غلط املایی روی دیوار شهر! (+عکس)

دغدغه بسیاری از کودکان دبستانی نداشتن غلط املایی است. بسیاری از بزرگسالان هم هنوز نگرانی‌های دوران کودکی‌شان را در زنگ املا به خاطر دارند و گاهی هنوز هم دچار غلط نوشتن می‌شوند.

به گزارش ایسنا، با رسیدن فصل گرم سال، پیام‌های گوناگونی برای تشویق مردم به صرفه‌جویی در مصرف آب به شکل‌های مختلف منتشر می‌شود؛ از پیام‌های صوتی و تصویری که در رادیو و تلویزیون پخش می‌شوند تا پیام‌های مکتوب که در رسانه‌های نوشتاری منتشر می‌شوند. دیوارهای شهر هم از این پیام‌ها بی‌نصیب نمی‌مانند؛ بخصوص دیوارهایی که در خیابان‌های شلوغ و پرتردد قرار گرفته‌اند.

یکی از این پیام‌ها همراه با یک نقاشی کودکانه روی دیواری در تقاطع بولوار کشاورز با خیابان کارگر شمالی نقش بسته؛ پیامی که ظاهرا برای کودکان دبستانی که از این محل عبور می‌کنند تنظیم شده است: «همکلاسی یادت نره / نذار که آب هدر بره»

تا این‌جای کار فارغ از میزانِ ارزش هنریِ این نقاشیِ کودکانه و تأثیرگذار بودن یا نبودن این پیام، ایرادی متوجه موضوع نیست، اما این پیام با یک غلط فاحش املایی همراه است؛ غلطی که اگر هر کدام از بچه‌های دبستانی آن را در تکالیف مدرسه‌شان بنویسند، احتمالا نمره‌شان از 20 یا همان «بسیار خوب»، حداقل به 19 یا «خوب» تنزل پیدا می‌کند. پیام به این شکل نوشته شده است: «همکلاسی یادت نره / نزار که آب هدر بره»

«نذار» صورت محاوره‌یی «نگذار» از مصدر «گذاشتن» است که گویا در این پیام با مصدرِ «گزاردن» اشتباه گرفته شده است. اشتباه گرفتن این دو فعل شاید از نظر ویراستاران و اهل فن غلطی فاحش باشد، ولی بسیاری از مردم هنوز تفاوت این دو فعل را به‌درستی نمی‌دانند. به نظر می‌رسد نویسنده پیامِ صرفه‌جویی روی دیوار هم از جمله همین افراد است.

**

اما چرا گاهی مردم در تشخیص این دو فعل از یکدیگر و نوشتن آن‌ها دچار اشتباه می‌شوند؟ ابوالحسن نجفی در کتاب «غلط ننویسیم» (فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی) درباره تفاوت «گذاشتن / گزاردن» می‌نویسد: «عده‌ای گمان می‌کنند که اگر گذاشتن دلالت بر عملی عینی و ملموس نکند یا، به بیان دیگر، اگر مفعول آن جسم نباشد، باید با حرف «ز» نوشته شود. مثلا قانون یا بدعت یا بنیان چون جسم عینی و ملموسی نیست در ترکیب با این فعل لابد می‌شود قانون‌گزار یا بدعت‌گزار یا بنیان‌گزار. این تصور نادرست در وهله نخست ناشی از خلطِ معنای حقیقی و معنای مجازی گذاشتن و در وهله بعد ناشی از خلط معنای این فعل با معنای فعل گزاردن است.

گذاشتن، در معنای حقیقی کلمه، «قرار دادن به طور عینی و مشهود» است، مثلا: «لیوان را روی میز می‌گذارم» یا «کتاب را در قفسه گذاشت». اما گذاشتن مجازا به معنای «قرارداد کردن، وضع کردن، تأسیس کردن» است و چون مقصود از قانون‌گذار کسی است که قانون را وضع و بنا می‌کند (و نه فرضا کسی که قانون را اجرا می‌کند» باید به همین صورت، یعنی با حرف «ذ» نوشته شود. همچنین است قانون‌گذاری به معنای «وضع قوانین»، چنان‌که می‌گویند: «مجلس قانون‌گذاری». بنابراین نوشتن این دو کلمه به صورت قانون‌گزار و قانون‌گزاری غلط است. و نیز بدعت‌گذار کسی است که بدعت را وضع و تأسیس می‌کند (و نه فرضا کسی که بدعت را اجرا می‌کند) و بنابراین با حرف «ذ» نوشته می‌شود. ایضا بنیان‌گذار، به معنای «مؤسس»، کسی است که بنای کاری را یا مؤسسه‌ای را می‌گذارد و نوشتن آن با حرف «ز» غلط است.

اما گزاردن. نخست باید دانست که گزاشتن با «ز» و گذاردن با «ذ» غلط است و صحیح گذاشتن و گزاردن است. خلط این دو فعلِ اخیر از آن‌جا ناشی شده است که صیغه امری هر دو از لحاظ آوایی یکسان است،‌ یعنی امرِ گذاشتن می‌شود گُذار و امرِ گزاردن می‌شود گُزار. ولی معنای آن‌ها البته یکسان نیست. گزاردن معانی متعدد دارد که همه آن‌ها را می‌توان در دو معنی به شرح زیر خلاصه کرد:

1) یکی به معنای «به جا آوردن» یا «ادا کردن» یا، بر طبق استعمال معاصران، «اجرا کردن» و «انجام دادن». مثلا نماز گزاردن یعنی «ادا کردن نماز». بنابراین باید نوشت نمازگزار و نه نمازگذار؛ یا وام گزاردن یعنی «ادا کردن وام»، بنابراین وام‌گزار صحیح است و نه وام‌گذار. و نیز حج‌گزار صحیح است، یعنی «انجام‌دهنده مناسک حج»، و نه حج‌گذار. همچنین باید نوشت: خراج‌گزار، سپاس‌گزار، خدمت‌گزار، حق‌گزار، پاسخ‌گزار، مدح‌گزار، سنت‌گزار (به معنای «به جای‌آورنده سنت» و مقصود از آن «به‌جا آورنده نماز نافله» است) و جز این‌ها. از همین معنی است که ترکیب کارگزار، یعنی «انجام‌دهنده و اجراکننده کار» ساخته شده است. ترکیب پیغام‌گزار را می‌توان دو گونه تفسیر کرد: «کسی که پیغام را ادا می‌کند» یا «کسی که پیغام را بازگو می‌کند» (در صورت اخیر، معنای دوم گزاردن منظور است)؛

2) معنای دوم گزاردن «برگرداندن از زبانی به زبان دیگر یا از بیانی به بیان دیگر یا، به تعبیر این زمان، از نظامی (سیستمی) به نظام دیگر» است. بنابراین مرادف است با «ترجمه کردن» (گزارنده و گزارش به معنای «مترجم» و «ترجمه» بوده است) یا «تعبیر کردن» و «شرح دادن» (خواب‌گزاری یعنی «تعبیر خواب» و خواب‌گزار یعنی «معبّر»). اصطلاحات گزارش‌گر و خبرگزار و خبرگزاری که امروزه در معنای خاصی به کار می‌روند یا از همین معنای اخیر گرفته شده‌اند یا مانند پیغام‌گزار از معنای اول گزاردن.

تماشاخانه

رسوایی اخلاقی در کلیساهای انگلستان / کسی که تاج شاه چارلز را بر سرش گذاشت چه کرد؟ (فیلم)

عروسک‌های پاپت به جای خانواده / اهالی یک روستا در ژاپن حسرت گذشته را به شکل عجیبی پر می‌کنند (فیلم)

فیلم های دیگر