ارتودنسی را بیشتر بشناسید

حتما تا امروز در میان اعضای خانواده یا دوستان خود افرادی را دیده‌اید كه در جمع دوستان لبخند خود را از دیگران مخفی می‌كنند.
 
شاید تا به حال فكر كرده‌اید كه آنها از سرعادت هنگام خندیدن دستشان را جلوی دهان می‌برند و شما را از تماشای لبخند زیبای خود محروم می‌كنند. اما شاید آنها سال‌هاست كه از این عادت به‌عنوان ابزاری برای پنهان‌كردن دندان‌های نامنظم و ناهنجاری‌های فك خود استفاده می‌كنند.

به گزارش برترین ها؛ نامنظم بودن دندان‌ها و عدم‌تقارن فك‌ها در دهان از جمله اختلالاتی است كه موجب از دست‌رفتن ظاهر زیبا و آراسته مردان و زنان بسیاری در سراسر جهان شده است. اگر داشتن ظاهری آراسته، زیبا و پرنشاط برایتان مهم است، اگر دوست دارید در جمع دوستان و محیط كار با لبخندی زیبا پذیرای مهمانان و همكاران‌تان باشید، پیشنهاد می‌كنیم با ما همراه باشید و توصیه‌های كاربردی دكتر رامین جعفرزاده، متخصص ارتودنسی را در این زمینه جدی بگیرید.

ارتودنسی به چه معناست؟

ارتودنسی به‌طور كلی به معنای ردیف‌بودن و منظم قرارگرفتن دندان‌ها در دهان است. البته این نظم شامل حال فك‌ها نیز می‌شود به این معنی كه گاهی ممكن است فك بالا یا پایین در جایگاه مناسب خود قرار نگرفته باشند و به‌اصطلاح جلوتر یا عقب‌تر از جایگاه اصلی خود باشند و حالتی نامتقارن داشته باشند. به‌این‌ترتیب این عدم‌تقارن یا بی‌انضباطی در قرارگرفتن دندان‌ها موجب می‌شود تا فرد رضایت كافی را از ظاهرش نداشته باشد.

علاوه‌براین مسئله كه می‌تواند زیبایی فرد را تحت‌تاثیر قرار دهد،  نامنظم بودن دندان‌ها و نامتقارن بودن فك‌ها می‌تواند مشكلاتی در جویدن، بلعیدن موادغذایی و حتی صحبت‌كردن فرد به‌وجود آورد. در این حالت درمانگر با كمك ارتودنس به اصلاح رابطه فك‌ها و رابطه دندان‌ها كمك می‌كند و درعین حال به اصلاح الگوی بلع، نحوه صحبت‌كردن، تلفظ كلمات، اصلاح تنفس دهانی و درمان خروپف بیمار نیز می‌پردازد، بنابراین ما از ارتودنسی برای درمان‌های دندانی، فكی، عضلانی و عادتی استفاده می‌كنیم.

این شیوه برای كدام گروه سنی مناسب است؟

درحال حاضر ارتودنسی برای تمام گروه‌های سنی قابل اجراست. به این معنی كه افراد در سنین مختلف با داشتن هر یك از مشكلات دندانی، فكی، عضلانی یا عادتی می‌توانند با مراجعه به متخصص ماهر برای درمان مشكل‌شان اقدام كنند. اما باید به این نكته توجه كرد كه برخی از مشكلاتی كه مربوط به فك‌ها می‌شود، باید در سنین كمتر و پیش از بلوغ استخوانی یعنی در سنین 9 تا 11 سالگی انجام شود. درباره مشكلات دندانی نیز بهترین سن برای شروع درمان، 11 سالگی به بعد است و در مورد مشكلات عادتی مثل مكیدن انگشتان یا جویدن ناخن‌ها كه به تغییر شكل و فرم دهان و دندان منجر می‌شود، باید از سن كمتر یعنی از 6 تا 8 سالگی شروع كرد. با وجود این نباید از درمان این اختلال‌ها در سنین بالاتر مایوس شد. زیرا امروز با پیشرفت‌هایی كه این علم كرده است حتی افراد 60 ساله هم می‌توانند از آن برای درمان استفاده كنند با این تفاوت كه درصد بهبود در سنین بالا كمی كاهش می‌یابد.

شایع‌ترین علت تغییر فرم دندان‌ها و فك چیست؟

عوامل ژنتیك، عادات، پوسیدگی و از دست‌دادن دندان‌های شیری زودتر ازموعد، عدم‌هماهنگی سایز دندان‌ها با سایزفك، ضربه، كمبود فضا، رویش دندان‌های عقل، بیماری‌های لثه، بعضی از بیماری‌های بافت نرم و استخوان، تنفس دهانی ناشی از كیپ‌بودن بینی، رژیم‌های غذایی است كه در كنار آنها عادات غلط در حیطه دهان مانند عادت مكیدن انگشت، جویدن ناخن یا مداد از جمله شایع‌ترین عوامل است. در این حالت فرد به‌طور ناخودآگاه دندان‌های پایینی را با انگشت شست خود به سمت عقب و دندان‌های بالایی را به سمت جلو هل می‌دهد. این روند درصورتی كه تا سن 4 سالگی ادامه داشته باشد، عادی است اما تداوم آن موجب تغییر شكل و فرم قوس دندان‌ها می‌شود و اگر تا پایان7-6 سالگی تداوم پیدا كند به مرور موجب تغییر شكل استخوان فك نیز می‌شود. در این حالت فرد به اختلال open bite مبتلا می‌شود به این معنی كه فك‌ها در قسمت جلو به‌هم نمی‌رسند و  موقع بلع غذا زبان و گاهی آب دهان بچه بیرون می‌آید و این اختلال درصورتی كه به موقع درمان نشود در بزرگسالی نیز با او باقی می‌ماند. علاو ه‌بر جویدن انگشت، ناخن و مداد، شكستن بیش از حد تخمه نیز می‌تواند مشكلات مشابهی برای افراد به‌وجود آورد.

ژنتیك در بروز اختلال‌های دندانی و فكی چقدر نقش دارد؟

البته فرم صورت و فك افراد هر جامعه‌ای از ژنتیك آن منطقه تبعیت می‌كند. به‌عنوان مثال در كشور ما جلو بودن فك بالا و بینی در میان مردم بسیار شایع است. در حقیقت تعداد افرادی كه فك بالای آنها جلوتر است در مقایسه با افرادی كه فك پایین آنها جلوتر است بسیار زیادتر است. برای درمان این اختلال‌ها بهتر است از سنین كودكی اقدام كرد. برای درمان جلوبودن فك بالا از 10سالگی و برای درمان جلوبودن فك پایین از 8 سالگی باید اقدام كرد تا به نتیجه مطلوب رسید.

نامنظم بودن دندان‌ها چه عوارضی همراه دارد؟

بیشتر افرادی كه به من مراجعه می‌كنند از نامنظم بودن دندان‌هایشان شكایت دارند. نامنظم بودن دندان‌ها موجب می‌شود تا فرد نتواند به‌خوبی غذا را بجود و این مسئله موجب می‌شود تا قطعات بزرگ غذا را ببلعد و به‌این‌ترتیب فشار زیادی را به دستگاه گوارش وارد كند. علاوه‌براین نامنظم بودن دندان‌ها موجب بروز مشكلاتی در لثه فرد شده و ممكن است خونریزی نیز به همراه داشته باشد. حتی بوی بدن دهان نیز یكی دیگر از عوارض نامنظم بودن دندان‌هاست. در كنار این مسئله فرد لبخند زیبایی نخواهد داشت و این مسئله ممكن است عادت‌هایی مانند منقبض‌كردن لب یا پوشاندن دهان با كمك دست را همراه داشته باشد. زیرا فرد نسبت به فرم دندان‌هایش احساس خوبی ندارد و به‌این‌ترتیب اعتماد به نفسش را نیز به مرور از دست می‌دهد.

طول درمان در این شیوه چقدر است؟

طول درمان در این شیوه بستگی به‌شدت ناهنجاری‌های دندان یا فك‌ها دارد. در مواردی كه آغاز درمان در سن مناسب صورت بگیرد، ممكن است 12 ماه به طول بینجامد و این مسئله موجب می‌شود تا فرد نیاز به درمان در سنین بالاتر نداشته باشد. زیرا در سنین بالاتر طول درمان از 6 ماه و بیشتر افزایش می‌یابد اما به‌طور كلی و در حالت طبیعی و در سن مناسب، بیشتر افرادی كه مشكلاتی دندانی دارند، می‌توانند در فاصله زمانی 12 تا 18 ماه نتیجه درمانی خوبی بگیرند اما طول درمان در شرایطی كه فرد در سن مناسب قرار ندارد بین 18 تا 24 ماه به طول می‌انجامد. فراموش نكنید كه در مشكلات استخوانی به‌دلیل پیچیدگی‌هایی كه دارد طول درمان بین 6 تا 12 ماه به‌مدت زمان ذكر شده اضافه می‌شود.

دستگاه‌های ارتودنسی به 2 صورت متحرك و ثابت وجود دارد، از نظر شما كدامیك از این دستگاه‌ها می‌تواند اصلاح ناهنجاری‌ها را دقیق‌تر و در زمان كمتری انجام دهد؟

هر یك از این دستگاه‌ها برای شرایطی خاص درنظر گرفته شده است. همان‌طور كه از عنوان دستگاه‌های متحرك بر می‌آید، بیمار می‌تواند خودش این دستگاه را از دهانش خارج كند اما در مورد دستگاه‌های ثابت این امكان وجود ندارد و این دستگاه تنها توسط متخصص از دهان خارج می‌شود.نكته مهم این است كه دستگاه‌های متحرك دامنه درمانی بسیار كوچكی دارد و معمولا برای كودكان استفاده می‌شود.

در این حالت اگر كودك همكاری لازم را نداشته باشد و دستگاه را دور از چشم والدین از دهانش خارج كند، روند درمان با شكست روبه‌رو می‌شود. از این‌رو امروزه درمانگران و متخصصان ارتودنسی از دستگاه‌های متحرك به‌عنوان درمان كمكی و غالبا از آن برای پیشگیری استفاده می‌كنند و به كاربردن آن را به‌خصوص برای بزرگسالان غیرمنطقی می‌دانند، بنابراین معتقدم استفاده از دستگاه‌های متحرك كه امروزه در جامعه ما زیاد دیده می‌شود نشان‌دهنده ناآشنایی برخی از درمانگران با دستگاه‌های ثابت و فواید درمانی آنهاست.

برخی از مردم از ارتودنسی می‌ترسند، آیا این شیوه دردناك است؟

شكل نازیبای دستگاه‌های ارتودنسی، ترس از كشیدن دندان یا بروز درد احتمالی از جمله مواردی است كه موجب می‌شود، مردم نسبت به ارتودنسی احساس ترس داشته باشند. ترسی كه كاملا بی‌مورد است و تنها باعث می‌شود تا آنها درمان و اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فكی خود را به تاخیر بیندازند. درحالی‌كه امروزه با توجه به پیشرفت تكنولوژی و وجود سیستم‌های مدرن در مراكز و كلینیك‌های ارتودنسی، درمانگر در سریع‌ترین زمان ممكن و بدون درد می‌تواند به درمان ناهنجاری‌های بیمارش كمك كند.

 در مورد ترس بیماران از كشیدن دندان نیز باید به این موضوع اشاره كنم كه سیستم‌های جدید درمانی در روش ارتودنسی احتمال كشیدن دندان برای درمان اختلالات و ناهنجاری‌ها را به حداقل ممكن رسانده است بنابراین باید به مردم بگویم آنها درصورتی كه به متخصص و درمانگر متبحر و ماهر مراجعه كنند، نباید به هیچ وجه نگرانی نسبت به این موضوع داشته باشند. در مورد ظاهر دستگاه‌های ارتودنسی نیز باید بگویم، امروزه دستگاهی به بازار آمده كه كاملا بی‌رنگ است و هنگام نصب روی دندان دیده نمی‌شود یا سیستمی مانند سیستم «لینگوال» وجود دارد كه به كمك آن می‌توان اصلاح ناهنجاری‌ها را از پشت دندان انجام داد. به این ترتیب، افراد نباید نگران ظاهرشان باشند و باید بدانند در متدهای جدید و مدرن ارتودنسی جایی برای این نگرانی‌ها وجود ندارد.

بعد ازانجام ارتودنسی آیا رژیم غذایی خاصی به بیماران توصیه می‌شود؟

بعد از ارتودنسی به بیماران توصیه می‌كنیم در برنامه غذایی روزانه خود از غذاهای نرم استفاده كنند و تا حد امكان از مصرف غذاهایی كه سخت هستند و نیاز به جویدن زیاد دارند خودداری كنند. این كار به‌منظور پیشگیری از آسیب دیدن دستگاه ارتودنسی در دهان و اجرای دقیق روند درمانی باید رعایت شود. در كنار آن رعایت بهداشت دهان و دندان نیز از مهم‌ترین نكاتی است كه افرادی كه دستگاه ارتودنسی در دهان دارند باید بیشتر از گذشته آن را رعایت كنند.

مناسب‌ترین سن برای تشخیص ناهنجاری‌های دهان و فك چه سنی است؟

بهتر است والدین به این نكته توجه كنند اگر كودكشان مشكل ظاهری ندارد برای بررسی فرم و شكل دندان‌ها او را در 8 سالگی نزد متخصص ارتودنسی ببرند و درصورتی كه كودكشان مشكل ظاهری و بارز در دندان‌ها و فك او را در 6 سالگی نزد درمانگر و متخصص ببرند تا برای درمان و اصلاح ناهنجاری‌ها از همان سن اقدام شود.  پدر و مادرها بعد از رویش نسبتا كج دندان‌های دائمی فرزندشان دچار نگرانی می‌شوند كه معمولا این نگرانی‌ها بی‌مورد است، زیرا با روند رشد كودك، دندان‌ها با فشار زبان و لب به جایگاه و فضای مناسب خود هدایت می‌شوند. اما برای تشخیص دقیق‌تر به والدین پیشنهاد می‌كنم برای بررسی نرمال بودن یا غیرنرمال بودن چینش دندان‌های فرزندشان دست كم یك بار در 8 سالگی او را نزد متخصص ارتودنسی ببرند تا از عدم‌وجود هرگونه اختلال یا ناهنجاری دندانی، فكی، عضلانی یا عادتی مطمئن شوند.

آیا ارتودنسی برای افرادی كه لثه‌های بلند دارند و هنگام خندیدن علاوه بر دندان‌ها، لثه‌های آنها نیز نمایان می‌شود، درمانی دارد؟

به این نوع از لبخندها «gummy smile» می‌گویند. در ایران افراد زیادی هستند كه از این مسئله نارضایتی دارند. برای درمان این نوع از ناهنجاری‌ها، شیوه‌های مختلفی وجود دارد كه از میان آنها می‌توان به لیزر لثه، استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی یا تزریق بوتاكس روی لب بالایی اشاره كرد. گاهی با یكی از این روش‌ها مشكل بیمار برطرف می‌شود و گاهی لازم است هر 3 شیوه برای او اجرا شود. در این حالت نیز بیمار می‌تواند در مدت زمان كوتاهی با این ناهنجاری خداحافظی كند و لبخندی زیبا داشته باشد.