عصر ایران ؛امیرحسین تیموری*1) اواخر جولای بود که با دوستی آمریکایی هنگام رانندگی، نزدیک یک کلیسا بنزین تمام کردیم. در حالی که منتظر رسیدن بنزین بودیم خانم آمریکایی مسنی برای کمک شتافت. روزهای داغ دادگاه معروف جوان سیاهپوستی به نام ترایوون مارتین بود که در فلوریدا کشته شده بود و قاتلش در دادگاه تبرئه.
این تبرئه بحث ها و اعتراضاتی را در جامعه آمریکا برانگیخته و دوگانه های نژادی و سفید/سیاهی را برای مدتی در رسانه ها احیا کرد. این دادگاه نقطه آغاز بحثی فکری شد درباره مسیحیت و اسلام و در مجموع جامعه آمریکا. نمی دانم چه شد که یکباره این خانم آمریکایی نام کتاب No God but God (1) رضا اصلان را به زبان آورد.
آنگاه از سخن، سخن شکافت. بعد گریزی زد به کتاب جدید اصلان به نام Zealot (2) که به تازگی منتشر شده بود. شانس آوردم که هر دو کتاب را می شناختم و چیزهایی حول و حوششان خوانده بودم. وقتی گفت که "اصلان ابتدا مسلمان بوده بعد مسیحی شده و بعد دوباره مسلمان" دریافتم که خوب خوانده و پیام کتاب در جانش نفوذ کرده است. عجیب بود برایم که اینجا در عمق جنوب آمریکا پیرزنی اینگونه یک روشنفکر/آکادمیسین از نسل دوم ایرانیان مهاجرت کرده به آمریکا را اینگونه دقیقه بین می شناخت.
چندی بعد از این بحث بود که داستان گفت و گوی شبکه دست راستی فاکس نیوز با رضا اصلان پیش آمد. مجری شبکه می خواست چالشی داشته باشد با اصلان بر سر کتاب جدیدش که نگاهی تاریخی است بر سر موضوع حضرت مسیح، ولی ظاهرا مجری از همه جا بی خبر اصلا کتاب را تورق هم نکرده بود. ظاهرا سوالاتی داده بودند به مجری تا با حالتی طلبکارانه از یک روشنفکر مسلمان که ان قلت های تاریخی درباره نگاه به حضرت مسیح را در کتابش صورتبندی کرده بپرسد.
بنده خدا مجری، آسیمه سر دربرابر پاسخ های اصلان تسلیم محض شد. البته به شکرانه همین چالش شبکه تلویزیونی دست راستی تندروهای آمریکایی کتاب اصلان چندی پرفروش ترین کتاب در سایت معروف آمازون شد و نویسنده ایرانی الاصل و مسلمان کتاب نیز به واسطه حمله دست راستی ها مظلوم تر و شهرتش جهانگیرتر شد.
2) در اینجا بحث من بر سر محتوای دو کتاب معروف اصلان در حوزه دین شناسی و قوت یا ضعف آنها نیست. پدیده، پدیده ای است اجتماعی و اصلان نماد نسل جدید روشنفکران مسلمان/ایرانی با خصلت "جهان شهری" است که دارد پیوند می خورد با حوزه عمومی در آمریکا.
این پیوند البته خوشایند برخی از حاملان فرهنگی در آمریکا که هنوز ذهنیت شرق شناسانه و اسلام/ایران هراس آخرین بازمانده های این سنت همچون برنارد لوئیس بر جهان های آفاقی و انفسی آنها سنگینی می کند نیست.
هستند بسیاری از اساتید و متفکرین برجسته مسلمان و نیز غیر مسلمان در آمریکا که آثاری با شهرت فراگیر در حوزه های اسلام شناسی و دین شناسی و ...دارند اما آثارشان جز در آکادمی ها دیده و خوانده نمی شود. به تعبیر ظریفی، مثل سنگی است که در چاهی عمیق می افتد و صدایی از آن برنمی خیزد. آثار اصلان اگرچه شاید به قوت بسیاری از آثار این بزرگان آکادمیسین نباشد اما برخی از وجدان های آمریکایی را که در عصر انفجار اطلاعات و تداوم اسلام هراسی چونان "تخته سنگ های دست نخورده" (clean slate) باقی مانده اند تکان می دهد، تکان هایی اساسی.
پی نوشت ها:
1) No god but God: The Origins, Evolution, and Future of Islam
2) Zealot: The Life and Times of Jesus of Nazareth
*دانشجوی دکترای جامعه شناسی در تگزاس