معماری‌ این خانه از قصر «لو پتی تریانون» یکی از کاخ‌های جانبی ورسای در فرانسه کپی‌برداری شده و اشیای به کار رفته در آن بسیار ارزشمند است، به حدی که قبل از انقلاب اسلامی به روایتی این بنا حدود «15 میلیون دلار» قیمت‌گذاری شد.

هر چند صاحب کاخ «ثابت‌ پاسال» تلویزیون ملی را به ایران آورد و در دربار پهلوی‌ها خدمت می‌کرد، اما از خودِ خانه که نمی‌توان گذشت؛‌ خانه‌ای که پس از انقلاب مکان‌ رخداد رویدادهای انقلابی بود، رویدادهایی که منابع تاریخی دارند، اما بی‌خبر از متولیان میراث فرهنگی...

به گزارش ایسنا، به گفته‌ یاشار سلطانی (سردبیر سایت خبری معماری نیوز که درباره‌ی این کاخ تحقیقاتی را انجام داده) کاخ «ثابت پاسال» که در دوره‌ی پهلوی ساخته شد و گفته می‌شود با دوران نخست‌وزیری هویدا هم‌رده است، به واسطه‌ وسعت 11 هزار و 543 متر مربعی‌اش، «بزرگ‌ترین خانه تهران» لقب گرفته است؛ آن‌هم در یکی از گران‌ترین نقاط شهر تهران در خیابان جردن.

با این وجود هیچ‌کدام از کارشناسان و متولیان میراث فرهنگی از وجود این خانه اطلاع ندارند. به نظر می‌رسد گزارش‌های منتشر شده در دو روز گذشته تازه آن‌ها را متوجه حضور این خانه کرده است، خانه‌ای که هرچند پس از انقلاب بنابر اطلاعات درج شده در منابع تاریخی، اتفاقات تاریخی زیادی در آن رخ داده است، اما مشخص نیست که چرا در طول سال‌های گذشته این بنا را نشناخته‌اند.

در تماس‌های متعددی که خبرنگار ایسنا با تعدادی از کارشناسان قدیمی و کنونی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران داشت، آنها یا از وجود این خانه اطلاع داشتند اما نمی‌دانستند کجای تهران قرار دارد و چرا به عنوان یک بنای ارزشمند معرفی نشده و هنوز در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده است؟ یا این‌که اصلا نام این خانه را نشنیده بودند!

یاشار سلطانی درباره‌ی وضعیت کنونی این خانه به ایسنا گفت: با رای کمیسیون ماده‌ی پنج و براساس طرح تفضیلی شهر تهران که در سال 1386 تهیه شد، قرار است محدوده‌ی این بنای تاریخی از پهنه‌ی (M12) به پهنه‌ی (M11) تغییر یافته و به مجتمع 9 طبقه با سه کاربری تجاری، اداری و مسکونی تبدیل شود.

البته نباید این قضیه را از ذهن دور داشت که مالک کنونی این زمین مالک چند برج 26 طبقه‌ی در حال ساخت در خیابان آفریقاست و به همین دلیل امکان گرفتن مجوز مجتمع 26 طبقه از کمیسیون ماده‌ی پنج، دور از ذهن نیست.

اما چرا هیچ‌کدام از کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران از وجود این خانه بی‌اطلاع بودند؟ آن‌هم در حالی که بر اساس یکی از مصوبات کمیسیون شورای عالی معماری و شهرسازی در چند سال گذشته طرح شناسایی خانه‌های تاریخی تهران در دستور کار قرار گرفت و خانه‌های واجد ارزش به مالکان‌شان ابلاغ شد!

با این شرایط احتمال وجود خانه‌های تاریخی دیگر در سطح شهر تهران و شناسایی نشدن‌شان وجود دارد، اتفاقی که به راحتی منجر به مرگ این خانه‌های تاریخی به عنوان تک لکه‌های تاریخی سطح شهر تهران می‌شود.

از سوی دیگر با توجه به منابع تاریخی موجود درباره‌ این کاخ، در جلد سوم کتاب «معماران تباهی» در مورد این بنای ارزشمند آمده است: «خانه مشهور به کاخ ثابت پاسال در کوچه ناهید در ابتدای بلوار آفریقا واقع است. این خانه به مساحت بیش از یک هکتار «گران‌ترین و بزرگ‌ترین خانه شهر تهران» بوده است. معماری این خانه از قصر «لو پتی تریانون» در ورسای فرانسه الگو گرفته شده است. دکوراسیون این خانه را همان دکوراتوری انجام داده بود که مسئول تدارکات چادرهای سلطنتی در تخت جمشید بود. »

همچنین مرحوم آیت‌الله صادق خلخالی در کتاب خاطرات خود، درباره «کاخ ثابت پاسال» می‌نویسد: «بعد از تابستان ۶۰ که دیگر کم‌کم کار رسیدگی به پرونده‌های وابستگان طاغوت کم شده بود، نزد امام رفتم و بعد از اینکه کمی از محاکمه اعضای گروه‌های سیاسی ضدانقلاب گفتم، از وضعیت فساد و مواد مخدر صحبت کردم و اینکه الان باید در این مورد هم انقلابی عمل کنیم. امام فرمودند بروید و مسئولیت این کار را به دست بگیرید. از جماران که بیرون آمدم یک‌راست رفتم به خلوت‌ترین خانه‌ای که سراغ داشتم؛ خانه‌ای بزرگ که قبلا برای «ثابت پاسال» بود و از همان جا به دادستانی انقلاب زنگ زدم و گفتم بروید هر چه قاچاقچی مواد مخدر می‌شناسید دستگیر کنید … شب نشده بود که زیرزمین و انباری‌های خانه پر زندانی شده بود.»

بیشتر بخوانید:

مجوز تخریب «کاخ ثابت پاسال» را کدام نهاد صادر کرد؟

چمران:چه کسی گفته خانه ورسای تاریخی‌‌ست و معماری ارزشمندی دارد؟

تماشاخانه