روزنامه شرق - عمرشان قد نداد؛ به فاصله چهارسال از یکدیگر درگذشتند. ماند سه تا فیش حج‌تمتع که قرار بود با پسر کوچک راهی خانه خدا شوند. حالا سه فیش مانده که جزو ارث و میراث است و با نیم‌گاهی به قیمت‌شان در بازار معلوم است که ورثه چشمشان به همین سه تا کاغذی باشد که روزی روی هم سه‌میلیون بیشتر برایشان هزینه نشده است اما تا سال دیگر، یعنی زمان اعزام می‌توان امیدوار بود که به 20 برابر قیمتشان فروخته شوند.

مجتبی با تلخی می‌گوید: «اگر پدر و مادرم زنده مانده بودند، دقیقا سال دیگر به لطف خدا اعزام می‌شدیم. حالا دیگر من دل و دماغی ندارم.» مجتبی دل و دماغ ندارد و نیز پول یا همان هزینه کاروان. خواهر و برادرانش شاید حوصله‌ای داشته باشند اما «توی این اوضاع اقتصادی پولش بیشتر به دردشان می‌خورد. می‌گویند باید پول زیادی هم خرج سفر کنیم. منظورشان ولیمه و سوغاتی است. می‌گویند نداریم و واجب هم نیست. دلیلی هم ندارد نگه داریم. یک روزی خدا می‌دهد.» بعد هم ادامه می‌دهد: «من دوست داشتم فیشم را نگه دارم. اما خواهرم غیرمستقیم گفت که فیش را خودم نخریده‌ام پس این هم جزو ارث است و باید میان همه تقسیم شود. اعتراضی نکردم. قرار است بفروشیم و تقسیم کنیم.»

حال و روز مجتبی و دیگر اعضای خانواده‌اش، حال و روز آشنایی است؛ اگر روزی خریدهای چندصدتایی فیش‌های موبایل برابر بود با سودهای‌میلیونی، می‌توان انتظار داشت که سرنوشت فیش‌های حج هم به همان مسیر پرسود و وسوسه‌انگیز ختم شود. این روزها فعلا برای مدتی، حداقل تا پایان مراسم حج امسال، بازار راکد است. حاجی‌های امسال اعزام شده‌اند و سایت بسته است و حتی فیش‌های عمره هم تا تمام‌شدن مراسم حج‌تمتع خریدوفروش نمی‌شود اما می‌شود از همین امروز برای فیش‌های حج‌تمتع سال بعد پرس‌وجو کرد. تماس با چند دفتر زیارتی نشان می‌دهد که برخلاف آنچه به گوش می‌رسد، بازار خرید و فروش فیش‌های زیارتی حج‌های عمره و تمتع شفاف و به دور از دلال‌بازی‌های مرسوم این نوع بازار است که البته این فقط ظاهر ماجراست. دفاتر زیارتی فقط فیش‌های حج‌تمتع را در صورتی که موعد اعزامشان سال آینده یعنی 93 باشد، خریداری می‌کنند. قیمت پایه از 12‌میلیون‌و700‌هزارتومان شروع می‌شود و در نهایت به 13‌میلیون‌و500‌هزارتومان می‌رسد.

اما یکی از مسوولان این دفاتر می‌گوید: «این قیمت برای الان است اما بیشتر هم می‌شود. اگر احتیاج مالی ندارید و لنگ پول نیستید صبر کنید موقع عید یا اردیبهشت. آن موقع ما خودمان تا 15‌میلیون‌تومان هم می‌خریم.» و تاکید می‌کند که نهایت قیمت 16‌میلیون‌تومان است. دفتر دیگری توصیه می‌کند که در صورت نداشتن عجله، بهتر است صبر کرد. «ما همین امسال، سقفمان 17‌میلیون‌تومان بود. یعنی سایت که باز شد، فیش‌ها را تا 17‌میلیون‌تومان هم فروختیم. اما شما صبر کنید. تا نزدیکی‌های اعزام بعدی. ولی امکان ندارد بیشتر از 18‌میلیون‌تومان ازتان بخرند.»
با این حال امسال خبر ردوبدل‌شدن‌های فیش‌های 30 و 40‌میلیون‌تومانی حتی صدای مسوولان سازمان حج‌وزیارت را هم درآورد، به طوری که اعلام کردند زورشان به بنگاه‌های غیرقانونی نمی‌رسد. اردیبهشت‌ماه 92، غلامرضا رضایی، معاون حج سازمان حج‌وزیارت، تاکید کرد خرید و فروش فیش حج و عمره از سوی بنگاه‌ها غیرقانونی است.

او به ایلنا می‌گفت: «تمام این بنگاه‌هایی که اقدام به نصب تابلو، بنر، پلاکارد و نشر اطلاعیه و اعلامیه می‌کنند، همه کلاهبردار هستند. زورمان نرسیده، جلو این بنگاه‌های غیرقانونی را بگیریم. به صرف اینکه برخی جلو در سازمان حج‌وزیارت اقدام به خرید و فروش فیش حج می‌کنند مردم نیایند فکر کنند که چون این افراد نزدیک سازمان اقدام به این کار می‌کنند، کارشان قانونی است زیرا ما زورمان نرسیده جلو اینها را بگیریم یعنی راهکار قانونی برای مقابله با این کلاهبردار‌ها را هنوز پیدا نکرده‌ایم.» رضایی گفته بود: «آن دسته از افرادی که اولویتشان اعلام شده است، می‌توانند برابر ضوابط و دستورالعمل‌هایی که سازمان حج وزیارت ابلاغ کرده است، نسبت به نقل و انتقال فیش‌های خود اقدام کنند، همان‌طور که پیش از این بوده. البته به این معنی نیست که خرید و فروش فیش حج‌تمتع آزاد است تا دلال‌ها ورود پیدا کنند و چوب حراج بزنند و به اطلاعیه‌های غیرقانونی خود اضافه کنند بلکه این اقدام تنها از مراکزی که از سوی سازمان حج‌وزیارت اعلام شده امکانپذیر است.»

همچنین معاون حج سازمان حج‌وزیارت در صحبت‌هایش به این موضوع اشاره می‌کرد که «بیشتر زایران از معلومات پایینی نسبت به این مسایل برخوردار هستند. بعضا برخی از جلو در سازمان توسط این دلال‌ها به دفا‌تر اسناد رسمی هدایت می‌شوند و فکر می‌کنند به محض اینکه یک فرمی را پر کردند و از سوی دفتر اسناد رسمی یک مهری بر روی آن زدند، کار قانونی است.»

دانش اندک زایرانی که اقدام به خرید یا فروش فیش‌های حج می‌کنند موضوعی است که اغلب دفترداران زیارتی درباره آن صحبت می‌کنند. یکی از این دفترداران که خود را «حاجی سبحان» معرفی می‌کند، می‌گوید: «پنج، شش سالی است که توی این کار هستم. اصلا یک چیزی بگویم تا خیالتان راحت شود؛ که از اول انقلاب هیچ‌کس فیش تمتع را 20‌میلیون تومان هم نخریده چه برسد به 30‌میلیون تومان. شاید مثلا کسی توی یک روستا در شیراز آن را 30‌میلیون تومان بفروشد آن‌هم به این دلیل که اطلاع ندارد. ولی وقتی دفتری مثل ما وجود دارد، چرا باید یک نفر 30، 40‌میلیون تومان بدهد برای فیش حج.»

بعد هم ادامه می‌دهد: «بستگی به طرف دارد؛ شاید از بازار و اوضاع خبر نداشته باشد یا نمی‌خواهد دنبال فیش، این‌طرف و آن‌طرف بگردد. خب، شاید چنین کاری کند وگرنه همیشه فیش هست و کسی هم بالاتر از این قیمت نمی‌خرد. قیمت بین 16 تا 18‌میلیون‌تومان در نوسان است. بالاتر از این قیمت‌ها هم کسی نمی‌خرد.»

پس این فیش‌های 30، 40‌میلیونی از کجا آمده‌اند؟ «واقعیت ندارد. اصلا خودتان را بگذارید جای خریدار. می‌روید فیش 30‌میلیون تومانی بخرید؟ یعنی یک زن و شوهر بخواهند بروند، 60‌میلیون خرجشان می‌شود به اضافه اینکه باید هر کدام 10، 12‌میلیون تومان هزینه کاروان بدهند. این به صرفه است؟ اگر پولش را دارند 80، 90‌میلیون تومان بدهند برای این سفر که گفته‌اند اصلش استطاعت مالی است.»

حاجی‌سبحان مثل یک کارشناس خبره توصیه می‌کند: «شما به 50 دفتر دیگر هم که زنگ بزنی، امکان ندارد قیمت‌ها فرق کند. نهایت 500‌هزارتومان بالا و پایین می‌شود. تمتع همین حدود است و خریدوفروشش هم آزاد است. عمره هم خرید و فروش نمی‌شود اما یک وقتی دیدید متقاضی زیاد بود و سایت را باز کردند. به خصوص که بازارش، بعد از تمتع گرم می‌شود. نهایتش بتوانید بفروشید سه‌میلیون تومان.»