تیر 1393/ کلید خوردن استیضاح وزیر علوم

 عصر ایران – تیر ماه 1393 در عرصه های مختلف سیاست داخلی و خارجی و نیز هنری و ورزشی و اجتماعی پر خبر و چالش بر انگیز بود.

بیشتر روزهای این ماه اما با این بحث سپری شد که «آیا می توان مردمان را به زور به بهشت برد یا نه؟»؛ موضوعی که رییس جمهوری هم وارد آن شده و نظر داده بود و البته در جایگاه مخالف و منتقد این گزاره.

آیت الله شبیری زنجانی از مراجع تقلید - که کمتر وارد این گونه مباحث می شود- این بار به صراحت موضع گرفت و گفت: «اگر مراد این است که به شخص شلاق بزنیم تا ایمان بیاورد و بهشتی شود این موضوع اصلا امکان ندارد. مثل این است که شما به شخص شلاق بزنید وبخواهید به زور او را وادار کنید که دیگری را دوست داشته باشد. مگر با شلاق می توان دوستی ایجاد کرد؟»

نشریه «حریم امام» نیز این موضوع را با آیت الله شیخ محمد یزدی در میان گذاشت؛ هم او که 8 ماه بعد و در اسفند 1393 به شکل غافل گیر کننده ای به عنوان چهارمین رییس مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد. آقای یزدی از زاویه ای دیگر به این قضیه نگریست و از این رو گفت:

« نمی شود کسی را به زور بهشتی کرد و جلوی کسی را که می خواهد به جهنم برود گرفت. کسی که می خواهد برود جهنم، خوب برود! اما نباید اجازه داد که دیگران را جهنمی کند. مثلا یک خانم در خانه اش بی حجاب کامل است و مثلا جلوی برادر شوهرش بی حجاب راه می رود. با این که برادر شوهر هم نامحرم است. او به جهنم می رود. خوب! به جهنم که جهنم می رود. به ما چه ربطی دارد؟ اما اگر همین خانم از خانه اش بیرون بیاید یعنی دارد حقوق عامه را پایمال می کند. به کسی نمی توان گفت الزاما متدین باش. چون قلب اصلا الزام آور نیست.»

انتظار اصلی اما فرجام مذاکرات هسته ای بود. 29 تیر 1393 مهلت توافق 6 ماهه و موقت ژنو به سر می آمد و همه می خواستند بدانند کدام یک از سه حالت رخ می دهد: توافق نهایی و جامع امضا می شود، مذاکرات به شکست می انجامد و دو طرف میز گفت و گو را ترک می کنند و هر یک به راه خود می روند یا توافق موقت برای مدت دیگری تمدید می شود؟

این سومی اتفاق افتاد و توافق تا سوم آذر 1393 تمدید شد. بلافاصله هم شورای اتحادیه اروپا اعلام کرد تحریم های مالی و بانکی را تا این تاریخ ( 24 نوامبر 2014) به تعلیق در می آورد. همین شورا از اکتبر 2012 هر گونه تبادل مالی میان بانک های ایرانی و اروپایی را ممنوع کرده و کارا ترین تحریم علیه اقتصاد ایران را به اجرا گذاشته بود.

در تمدید توافق مقرر شد 2.8 میلیارد دلار دیگر از اموال بلوکه شده ایران آزاد شود. ایران نیز در مقابل متعهد شد بخشی از فعالیت های هسته ای خود را به حال تعلیق درآورد.

خبر مهم دیگر در تیرماه 93 که هم بُعد سیاسی داشت، هم اجتماعی و هم فرهنگی اعلام وصول و به جریان افتادن استیضاح رضا فرجی دانا وزیر علوم، تحقیقات و فناوری بود که استیضاح زود هنگام عبدالله نوری اولین وزیر کشور دولت اصلاحات را در خاطره ها تازه می کرد.(آقای نوری که در پی دوم خرداد 1376 بار دیگر بر مسند وزارت کشور نشسته بود در 31 خرداد 1377 استیضاح و کنار گذاشته شد.)

پافشاری فرجی دانا بر ابهام زدایی از وضعیت نزدیک به سه هزار دانشجوی بورسیه شده و بازگرداندن شماری از دانشجویان ستاره دار در دولت احمدی نژاد به دانشگاه ها و انتصاب چهره های مورد انتقاد اصول گرایان به معاونت و مشاورت به مذاق اعضای فراکسیون جبهه پایداری در مجلس نهم خوش نیامد و تصمیم گرفتند اولین وزیر روحانی را به زیر کشند. این در حالی بود که در روز نخست به اولین گزینه او برای وزارت علوم هم رای اعتماد نداده بودند.

مخالفان استیضاح گفتند اختلاف اصلی بر سر این است که فضای دانشگاه ها بسته باشد یا نه و مشکل نمایندگان امضا کننده استیضاح با دکتر فرجی دانا فراتر از بورسیه ها ، دانشجویان ستاره دار یا استادان بازنشسته که بر سر فضای دانشگاه هاست زیرا آنان مایل نیستند فضای شبه امنیتی در دولت قبل از میان برداشته شود.

تیرماه 93 با ماه مبارک رمضان مقارن بود.به همین خاطر رهبری طبق سنت همه ساله ضیافت افطار برگزار می کنند و مدیران ارشد و کارگزاران نظام میهمان این آیین اند.
 
آیت الله خامنه ای در این «افطاری» حمایت خود را از شعار «اعتدال» که توسط رییس جمهور روحانی مطرح شد ابراز داشتند و در عین حال تصریح کردند : « اعتدال به این معنی نیست که به بهانه آن ، جریان مومن کنار گذاشته شود.»

غیبت محمود احمدی نژاد در این مراسم از نکاتی بود که مورد توجه رسانه ها قرار گرفت. زیرا وی همچنان از عنوان رسمی عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام برخوردار است.

فضای ایران، منطقه و جهان اما بیش از هر موضوع دیگر تحت تاثیر آتش باری بر روی باریکه غزه بود. نزدیک به هزار تن از فلسطینیانی که در این منطقه که تنها 4 برابر جزیره کیش ما وسعت و در عین حال دو میلیون نفر جمعیت دارد قربانی سبعیت بنیامین نتانیاهو شدند که هر تحرک فلسطینی ها را با شدت تمام پاسخ می دهد اما این بار طرفی نبست و یک شکست کامل برای اسراییل رقم خورد. انعکاس گسترده تصاویر حملات موشکی نیز خشم و انزجار افکار عمومی را در سطح جهانی بر انگیخت.

خوش بختانه این حملات به مرداد ماه تسری نیافت و 29 تیر آتش بس برقرار شد.

 در میانه ماه آیت الله هاشمی رفسنجانی  در گفت و گو با روزنامه آساهی ژاپن یا همان «آساهی شیمبون» در پاسخ به پرسشی درباره تفاوت های حسن روحانی با سَلَف خود – محمد احمدی نژاد- گفت: «در یک مصاحبه نمی گنجد. به یک کتاب نیاز دارد!»

با شروع تابستان البته موضوع حجاب نیز همه ساله به بحثی عمومی بدل می شود. آیت الله ناصر مکارم شیرازی مهم ترین تهدیدات جامعه ایران را دو مورد ذکر کرد: اولی: بد حجابی زنان و دومی: کاهش جمعیت.

در صحنه ورزش بحث بر سر ماندن و رفتن کارلوس کی روش سرمربی پرتغالی تیم ملی فوتبال ایران ادامه یافت و محمود گودرزی وزیر ورزش با تغییر نسبی در مواضع مداخله جویانه قبلی این امر را مربوط به فدراسیون فوتبال دانست. هر چند که بعد تر دست کم در دیدارهای خصوصی به علی کفاشیان رییس فدراسیون یاد آور شد اگر پول می خواهد باید به نظرات وزارت ورزش توجه کند. در تیرماه 93 کی روش ماندنی شد هر چند که در واپسین روز سال به شرحی که این روزها در جریان است ظاهرا کنار گذاشته شده است.

در فضای هنری نیز مهم ترین اتفاق، اعطای نشان شوالیه فرانسه به محمد رضا شجریان استاد آواز ایران بود که طبعا با مخالفت روزنامه کیهان رو به رو شد و فهرستی از انگ ها و ناسزاهای معمول و مکرر خود را نثار شناخته شده ترین چهره موسیقی دستگاهی ایران طی 4 دهه گذشته کرد.

در تیر ماه 93 کابوس داعش پر رنگ تر شد و دولت نوری مالکی را کنار زد ولی حتی انتخاب رییس جمهوری و تشکیل پارلمان جدید و رایزنی برای استقرار دولت تازه نیز هیچ یک داعش را به عقب نراند و ابوبکر بغدادی اعلام خلافت کرد!

در این ماه همچنین ادوارد شوارد نادزه وزیر خارجه دوران میخاییل گورباچوف در اتحاد شوروی سابق درگذشت. اهمیت نام او در ایران نه به این خاطر بود که بعد از فروپاشی امپراتوری کمونیسم روسی، رییس جمهوری گرجستان شد که یادآور پیام رهبر فقید انقلاب به آخرین رهبر شوروی بود. پیامی که چون صبغه سیاسی نداشت و وجه عرفانی آن می چربید و حاوی اشاراتی به صدرالمتالهین و ابن عربی بود از جانب گورباچوف به درستی درک نشد.

امام خمینی که پس از پذیرش قطعنامه 598 سازمان ملل در تیرماه 1367 خورشیدی دیگر هیچ ملاقات و سخنرانی عمومی نداشت در دیدارهای رسمی نیزتنها یک بار با اعضای هیات دولت وقت برای آخرین باردر شهریور ماه ملاقات و سخنان کوتاهی داشت  و در اسفند 1368 نیز ادوارد شوارد نادزه را به حضور پذیرفت. از این منظر دیدار شوارد نادزه به عنوان آخرین ملاقات رسمی و رسانه ای شده امام خمینی به ثبت رسیده است.

فرستاده ویژه رهبر وقت شوروی سابق در پاسخ به پیام امام گفت: «دعوت شما از علمای اسلامی ما رسید و ما تردیدی نداریم که آنها از این دعوت استفاده خواهند کرد.»

 مشخص نبود که شوارد نادزه خود را به تجاهل زده یا واقعا روح پیام امام را که در دی ماه 1367 و دو ماه قبل از آن ملاقات به خبر اول جهان بدل شده بود در نیافته است. امام هم در واکنش گفتند: « من می خواستم دریچه ای به دنیای بزرگ یعنی دنیای بعد از مرگ که دنیای جاوید است باز کنم. محور اصلی پیام من این بود.» این را گفتند و خداحافظی کردند و از اتاق بیرون رفتند.

ادوارد شوارد نادزه فروپاشی اتحاد شوروی و تحقق پیش بینی امام خمینی را دید و به ریاست جمهوری گرجستان هم رسید و 25 سال پس از آن ملاقات در تیرماه 93 درگذشت.

اگر بخواهیم این مرور متنوع باشد ناگزیر از اشاره به خبرسازی ازدواج یک بازیگر سینما با فرزند محمد علی رامین معاون مطبوعاتی دوران احمدی نژاد نیز هستیم. هر چند امری خصوصی است اما به چند سبب در فضای عمومی و مجازی خبرساز شد. نخست به این خاطر که میان خانم مهناز افشار و تعلقات سیاسی یا ادعایی آقای رامین هیچ اشتراکی مشاهده نشد. دوم به این خاطر که خطبه عقد دو جوان را رییس جمهوری اسبق ایران ایراد کرد که ظاهرا تنها عروس خانم را می شناخت و بعدا متوجه نام و هویت داماد شده بود.

بحث اصلی اما به خاطر این درگرفت که خانم مرضیه برومند کارگردان سرشناس سینما و تئاتر در انتقاد از اندک بودن بودجه تئاتر گفت: « کل بودجه هنری همچون تئاتر به اندازه ارزش ملکی است که پشت قباله فلان نوعروس بازیگر انداخته اند.»

دو جبهه رسانه ای تشکیل شد. کسانی که از ورود به حریم خصوصی بازیگران انتقاد می کردند و از تفاوت دیدگاه های پسر با پدر می گفتند و دیگرانی که این گونه بحث ها را خصوصا به خاطر نقشی که محمد علی رامین در تهدید و تحدید مطبوعات در سال های 88 و 89 ایفا کرد طبیعی دانستند.