پایش آمریکایی زلزله تهران

مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و مرکز تحقیقات مهندسی زلزله «پسیفیک» آمریکا تفاهم‌نامه‌ای امضا کردند که براساس آن، از این به بعد اطلاعات شتاب‌نگارهای زلزله در ایران برای پایش و کسب اطلاعات بیشتر از وضعیت گسل‌ها و زلزله‌های ثبت شده بین این دو مرکز مورد تبادل قرار بگیرد.

به موجب این تفاهم‌نامه قرار است این مرکز تحقیقات آمریکایی، اطلاعات کامل‌تری از رکوردهای ثبت شده لرزه‌ای ایران به مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ارائه کند. همچنین براساس تفاهم صورت گرفته اطلاعات و رکوردهای لرزه‌ای این موسسه بین‌المللی هم، در اختیار مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی قرار خواهد گرفت.

بر این اساس قرار است با پایش و بررسی تکمیلی داده‌‌های لرزه‌ای ایران توسط این موسسه آمریکایی اطلاعات کاملتری از گسل‌ها به خصوص گسل‌های شهر تهران تهیه شود. مبنای تفاهم صورت گرفته به گفته اساتید زلزله‌شناسی این دو مرکز تحقیقاتی، علاقه‌مندی تمام کشورها به اطلاعات لرزه‌ای سایر کشورها و عدم امکان تعیین مرز جغرافیایی و سیاسی برای رخدادهای زلزله در کل دنیا است.

این در حالی است که به گفته این متخصصان، شباهت‌های کم و بیش قابل توجهی میان نوع و رخدادهای زلزله در ایران و غرب آمریکا وجود دارد که با این تفاهم می‌توان پایش قابل قبولی به لحاظ اطلاعات ثبت شده از رکوردهای لرزه‌ای هر دو منطقه به دست آورد.

متخصصان زلزله در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین بر نامطلوب بودن شرایط لرزه‌ای در کشور تاکید و بحران وقوع زلزله برای شهر تهران را بحرانی جدی‌تر از سایر مناطق شهری و روستایی عنوان کردند. آن‌طور که مسوولان این مرکز تحقیقاتی دیروز در جمع خبرنگاران عنوان کردند در صورت وقوع زلزله بزرگ در شهر تهران، نزدیک به یک میلیون نفر کشته و مجروح خواهند شد که در مقایسه با آمارهای جهانی آمار بسیار ناگواری خواهد بود.

متخصصان مهندسی زلزله همچنین امکان پیش‌بینی دقیق و حتی تخمین زمان وقوع زلزله در کل دنیا را غیر ممکن عنوان کردند. به گفته آنها تنها در برخی مناطق آمریکا که از دستگاه‌های فرادقیق پیش‌بینی برخوردارند ادعا می شود می‌توان از ۳۰ ثانیه تا ۱۵ دقیقه قبل از وقوع زمان زلزله را در این مناطق پیش‌بینی کرد که هنوز صحت این ادعا تایید نشده است.

شباهت‌های زلزله‌های ایران با کالیفرنیا

عضو هیات علمی دانشگاه کالیفرنیا در ایالت برکلی آمریکا و مدیر اجرایی مرکز تحقیقات مهندسی زلزله پسیفیک، با بیان اینکه این موسسه بزرگ‌ترین مرکز تحقیقاتی زلزله در آمریکاست، گفت: به‌رغم تمام فاصله‌ها و از آنجا که زلزله مرز سیاسی و جغرافیایی نمی‌شناسد و تمام کشورهای همجوار از تبعات آن متاثر خواهند شد، این روزها، همه کشورها به مسائل زلزله یکدیگر علاقه‌مند هستند. به این خاطر که ما هر چه بیشتر از زلزله‌های رخ داده، بدانیم بهتر می‌توانیم برای پیش‌بینی وضعیت آینده کسب اطلاع و برنامه‌ریزی کنیم.

یوسف بزرگ‌نیا، خاطرنشان کرد: مهم‌ترین داده‌های مهندسی زلزله که در این زمینه اهمیت بسیاری دارد، رکوردهایی است که در زمان وقوع زلزله‌ها ثبت می‌شود و از آنجا که ایران کشوری زلزله‌خیز است و رکوردهای لرزه‌ای آن جنبه بین‌المللی دارد، می‌توان با اطلاع از آنها و پایش بیشتر، برای سایر مطالعات و تحقیقات مورد استفاده قرار داد. وی تاکید کرد: علاوه بر تدوین و تکمیل بانک‌های اطلاعاتی زلزله با استفاده از این رکوردهای لرزه‌ای، زلزله‌های ایران کم و بیش شبیه زمین‌لرزه‌هایی است که در ایالت کالیفرنیای آمریکا به وقوع پیوسته و از این نظر همکاری و تفاهم صورت گرفته بین این دو مرکز تحقیقاتی اهمیتی حیاتی دارد.

بزرگ‌نیا با اشاره به عدم امکان پیش‌بینی زمان دقیق و حتی تخمینی زلزله در دنیا گفت: تنها در برخی مناطق فوق پیشرفته در خصوص زلزله‌شناسی در آمریکا، ادعا می‌شود دستگاه‌هایی وجود دارد که قادر به هشدار وقوع زلزله ۳۰ ثانیه تا ۱۵ دقیقه قبل از وقوع زمین لرزه است که در صورتی که این موضوع صحت داشته باشد کمک بسیاری برای مناطق همجوار آن محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: با این وجود هنوز امکان پیش‌بینی دقیق زمان زلزله چند روز یا چند ساعت قبل از وقوع آن وجود ندارد و تنها براساس دوره‌های تاریخی وقوع زلزله در یک منطقه می‌توان امکان وقوع آن را پس از هر دوره چند ساله حدس زد. مدیر اجرایی مرکز تحقیقات مهندسی زلزله پسیفیک، با تاکید بر دو مقوله «دانش فنی و آیین‌نامه‌های مهندسی زلزله» و همچنین «رساندن این دانش و اطلاعات به مرحله عمل»، گفت: از نظر دانش فنی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، ایران در سطح پایینی قرار ندارد اما موضوع مهم‌تر از دانش فنی، کم کردن فاصله این دانش و اطلاعات با سطح عملیاتی است. وی افزود: اگر قادر به برنامه‌ریزی بلندمدت در این زمینه و مدیریت دانش زلزله باشیم می‌توانیم طی چند سال آینده گام به گام ریسک‌های موجود در ارتباط با امکان وقوع زلزله در ایران را کاهش دهیم.

زلزله تهران در وضعیت بحران

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با تاکید بر وضعیت نامطلوب ایران به لحاظ وقوع زلزله و مخاطرات ناشی از آن گفت: وضعیت کشور ما از نظر عوامل خطر زلزله به شدت بحرانی است چرا که براساس نقشه لرزه‌شناسی، با پایان هر گسل، گسل دیگری آغاز می‌شود و از طرف دیگر بسیاری از شهرها به ویژه کلان‌شهرهای ما در کنار گسل‌ها و در محل شکستگی گسل به دلیل وجود منابع آب، ایجاد شده‌اند. علی بیت‌اللهی افزود: براساس آخرین شمارش‌ها، بیش از ۳۵ هزار مورد زلزله از سال ۱۹۰۰ میلادی به بعد ثبت شده که بسیاری از آنها از سال ۲۰۰۲ به بعد بوده است.

وی ادامه داد: بعد دیگر مخاطره‌پذیری ایران به لحاظ وقوع زلزله، مربوط به وضعیت نامطلوب ساخت‌و‌سازها و شریان‌های حیاتی است به نحوی که هم اکنون نزدیک به ۸۰ درصد بناها و واحدهای مسکونی روستایی غیر مقاوم هستند و در تهران از یک میلیون پلاک رسمی، ۲۰۰ هزار مورد در بافت‌های فرسوده و غیرمقاوم واقع شده‌اند؛ این در حالی است که در برخی مناطق ظاهرا مقاوم مانند مناطق شمال شهر که در نتیجه شهر فروشی و فروش تراکم، ساخت‌وسازهای مرتفع در کوچه‌های کم عرض صورت گرفته نیز خطر وقوع زلزله و ویرانی در وضعیت هشدار و بحران قرار دارد.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن‌وشهرسازی تصریح کرد: موضوع دیگر وضعیت نامطلوب کشور و به خصوص پایتخت از نظر جمعیت و نماد‌های اجتماعی است که در هنگام وقوع زمین‌لرزه باعث افزایش ریسک و خطرپذیری می‌شود. وی توضیح داد: در صورت وقوع زلزله بزرگ در شهر تهران مثلا در حد۷ ریشتر، نزدیک به یک میلیون نفر کشته و زخمی خواهند شد که این آمار در مقایسه با استانداردهای جهانی عدد بسیار بزرگی است.

بهره‌برداری معکوس از اطلاعات گسل‌ها

رئیس مدیریت بحران کشور روز گذشته در حاشیه کنفرانس بین‌المللی کاهش خطرپذیری و مدیریت بحران کلانشهرها با بیان اینکه

ساخت و ساز در شهر و موضوع امنیت مردم در برابر حوادث بسیار اهمیت دارد، گفت: به‌رغم شناسایی محدوده گسل‌ها در شهر تهران هنوز ساخت‌وساز‌ها روی گسل‌ها ادامه دارد و این موضوع به معنی استفاده معکوس از اطلاعات و دانش روز است.

او با اشاره به ساخت‌و‌سازهای انجام شده در تهران افزود: دقت داشته باشید که یک بارندگی چه ترافیکی در تهران ایجاد می‌کند؛ این در حالی است که اگر حادثه‌ای همچون زلزله در تهران رخ دهد، مشکلات بیشتری را شاهد خواهیم بود.

او با بیان اینکه باید مدیریت سنتی بحران را کنار بگذاریم، گفت: در حوزه ساخت و ساز نظارت دستگاه متولی بسیار اهمیت دارد و سازمان نظام مهندسی برای هرمتر مربع پول می‌گیرد تا بر ساخت‌و‌سازها نظارت داشته باشد.

او تصریح کرد: نظارت بر ساخت‌و‌سازهای انجام شده تهران حلقه مفقوده است، به‌ویژه این موضوع جای سوال دارد که به‌رغم شناسایی گسل‌ها چرا برای ساخت ساختمان بر روی گسل‌ها پروانه صادر می‌شود؟ رئیس مدیریت بحران کشور در پاسخ به سوال میزان خطرپذیری ساختمان‌های بلندمرتبه در تهران با بیان اینکه قبلا در هنگام صدور پروانه به نکات ایمنی نیز توجه شده است، گفت: به شرط انجام برآوردهای لازم ساختمان‌های بلندمرتبه خطری ندارند. در این همایش همچنین محمدباقر قالیباف شهردار تهران گفت: به عنوان شهردار تهران مسوول رسیدگی به بحران در پایتخت هستم.