خاطرات صیاد قدیمی کارون (+عکس)

اعتماد - قاسم منصور آل کثیر

 سوال سياسي ازم نپرسي عمو، بدبختمون نكني ها» گفتم: نه فقط يك گپ ساده اس. اما «عمو عبد» با همه ملاحظه كاري هايش در بين گفت وگو به اظهارنظر سياسي مي پردازد و مي گويد: «زنجيره يي كه مردم براي دفاع از كارون مي گيرن هيچ فايده يي نداره، دولت هر كاري بخواد مي كنه. كسي زورش بهش نمي رسه.»

40 سال پيش روزانه قايقش را پر از ماهي مي كرد، حالا شايد روزانه چند ماهي به تورش بخورد. «عمو عبد» از قديمي ترين صيادان كارون است. پاتوقش زير پل هلالي معروف اهواز است. او از كم آبي كه باعث شده بازارش كساد شود، رنجيده است.

    سبزه روست و قامتي خميده دارد. موهايش سفيد و به قول خودش رنگ شان مثل «پودر تايد» شده. در گوشه يي از قايقي كه كهنه بودن از سر و رويش مي بارد، كز كرده و مشغول باز كردن گره هاي طناب ماهيگيري است. قايقش را در جزيره يي كه حالاتا نيمه هاي هلال پل رسيده نگه داشته و مشغول گپ زدن با همكارانش است. البته همكاراني كه ديگر تعدادشان به انگشتان دست هم نمي رسد.

    نگاهش رازآلود است و انسان را كنجكاوتر مي كند كه از او بپرسد در وضعيت كم آبي چگونه روزگار مي گذراند. چشم هايش را احساس مي كردم كه انگار درونم را مي كاويد.

    دم دماي غروب است. هوا دم كرده و تنها صداي مرغابي ها و «كروب كروب» ماشين ها كه از روي پل عبور مي كنند به گوش مي رسد. نزديك تر مي شوم. مقداري خوراكي كنارش گذاشته و تعارف مي كند. نان و خرمايي بود و دود قليان جواني در نزديكي ما و سيلي از سوالات كه در ذهنم رديف مي شوند.

    تا جايي كه خاطرم هست خيلي وقت است با قايق مشغول هستيد.

   - دقيقا از پنجم ابتدايي تا حالاكه 56 سال دارم با قايقم كار مي كنم. بيشتر از 40 سال است كه رزق و روزي ام از لطف خدا و كارون است.
    
    چه شد كه صياد شديد؟

   - (گويي سوالم براي عموعبد شبيه به طنز بود، خنديد و نگاهي به كارون انداخت) قبلاخير و رزق كارون زياد بود. روزانه قايق رو پر از ماهي مي كردم و مي رفتم سمت خانه.

    هنوز هم صيادي مي كنيد؟

   - كم و بيش. ديگر صيادي نمانده. حالااز قايقم فقط براي گردش مسافران استفاده مي كنم. مشكلات زيادي پيش آمده كه ديگر صيادي جوابگو نيست و مجبور به مسافركشي با قايق شديم.
    
    مثلا چه مشكلاتي؟

  -  آب كم و شور شده. وقتي آب كم و شور باشد، ديگر ماهي نمي ماند كه بشود صيدش كرد. تنها مقداري ماهي مانده كه «برقي ها» روزانه صيدشان مي كنند. آب كه كم شد حتي قايقراني در رودخانه مشكل شده و خيلي از جاهايش نياز به لايروبي دارد. هر لحظه ممكن است قايق گير كند لاي گل ها. كم آبي نماي كارون را هم بي ريخت كرده است.
    
    «برقي ها» چه كساني هستند؟

    تعدادي صيادند كه با قلاب و تور، ماهي نمي گيرند. يك دستگاه مولد برق دارند كه در گوشه يي از كارون مي ايستند و به آب برق مي زنند. با اين كار خيلي از ماهي ها دچار برق گرفتگي مي شوند و همه را جمع مي كنند و مي برند. هيچ كس نمي تواند مقابل شان بايستد.
    
    چرا شكايت نكرديد؟

  -  كجا شكايت كنم؟ اينها مافيا هستند. مدتي پيش كمي پايين تر طرف هاي «عامري» با صيادان درگير شدند و به طرف آنها شليك كردند. آدم هاي خطرناكي هستند و هميشه مسلح. كسي نمي تواند با آنها در بيفتد. به سرعت مي آيند، برق مي زنند و ماهي ها را جمع مي كنند و مي روند. يك سري دلال هم ماهي ها را از آنها مي خرند.

    شوكي كه به آب وارد مي كنند قطعا خطرناك است.

   - آره. هم براي آبزيان خطر دارد هم انسان ها. وقتي برق به آب مي زنند، هرچه موجود زنده باشد، از بين مي رود. حتي ماهي هاي دورتر، موج برق باعث عقيم شدن شان مي شود و توليد مثل نمي كنند. اگر شخصي كنار آب باشه احتمال برق گرفتگي اش خيلي زياد است و هر موجودي را درجا به كشتن مي دهد.

    (سابقه 40 ساله عمو عبد در صيادي و زندگي در كنار كارون حس كنجكاوي را درباره دانستن از گذشته تحريك مي كند. دوست داريد بدانيد 40 سال پيش اطراف كارون و پل هلالي چگونه بود.)
    
    عموعبد از 40 سال پيش تا حالااين دور و اطراف چه تغييري كرده؟

  -  (عمو عبد نگاهي به اطراف انداخت) تغيير خاصي نكرده، فقط چند سال پيش شهرداري راه پله جديد براي مسافران ساخت. پل رو هم هر چند وقت يك بار رنگ زدند. البته همه اين پل با ميخ و پرچ بود كه حالاخيلي جاهايش را جوشكاري كردند. يك پارك جزيره هم جديدا دارد ساخته مي شود. ديگر همه چيز مثل 40 سال پيش دست نخورده است. اين جزيره ها كه حالاكارون را پركردند، قبلانبودند. بوي تعفن هم قبلانبود. عصرها هميشه اينجا پر از آدم و «لب كارون» معروف بود.
    
    حالا زير نظر كجا هستند؟ كدام نهاد يا سازمان؟

   - (عمو عبد در جواب با دلي سرشار از ياس توضيح داد) عمو، خودمان هم نمي دانيم زيرنظر كجا هستيم. معلقيم. چهار، پنج سال پيش شهرداري از ما براي جلسه يي دعوت كرد. يكي از مسوولان شهرداري پرانرژي چنان آينده زيبايي برايمان به تصوير كشيد كه براي لحظاتي از اينكه قايقران و صياد هستم احساس خوشوقتي كردم. اين مسوول مي گفت در يكي از شهرهاي كوچك سنگاپور نهري وجود دارد كه شهرداري آن شهر از اين ظرفيت استفاده كرد و توانست بسياري از توريست ها و شهروندان را جذب سواحل اين رود كند. مسوول شهرداري مي گفت بايد وضعيت كارون و سواحلش نيز مثل همان رودي باشد كه در سنگاپور وجود دارد. ما هم خوشحال به سركار خود برگشتيم و منتظر عملي شدن وعده هاي شهرداري بوديم.
    
    بعدش چي شد؟

  -  بعد هيچ خبري از شهرداري نشد. فقط از ما كپي و مدارك گرفتند و ديگر هيچ. پس از مدتي تاكسيراني دعوت مان كرد و باز هم كپي و مدارك برديم. آنها مي گفتند شما زيرنظر ما هستيد و به عنوان تاكسي هاي آبي به حساب مي آييد. پس از تاكسيراني اداره ورزش مارا فراخواند. اين اداره هم گفتند كه شما در رديف ورزش هاي آبي هستيد و براي شما امكانات و محلي براي قايق ها در نقاط مختلف رودخانه در نظر مي گيريم. همه اين اداره ها فقط از ما كپي مي خواستند و ما هم كپي مي گرفتيم و تحويل شان مي داديم. (عمو عبد مي خندد) فقط هنوز به اداره ميراث فرهنگي و شيلات كپي نداديم كه احتمالامدتي ديگر ما را دعوت مي كنند براي گرفتن كپي.

    شهرداري هيچ كاري براي شما نمي كند؟

 -   نه هيچ كاري نكرد. فقط نزديك تعطيلات نوروز كه مي شود تعدادي جليقه به ما مي دهد كه آنها را هم معتادان مي دزدند. قرار بود اتاقكي برايمان بسازند كه خبري نشد.
    
    خاطره يي داريد كه بعد از 40 سال كار كردن كنار كارون فراموش تان نمي شود؟

  -  10 يا 12 سال پيش بود كه تعدادي دانشجوي دختر آمدند و خواستند با قايق كارون را دور بزنند. من هم مثل هميشه سيم موتور را كشيدم و قايق را توي رودخانه رها كردم تا دختران را يك دور زده باشم. يكي از دختران كه اهل گتوند بود رفت روي نوك قايق نشست و يكباره افتاد تو كارون و غرق شد. آن موقع 20 ميليون تومان ديه رد كردند و پس از كلي خواهش و التماس 15 ميليون شد. عشيره، دوستان و آشنايان كمك كردند و ديه را دادم. دار و ندارم رفت. البته دادگاه، شهرداري را به خاطر ندادن جليقه جريمه كرد.
    
    تنها خواسته صيادان يا قايقرانان چه چيزهايي است؟

  -  فقط جلوي «برقي ها» را بگيرند. آب اگر زياد بود برقي ها نمي توانستند كاري كنند و در عمق قايم مي شدند. اما حالا كه آب كم است، همه ماهي ها از بين مي روند. بنزين هم نداريم. قبلا200 ليتر مي دادند و بعد از مدتي سهميه را به 150 ليتر كم كردند. حالاهم كه همه سهميه قطع شده، براي گرفتن بنزين مجبورم با بشكه بروم جايگاه سوخت كه آنجا هم مي گويند با بشكه بنزين نمي دهيم و بايد از فرمانداري مجوز بگيريد.
    
    مشكل بنزين تان حل نشده؟

 -   مسوول بنزين استان دو تا پيشنهاد به ما داد. پيشنهاد اولش اين بود كه يا پول بديم و برايمان يك تلمبه بنزين بزنند يا با وسيله شخصي برويم. به مسوول بنزين گفتم من حتي يك گاري ندارم چه رسد وسيله نقليه. اينها ما را نمي توانند درك كنند.

    «عمو عبد» با كوله باري از مشكل، هر روز زير پل هلالي كارون در كنار جزيره هاي سر برآورده از زير آب در انتظار رزق و روزي است. آيا باز صيادي در كارون آنقدر رونق مي گيرد كه قايق عمو عبد روزانه پر از ماهي شود؟ آيا زنجيره هاي حمايت از كارون جان تازه به كارون مي دهند؟ آينده پاسخ اين سوالات را مي دهد.