دولت ها هیات مدیره باشگاه‌های مورد علاقه آنان نیز سیمای دیگری به خود می‌گیرد و سینماگران از تصمیمات سیاسی تاثیر می‌پذیرند و فرهنگ هم دیوار کوتاهی که هر‌گاه از سیاست خشم گرفته می‌شود سراغ آن می آیند.

این گونه است که خندوانه هم سیاسی می‌شود. سی سال پیش در ماجرایی هندوانه هم سیاسی شده بود، خندوانه که جای خود دارد!

_{*نکات بالا البته به این معنی نیست که انگیزه همه رای دهندگان سیاسی بوده اما واقعیت این است که کسانی که چه بسا بیننده ایستخند یا استند آپ کمدی هم نبوده باشند با انگیزه هایی فراتر از رای گیری هایی قبلی به صحنه آمدند و نتیجه را آن گونه که گفته شد رقم زدند.}