سند مالکیت «باغ قلهک» کجاست؟

دکتر حقانی: ممکن است آقای حائری به خاطر کهولت سن جای دقیق سند یاد شده در حافظه شان نمانده باشد. در حال حاضر هم من فکر می کنم این سند در جای دیگری در محل مرکز اسناد مجلس موجود است.

به گزارش فردا، بیان اظهاراتی از سوی عبدالحسین حائری رئیس اسبق کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی درباره یک سند تاریخی طی چند روز گذشته بازتاب ها و واکنش هایی را بدنبال داشته است.

حائری در مراسمی از وجود سند «اجاره نامه» باغ قلهک در مرکز اسناد مجلس خبر داد که ثابت می کند این باغ متعلق به ایران بوده و به صورت اجاره ای در اختیار سفارت انگلیس قرارداده شده است. این سند در کنار سایر اسناد موجود درباره باغ قلهک می تواند تکمیل کننده ادعای حقوقی ایران مبنی بر مالکیت بر باغ قلهک و نقض کننده ادعاهای دولت انگلیس باشد.

اما حائری در همین مراسم خبر داده که هر چه دنبال پاکت حاوی این سند را در صندوق های مرکز اسناد مجلس گشته چیزی را پیدا نکرده است. بنابراین این پرسش مطرح است که آیا این سخن به معنای مفقود شدن سند مهم تاریخی در مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی است ؟

در حقیقت اعلام این خبر دو زاویه تحلیل و بررسی دارد یکی وجود یک سند تاریخی مهم درباره باغ قلهک و دیگری مفقود شدن آن. آیا احتمال گم شدن اسنادی به این مهمی در مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی وجود دارد؟

دکتر موسی فقیه حقانی از پژوهشگران بنام تاریخ معاصر در همین باره به خبرنگار ما گفت: آقای حائری چند سالی است که در مرکز اسناد مجلس حضور ندارند و سن و سالشان بالا رفته است. ممکن است به خاطر کهولت سن جای دقیق سند یاد شده در حافظه شان نمانده باشد.

وی افزود: چند سال پیش  چنین ادعایی درباره سند « توبه نامه باب» از طرف آقای حائری مطرح و اعلام شد که این سند گم شده و وجود ندارد. اما با بررسی های دقیق تر معلوم شد که توبه نامه باب موجود است و گم نشده است. در حال حاضر هم من فکر می کنم سند متعلق به اجاره باغ قلهک به انگلیسی ها در جای دیگری در محل مرکز اسناد مجلس موجود است.

دکتر حقانی در پاسخ به این گمانه بدبینانه که آیا احتمال نفوذ و احیانا ناپدید کردن یا ربودن سند یاد شده وجود دارد؟ گفت: بعید می دانم. با توجه به شناخت و همکاری که با مرکز اسناد مجلس داشته ام و اطلاعی که از نحوه نگهداری اسناد در این مرکز دارم، چنین گمانه ای را بعید می دانم.

این پژوهشگر و محقق تاریخ در پاسخ به این سوال که آیا در صورت گم شدن این سند، به اصل ماجرا یعنی مالکیت ایران بر باغ قلهک خللی وارد می شود؟ تصریح کرد: به هیچ وجه. این تنها سندی نیست که مالکیت ایران را نشان می دهد. اسناد دیگری هستند که این حقانیت را نشان می دهند.

او ادامه داد: باغ قلهک از ابتدای خلقت که در اختیار انگلیسی ها نبوده است! در دوره قاجار به هر دلیلی این باغ که متعلق به ایران است، در اختیار انگلیسی ها گذاشته شده و حالا هم ملت و دولت ایران اجازه دارند ملک خود را بازپس گیرند.

توضیحات رئیس مرکز اسناد مجلس

علی ططری رئیس مرکز اسناد مجلس هم در همین باره طی گفتگویی با خبرنگار ما توضیح داد که هر چند در طول مدیریت و حضور خود در مرکز اسناد مجلس چنین سندی را ندیده، اما آقای حائری هم مطمئنا بدون سند و مدرک سخن نمی گویند.

ططری افزود: در 12 سالی که من عهده دار این مسئولیت بوده ام بارها اتفاق افتاده که بحث هایی درباره برخی اسناد مطرح می شود اما اصل این اسناد وجود خارجی ندارد. مثل وصیت نامه مظفر بقایی که هر ازگاهی مطرح می شود ولی ما هر چه جستجو کردیم چنین وصیت نامه ای را نیافتیم.

او برای نمونه به سند فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه اشاره کرد و گفت: اصل این فرمان را ما در اختیار نداریم و تنها تصاویر و رونوشت هایی از آن موجود است. از این دست اسناد زیاد است که حرف و حدیث هایی درباره آنها زده می شود اما اصل آنها موجود نیست.

ططری درباره اظهارات حائری و سند اجاره باغ قلهک افزود: فرمایشات آقای حائری خودش سند است و حتما ایشان این سند را جایی دیده اند که آن را مطرح کرده اند. اما ممکن است مثلا سند یاد شده را در دست مجموعه داران و یا جایی دیگر دیده باشند ولی دباره جزئیات آدرس محل نگهداری دقیق نباشند یا از خاطره شان رفته باشد.

وی ادامه داد: اما با اطمینان کامل می گویم که چنین سندی در مرکز اسناد مجلس وجود ندارد و من و همکارانم در طول چند سال گذشته اصلا به چنین سندی برخورد نکرده ایم. شاید این سند در مخازن نسخ خطی نگهداری می شده که ما اطلاعی از آن نداریم.

رئیس مرکز اسناد مجلس درباره امکان خروج اسناد از این مرکز هم تاکید کرد: با توجه به آئین نامه ها و ضوابط موجود این امکان وجود ندارد. چون ما اصل اسناد را به هیچ وجه در اختیار پژوهشگران و حتی نمایندگان مجلس قرار نمی دهیم و تنها اسکن و تصاویر اسناد را به نمایش می گذاریم.

گفتنی است پیش از این روابط عمومی کتابخانه و مرکز اسناد مجل هم طی اطلاعیه ای در این باره خاطرنشان کرده است؛ «طبق اعلام بخش خطی این کتابخانه به اطّلاع می‌رساند، فارغ از اینکه اساساً سند مورد اشاره استاد عبدالحسین حائری در کتابخانه مجلس نگهداری می‌شده است یا خیر، طبق بررسی‌های دقیق صورت گرفته لااقل طیّ ۱۵-۲۰سال اخیر هیچ کس سند مذکور را در کتابخانه مجلس مشاهده نکرده و در دفا‌تر ثبت نیز نشانی از آن موجود نیست. بنابراین فقدان احتمالی سند مذکور مربوط به دورانی است که خود جناب استاد مسئولیت را به عهده داشته‌ا‌ند. کتابخانه مفتخر است از وجود کارمندان دلسوز و امین بهره‌مند است که همواره با جان و دل از این گنجینه ارزشمند مراقبت کرده و خواهند کرد.»

به هر روی باید به بررسی این امر پرداخت سندی به این مهمی که می تواند دست بالای ایران در منازعه با انگلیس تضمین کند اکنون کجاست و این میراث تاریخی در چه شرایطی نگهداری می شود. بی شک حراست و حفاظت از اسنادی اینچنین مهم،تضمین کننده منافع ملی ماست و نباید وجود انها با اما و اگرهایی از این دست مواجه شود.