سياست خارجي تركيه پس از روي كارآمدن اسلامگرايان در اين كشور شاهد تغييراتي بود. تركيه تلاش كرد نسبت به گذشته نقش فعالتري در شرق و به ويژه كشورهاي اسلامي بازي كند.از سويي تحولات اخير در خاورميانه و شمال آفريقا نيز زمينهاي ايجاد كرد تا هر يك از كشورها به نوعي در آن نقشآفريني كنند. در اين ميان رفتار دولت تركيه در قبال تحولات منطقه ابهاماتي را ايجاد كرد و بعضا انتقادات برخي كشورها را برانگيخته است.سرويس سياسي خارجي خبرگزاري دانشجويان ايران در همين راستا گفتوگويي با منوچهر متكي ـ وزير پيشين امور خارجه كشورمان ـ انجام داده است.متكي در نيمه دهه 1980 سفير جمهوري اسلامي ايران در ترکيه بود. در دوره وزارتش بر دستگاه ديپلماسي كشورمان، روابط ايران و تركيه شاهد دوران اوج خود بود و تركيه توانست در عرصههاي مهمي از سياست خارجي ايران نقشآفرينيهاي مثبتي نشان دهد.زماني كه متكي از وزارت خارجه رفت، وزير خارجه تركيه اولين فردي بود كه در تماسي با متكي "از نقش موثر وي در ارتقاء روابط تهران و آنکارا " تقدير كرد و گفت: "شناخت شما از ترکيه و روابط مقامات عالي ترکيه با جنابعالي در تعميق اعتماد و تحکيم همکاريها نه تنها در روابط دوجانبه بلکه در مسائل منطقهيي و موضوعات بينالمللي کارساز بوده است."منوچهر متكي در گفتوگو با ايسنا، با بيان اين که بازخواني پرونده ترکيه به عنوان يک کشور بزرگ اسلامي در منطقه و همسايه ايران در سه دهه گذشته اهميت زيادي دارد خاطرنشان کرد: سه دهه پيش و در سال 1980 در ترکيه آخرين کودتاي نظامي توسط ژنرال کنعان اورن و در راستاي کودتاهاي قبلي (که هر 10 سال يکبار به منظور تثبيت نظام لاييک و سکولاريستي آتاتورک در ترکيه انجام ميشد)، مديريت کشور را در پي تحولات جديد در منطقه به ويژه تحول عظيم انقلاب اسلامي در ايران (1979) و امضاي موافقت نامه ننگين کمپ ديويد (1979) به دست گرفت.
او افزود: تورگوت اوزال که يک اقتصاددان تکنوکرات و از لحاظ سياسي ليبرال بود با خانهنشين شدن سياستمداران قديمي ترکيه از جمله سليمان دميرل، نجمالدين اربکان و بولنت اجويت توسط کودتاگران که از فعاليت سياسي منع شده بودند، با سازماندهي حزب آناوطن (مام ميهن) در انتخابات مجلس پيروز شد و به عنوان نخستوزير، کابينه اش را تشکيل داد. با وجود فضاي امنيتي کشور که توسط نظاميان ايجاد شده بود، اوزال در رويکردي هدايت شده چهرههايي اسلامگرا چون کاظم اکساي و محمد کچهجيلر را در کابينهاش به کار گرفت و خود نيز با وجود برخورد خشن نظاميان با اسلامگرايان رفتاري مسالمتجويانه با آنان داشت.
متکي ادامه داد: مردم مسلمان ترکيه که تفکرات ديکته شده غرب توسط آتاتورک را نپذيرفتند و اعتقادات عميق اسلامي آنان همواره نکته مکث و ترديدي از سوي غرب در نگاه به اين کشور بود، اين بار با بهرهگيري از تجربه گرانسنگ ملت مسلمان ايران به سازماندهي جديدي در ميان اقشار مختلف به ويژه جوانان پرداختند. حجاب به نمادي در مبارزه عليه لاييسم و نظام سکولار آتاتورک تبديل شد. بازار انتشارات اسلامي گرم و تجمعات بعضا دهها هزار نفره جوانان متدين و مصمم ترکيه در طول سال هاي 1980 از تحولاتي جدي در آيندهاي نزديک خبر ميداد.
وزير پيشين امور خارجه کشورمان اين پرسش را که چرا مرزبانان نظام لاييک ترکيه با وجود نگراني از رشد اسلامگرايي در اين کشور قادر به تحميل کودتاي ديگري در سررسيد 10ساله آن نشدند و مهمتر اين که چگونه اسلامگرايان در انتخابات محلي (شهرداريها) و متعاقب آن در انتخابات مجلس پيروز و دولت مورد قبول خود به نخستوزيري مرحوم اربکان را تشکيل دادند را کليد واژه و رمزگشاي تحولات سه دهه گذشته ترکيه دانست.
وي اظهار كرد: اگرچه آمريکاييها شرايط جديد ترکيه در نيمه دهه 1990 را برنتافتند و به علت نگراني جدي از مواضع دولت اسلامگراي نجم الدين اربکان به ويژه در مقابله با منافع نامشروع صهيونيزم جهاني، بالاخره با جنگ رواني ـ تبليغاتي و از طريق عوامل خود دولت وي را ساقط كردند، اما بيداري اسلامي و مسلمانان ترکيه راه خود را يافته بودند و تنها چند سال بعد موفق شدند شاگردان اربکان را اين بار در «حزب عدالت و توسعه» به رهبري «رجب طيب اردوغان» به پيروزي برسانند و اينک ترکيه يک دهه با مديريت جديد را پشت سر گذاشته است.
در سايه بيداري اسلامي تركيه به كشوري تاثيرگذار تبديل شد
اين ديپلمات پيشين كشورمان افزود: جايگاه ترکيه در 10 سال گذشته واقعا متحول شده است. کشوري که در دوران جنگ سرد تنها به عنوان کمربند امنيتي براي منافع غرب ارزيابي ميشد، کشوري که دولتهايش همانند رژيم شاه در ايران بايد حامي سياستها و منافع نامشروع رژيم صهيونيستي در خاورميانه به دستور آمريکا باشد، در سايه بيداري اسلامي به کشوري تاثيرگذار در منطقه، جهان اسلام و تا حدودي بينالملل تبديل شد، براي اولينبار درخواست ميزباني سران سازمان کنفرانس اسلامي را مطرح كرد و در مسائل منطقهيي مانند عراق، افغانستان و يا موضوع هستهيي ايران وارد شد. اين يک ترکيه جديد است که بايد هم توسط ديگران و هم از سوي رهبران کنوني ترکيه بازشناسي شود تا بتوان ارزيابي درستي از چرايي و چگونگي تحولات عميق و زيربنايي جامعه امروز ترکيه پيدا کرد.
او يادآور شد: بديهي بود که جمهوري اسلامي ايران از اين بالندگي ترکيه در سياستهاي داخلي و منطقهيي که در پرتو بيداري و خواست ملت مسلمان و همسايهاش پديدار شد حمايت و استقبال کند. ترکيهاي که رييسجمهور کودتاگرش در دهه 1980 در سفرش به ارزروم ، خطاب به زنان ميگفت حجابتان را برداريد زيرا غربيها فکر ميکنند شما به خاطر زشت بودن حجاب ميپوشيد! در دوره جديد به کشوري تبديل شده است که همسران رييسجمهور، نخستوزير و وزير خارجهاش محجبه هستند كه اين موضوع حاوي پيام بسيار مهمي است.
مديران امروز ترکيه موقعيت پديدار شده را حفظ کنند
متکي با بيان اين که ملت عزيز ترکيه صلاحيت و قابليت چنين جايگاهي را دارد، تاکيد کرد: مديران امروز ترکيه بايد اين موقعيت پديدار شده را حفظ و از آن حراست کنند. مهم است که ترکيه اين بالندگي و تاثيرگزاري در مسائل منطقهيي را احساس کند. ما و ترکيه پيرامون مسائل مهم منطقهيي مانند افغانستان، عراق، قرهباغ، لبنان و موضوعاتي چون فنآوري هستهيي و نيز تحولات ماههاي اخير در جهان عرب چه در سطح دوجانبه و چه در قالب کار گروههاي منطقهيي تبادل نظر و همکاريهاي خوبي داشتيم.
وي با اشاره به موج بيداري اسلامي در کشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا خاطرنشان کرد: بيداري اسلامي و قيامهايي که در منطقه پديدار شد آن چنان پرشتاب، گسترده و عميق بود که هنوز هم پس از گذشت حدود 8 ماه بسياري نتوانستند اين تحولات را رمزگشايي و چرايي پيدايش آن را تحليل کنند. برخي هم که به تحليلهايي دست يافتهاند نميتوانند باور کنند که حرکت خودجوش مردمي به واسطه لبريز شدن صبر ملتهايي بوده است که حداقل سه دهه گذشته را با يك ظلم رو به تزايد پشت سر گذاشتند.
مردم منطقه نخستين و محوريترين نقشآفرين تحولات هستند
سفير سالهاي دور كشورمان در تركيه با بيان اين که ما بايد نقشآفرينان و بازيگران مستقيم و غيرمستقيم را در اين صحنه شناسايي کنيم، نخستين و محوريترين نقشآفرين اين تحولات را مردم منطقه دانست و توضيح داد: ملتهاي مسلمان حوزه عربي در عصياني بيسابقه به مناسبات ظالمانه حاکم و ذلتپذيري حکمرانانشان در برابر اسراييل و آمريکا خالق چنين صحنههاي با شکوه، تاريخي و الهامبخش شدهاند.
وزير پيشين امور خارجه کشورمان اظهار كرد: نقشآفرينان دوم در مقابل مردم، حکومتهاي اين کشورها هستند که رفتارشان نسبت به اين تحولات بسيار قابل توجه است. آنان در ابتدا اين تحولات را جدي نگرفتند سپس سعي کردند به روشهاي معمول و سنتي با آن برخورد و اعتراضات را سرکوب کنند و وقتي نتيجه نگرفتند، دست به دامن اربابانشان شدند.
غرب به شدت نگران از دست دادن عوامل سرسپردهاش در منطقه است
او با اشاره به علل تحولات کشورهاي ليبي، مصر، يمن و بحرين گفت: دسته سوم بازيگران و به عبارت درستتر «مداخلهگران» در اين تحولات، غرب يعني آمريکا و اروپا بودند. آنها هم در ابتدا تصوير روشني از اين قيامها نداشتند. برخوردهاي متفاوت و مواضع متضادشان در هفتههاي آغازين اين قيامها نشان ميدهد که سراسيمه و مبهوت هستند. غرب به شدت نگران از دست دادن عوامل سرسپرده خود در اين کشورها و از آن مهمتر روي کارآمدن نظامهاي جديدي براساس خواست و اراده ملتها که قطعا مطلوب آنها نخواهد بود، است.
تعامل غرب در برخورد با قيامها در منطقه چندگانه و منافقانه بود
متکي افزود: مشکل غرب اين بود که نميدانست چگونه وارد معرکه شود. بعد از گذشت حدود يک ماه از موج قيامها در تونس، مصر، بحرين، يمن و رسيدن آن به ليبي، غرب فرصت را مناسب شمرده و با درگير كردن شوراي امنيت سازمان ملل شرايط را براي دخالتهاي خود بر اساس استراتژي مشخصي فراهم کردند. اين استراتژي بر ويراني زيرساختهاي اقتصادي و نظامي ليبي از يکسو، مراقبت در هدف قرار ندادن قذافي و نزديکان خانوادگي و نظامي او از سوي ديگر و در نهايت در طولاني کردن پروسه سقوط قذافي و وابسته کردن رهبران مخالفان استوار بود. البته تعامل غرب در برخورد با اين قيامها در منطقه متفاوت، چندگانه و منافقانه بود وآن چه براي آنان هيچ اهميتي نداشت منافع و خواست ملتها بود.
برخي بازيگران منطقهيي در صفحه شطرنج آمريکا حرکت ميکنند
او از اتحاديه عرب، شوراي همکاري خليجفارس، اتحاديه آفريقا و کشورهايي چون ترکيه، عربستان و قطر به عنوان بازيگران منطقهيي در اين تحولات نام برد و افزود: غير از اتحاديه آفريقا که نقش بسيار کمرنگي داشته است، ساير بازيگران منطقهيي در صفحه طراحي شده شطرنج آمريکا حرکت ميکنند. به عنوان مثال عمرو موسي ـ دبيرکل اتحاديه عرب ـ درخواست تصويب قطعنامه و حمله به ليبي را ميدهد و البته استراتژي ناتو در اين عمليات که هنوز هم ادامه دارد را پيشتر تشريح کردم. وزير امور خارجه انگليس بعد از بمباران ناتو در مصاحبهاي اظهار كرد که قذافي هدف بمبارانهاي ما نيست! هم اينک نيز که قذافي پس از سقوط، از سياست صدام در دامن زدن به ناامني از طريق انفجارات و تخريب استفاده ميکند، غرب از اين فرصت براي فشار به رهبران مخالفان در تحميل مطالباتش بهره ميجويد.
لشکرکشي عربستان به بحرين خلاف موازين بينالمللي است
وزير خارجه پيشين كشورمان عملکرد شوراي همکاري خليجفارس در تحولات منطقه را مداخلهجويانه، سرکوبگرايانه عليه مردم اين کشورها و کمک به حفظ حکومتهاي مورد اعتراض ملتهايشان دانست و تصريح كرد: طرح شوراي همکاري خليجفارس براي يمن بياعتنايي به خشم خروشان ميليوني مردم اين کشور و فشار به آنان براي پذيرش عروسک خيمه شببازي حکومت علي عبدالله يعني معاون او به عنوان جانشين بود. شوراي همکاري خليج فارس در جنايتهاي آلخليفه يعني شکنجههاي قرون وسطايي و شهادت جوانان، زنان و مرداني که حقوق اوليه خود را مسالمتجويانه مطالبه کردهاند شريک است. همچنين لشکرکشي شوراي همکاري خليج فارس به فرماندهي نظاميان عربستان سعودي براي سرکوب ملت بحرين برخلاف موازين و مقررات بينالمللي است.
نقش عربستان، ترکيه و قطر در تحولات منطقه به شدت سوالبرانگيز است
متکي نقش کشورهاي عربستان، ترکيه و قطر در تحولات منطقه را به شدت مشکوک و سوالبرانگيز دانست و اظهار كرد: عربستان بايد پاسخگوي اقدامات ضدمردمي خود در قبال ملتهاي تونس، مصر، بحرين، يمن و با رويکردي متفاوت در سوريه باشد. اقدامات سعوديها که با هدف ايجاد رعب در دل اکثريت مردم اين سرزمين (حجاز) که مخالف جو خفقان و ديکتاتوري حاکم هستند و نيز کمک سياسي و نظامي براي روي کار ماندن حکمرانان جائر در آن کشورها صورت ميپذيرد، هرگز از ذهن اين ملتها پاک نخواهد شد و به تعبير مقام معظم رهبري منفور ملتهاي منطقه خواهد شد.
دولت قطر در قبال عملكردش بايد به افکار عمومي منطقه توضيح دهد
متكي خاطرنشان كرد: قطر که دقيقا در يک چارچوب و ماموريت تعريف شده از سوي بازيگران خارج منطقهيي و جالبتر با هزينه درآمدهاي کلان حاصل از فروش گاز استخراج شده از ذخاير مشترک با جمهوري اسلامي ايران در حوزه پارس جنوبي و شمالي به نقشآفرينيهاي منطقهيي به صورت نيابتي روي آورده است، بعد از کمک به تحقق پروژه تجزيه جنوب سودان با همراهي کويت و امارات متحده عربي، اينک در اجراي نقشه راه آمريکا و اسراييل در رويارويي با انقلابهاي منطقه به عنوان يک پيمانکار وارد عمل شده است. از همراهي نظامي با ناتو در ليبي تا مشارکت در کشتار مردم بحرين و ازحمايت از جنايات علي عبدالله صالح در يمن تا بازيهاي مرموز و مشکوک عليه دولت ضداسراييلي و ضدغربي سوريه زنجيرهاي از عملکرد دولت قطر را تشکيل ميدهد که بايد به افکار عمومي منطقه توضيح دهد.
وزير امور خارجه پيشين کشورمان با بيان اين که در منطقه بايد از دو کشور غيرعرب اما مهم يعني جمهوري اسلامي ايران و ترکيه نام برد، وي ارتباط و نسبت ايران با بيداري اسلامي در خاورميانه و شمال آفريقا را در سه محور الهامبخشي، دخالت نكردن ميداني و تحليل مواضع جمهوري اسلامي ايران مورد بررسي قرار داد.
او در تحليل موضوع الهامبخشي ايران در تحولات منطقه گفت: انقلاب اسلامي و آموزههاي امام خميني (ره) چونان شجره طيبهاي بود که بر اصل ثابت آن شاخههاي فراواني در اين سوي و آن سوي جهان روييد. دميدن آگاهي و شکلگيري و تقويت تدريجي مقاومت براي مطالبات به حق و ايستادگي در برابر بيعدالتي محصول اين الهامبخشي بود.
متهم کردن ايران به دخالت در کشورها، کمکي به شيوخ منطقه نميکند
متكي در ادامه با بيان اين كه ايران هيچ دخالت عملياتي، اجرايي و ميداني در شروع و ادامه قيامهاي مردمي منطقه نداشته است، تاكيد كرد: اساسا يکي از ويژگيها و شاخصهاي ممتاز اين حرکت عظيم، استقلال و وابسته نبودن آن به خارج و مسالمتجويانه بودن آن است. تبليغات برخي از شيوخ منطقه در متهم کردن جمهوري اسلامي ايران به دخالت در اين کشورها کمکي به آنان و اربابان غربي آنها نميکند. اين ادعاهاي اتهامي نشانگر نگراني آنان از شرايط داخلي و مردم خود از يکسو و محق جلوه دادن خود براي دخالت تخريبي عليه مردم از جمله در يمن و بحرين است.
آیت الله خامنه ای در جایگاه رهبری جهان اسلام
وي در توضيح مواضع جمهوري اسلامي درباره تحولات اخير در منطقه گفت: در اينباره سخن براي گفتن بسيار است. به اختصار مواضع ايران را ميتوان در سه سطح رهبري، مردم و دولت بررسي كرد. موضع مقام معظم رهبري که در بيانات صريح و شفاف ايشان از نخستين روزهاي بروز اين قيامها قابل فهم است، دقيق، کارشناسانه، آسيبشناسي منطبق بر آخرين اطلاعات و تحولات ميداني و از جايگاهي خيرخواهانه در جهت خواست و منافع مردم است. سخنراني جامع ايشان در گشايش گردهمايي اخير بيداري اسلامي در تهران نشانگر قطعيت به ثمر رسيدن اين خيزشهاي الهي و مردمي از يکسو و هشدارهاي لازم براي مقابله با فتنهها و انحرافات رنگارنگ دشمنان است.
اين ديپلمات پيشين كشورمان اضافه كرد: به اعتقاد من مواضع انديشمندانه، مسوولانه و قاطع مقام معظم رهبري در دو جنگ 33 و 22 روزه رژيم صهيونيستي عليه لبنان و غزه به نفع مقاومت و حماس و حمايت صميمانه وجدي ايشان از مطالبات منطقي و به حق ملل مسلمان منطقه در قيامهاي اخير عليه مناسبات ظالمانه حاکم، زمينههاي لازم را براي شناسايي ايشان در جايگاه رهبري جهان اسلام فراهم کرده است.
متكي تصريح كرد: موضع اقشار مختلف مردم کشورمان در هشت ماه گذشته نيز نشاندهنده حمايت آنان از ملتهاي مظلوم و بهپا خاسته است. آنان در هر فرصت و مناسبتي در دانشگاهها، همايشها و ميزگردها، مقالات رسانهها و نمازهاي جمعه اين حمايت را به نمايش گذاشتهاند.
چرا دستگاه ديپلماسي ايران در ورطه بياقدامي افتاد؟
وي اضافه كرد: اما تعامل مسوولان اجرايي کشور در ارتباط با بيداري اسلامي و انقلابهاي منطقه، عموما ديرهنگام، مبهم و بعضا غيرقابل دفاع است. دستگاه ديپلماسي ما در ابتداي اين تحولات دچار بيتحليلي شد که با توجه به شتاب وگستره اين قيامها، شايد جاي خردهگيري نباشد. اما در پي مواضع صريح رهبري انقلاب و در طول هشتماه گذشته، بياقدامي در اين عرصه نيازمند توضيح به ملت و افکار عمومي است. برخي از کساني که در دولت از جايگاه آمرانه به وزارت امور خارجه برخوردارند بايد پاسخ دهند با کدام بررسي کارشناسانه و تحليل ميداني و يا اطلاعات قابل استناد خيزش عظيم و زلال ملتهاي منطقه را طراحي آمريکايي ميدانند؟! که بر اساس آن دستگاه ديپلماسي را به ورطه بياقدامي سوق دادهاند.
رهبران ترکيه دچار يک اشتباه تحليل و محاسبه شدهاند
وزير پيشين امور خارجه در ادامه به بررسي نقش ترکيه به عنوان ديگر بازيگر غيرعرب منطقهيي پرداخت و گفت: ترکيه در آغاز قيامهاي مردمي و مشاهده خروش توفنده ملل منطقه آن چنان به وجد آمده بود که اردوغان در اوجگيري قيام مردم مظلوم بحرين و به خاک و خون کشيده شدن آنان در ميدان لوءلوء (شهدا) در مراسمي در استانبول از عاشورا و قيام کربلا سخن گفت. در تحولات ماههاي نخستين مصر نيز تعامل ترکيه به گونهاي است که تلقي افکار عمومي آن است که رهبران ترکيه در کنار ملت بزرگ مصر و مطالباتشان قرار دارند و وزير امور خارجه و نخستوزير ترکيه تورهاي منطقهيي و خارج از منطقهشان را تشديد کردند.
او ادامه داد: اما مدتي است شاهد رکود در ديپلماسي ترکيه هستيم. ناگهان ترکيه تمام قد در کنار ناتو قرار ميگيرد و سخني از حمايت ترکيه از بيداري اسلامي شنيده نميشود؛ همچنين تبادل نظر آمريکاييها و اروپاييها با ترکيه و مشورتهاي ترکيه با جريان ارتجاعي منطقه به پيشقراولي پادشاه عربستان افزايش مييابد.
به اعتقاد متکي بررسي سياست خارجي ترکيه در ماههاي اخير نشان ميدهد که رهبران ترکيه دچار يک اشتباه تحليل و محاسبه شده و قدم در بازي خطرناکي نهادهاند.
وي اظهار كرد: دولت کنوني ترکيه چنان چه مسير خود را که آشکارا با القائات آمريکا و وعدههاي مرتجعان منطقه پاي در آن نهاده است را تصحيح نکند، نه تنها در افکار عمومي جهان اسلام بلکه نزد مردم خويش در ترکيه نيز دچار مشکل جدي خواهد شد.
ترکيه نبايد شريک ناتو در تخريب ليبي شود
متکي در ادامه به اشتباهات راهبردي ترکيه پرداخت و نخستين اشتباه راهبردي دولت ترکيه را قرار گرفتن اين کشور در کنار ناتو خواند و گفت: ترکيه نبايد شريک ناتو در تخريب زيرساختها و خسارتهاي چند ميليارد دلاري اين کشور شود. اردوغان ميبايست متوجه شود که هدف آمريکا و ناتو ساقط کردن قذافي از طريق بمباران نيست. آنها در پشت پرده و از طريق فشار به رهبران مخالفان در حقيقت به دنبال چينشهاي سياسي و قراردادهاي نفتي و نظامي در دوره بعد از قذافي بودند. و اين همان نکتهاي است که مقام معظم رهبري به کرات در بيانات خود بدان هشدار دادهاند.
تغيير موضع ترکيه در مورد بحرين فاقد هرگونه توجيهي است
متکي درباره دومين اشتباه ترکيه اظهار كرد: تغيير موضع ترکيه از حمايت جدي از مردم بحرين تا ميزباني عامل شکنجهها و کشتار آنان يعني آلخليفه در آنکارا فاقد هرگونه توجيهي است. آيا عبدالله گل ميخواست مباحث مربوط به کنفرانس مبارزه با تروريزم را که آمريکا و بحرين نيز عضو آن هستند را مرور کنند؟!
چرا ترکيه در کنار عربستان و قطر قرار گرفته است؟
وزير پيشين امور خارجه کشورمان سومين اشتباه ترکيه را قرار گرفتن اين كشور در کنار عربستان و قطر که در کشتار مردم بحرين شرکت داشته و هماينک نيز در مقابله با مردم يمن از ديکتاتور اين کشور حمايت ميکنند دانست و افزود: آيا رهبران ترکيه ميخواهند الگوي حکومتي و دمکراسي پادشاهي منطقه را به سوريه صادر کنند؟! البته پادشاه عربستان در نظر دارد با دعوت از پادشاهان مراکش و اردن به اجلاس شوراي همکاري خليج فارس و عضويت آنان در اين شورا اتحاديه شاهنشاهي در جهان عرب را پايهريزي كند. ترکيه بايد دريافته باشد که اقدامات اين مثلث، يک ابتکار منطقهيي نيست. يک کار گروه عملياتي است که سياستهاي آمريکا و غرب را عليه ملتهاي مسلمان با مصادره قيامهايشان بر عهده گرفته است که البته موفق نخواهد شد.
اظهارات اردوغان در مصر شکاف عميقي در باور مسلمانان نسبت به رهبران ترکيه ايجاد كرد
رييس پيشين دستگاه ديپلماسي ايران چهارمين اشتباه ترکيه را اين گونه يادآور شد: اظهارات اردوغان در مصر شکاف عميقي در باور مسلمانان منطقه و به ويژه مردم ترکيه نسبت به مباني اعتقادي و اسلامي رهبران کنوني ترکيه ايجاد كرد. اردوغان و همفکران او در دولت وحزب عدالت و توسعه بايد چگونگي روي کار آمدن خود در ترکيه را بازخواني کنند.آيا اردوغان آماده است به مردم ترکيه بگويد که حاصل دهها سال مبارزات آنها عليه نظام اسلامستيز لاييک در ترکيه بازگشت دوباره به قانون اساسي و حکمراني سکولار خواهد بود؟ البته ايشان پاسخ مطالب خويش در مصر را از جوانان غيور مصري و احزاب مسلمان آن کشور شنيدند.
تركيه بايد در مورد برگزاري اجلاس معارضان سوريه پاسخگو باشد
متكي در بيان پنجمين اشتباه راهبردي ترکيه گفت: رهبران ترکيه بايد پاسخ دهند آناني که در قيامهاي ملل مسلمان و مظلوم منطقه از تونس تا بحرين هيچ دفاعي از آنان نميکنند، چه شده است که در سوريه با اتخاذ حادترين مواضع عليه بشار اسد داعيه دفاع از مردم سوريه را مطرح ميکنند. ترکيه در اوجگيري قيام ميليوني مردم در کشورهاي تونس، مصر، بحرين، يمن، ليبي و متعاقبا اردن، عربستان و مراکش هرگز مخالفان حکومت اين کشورها را به استانبول دعوت نکرد. چه شده است در مورد سوريه حتي قبل از اين که مخالفتي جدي در سوريه شکل بگيرد، مخالفان پيشين حکومت سوريه را که سالها در کشورهاي اروپايي ساکن بودند را در کنفرانسي در استانبول گرد هم ميآورد. دستور چنين ماموريتي از کدامين مرکز قدرت صادر شده بود؟
اين ديپلمات پيشين كشورمان با طرح اين سوال كه عربستان و قطر با چه هدفي در کنار ترکيه پول، سلاح و رسانههاي خود به ويژه الجزيره و العربيه را عليه سوريه بهکار گرفتهاند؟ خاطرنشان كرد: آيا واقعا اين اقدامات در دفاع از مردم سوريه است؟! به اعتقاد من دولت سوريه با توجه صادقانه به مطالبات واقعي مردم و عملي کردن اصلاحات مطرح شده از يکسو و ايستادگي در برابر مداخلات خارجي از سوي ديگر ميتواند از بحران پيشروي عبور کند، مردم خود را شادمان و دشمنانش به ويژه آمريکا و صهيونيستها را مايوس كند. در اين صورت روسياهي براي رهبران ترکيه و ديگر اعضاي اين کار گروه خواهد ماند.
اقدام نمايشي در اخراج سفير رژيم صهيونيستي
وي در ادامه بررسي اشتباهات راهبردي تركيه، به دو اقدام ديگر دولت اين کشور که در هفتههاي اخير صورت گرفته است پرداخت که آنها را قابل توجه و تامل خواند.
متکي نخستين مورد را اقدام نمايشي در اخراج سفير رژيم صهيونيستي دانست و گفت: مردم مسلمان ترکيه به ويژه جوانان پرشور و انقلابي آن همواره مخالف وجود سفارت اسراييل در کشورشان بوده و هستند. اينک که در کشورهاي عمده عربي مانند مصر و اردن با مطالبه جدي مردم آن براي قطع روابط با رژيم صهيونيستي مواجهيم، اقدام وزيرخارجه ترکيه به تقليل روابط سياسي از سفير به کاردار، در حقيقت فرار به جلو با هدف پيشگيري از طرح مطالبه مشابه در ترکيه است. در آيندهاي نزديک و پس از تغيير شرايط کنوني، با کمترين فشار از سوي آمريکا روابط نظامي تعليق شده، احيا و سفيران مبادله خواهند شد. دولت اسلامگراي ترکيه ميتواند براي فرار از فشار غربيان موضوع ادامه يا قطع روابط با رژيم صهيونيستي را در ترکيه به رفراندوم بگذارد و نتيجه رفراندوم از هم اکنون قابل پيشبيني است .
موافقت با استقرار سپر موشکي گامي براي استقرار موشکهاي آمريکايي در ترکيه است
او دومين مورد را موافقت با استقرار سپر موشکي در خاک ترکيه خواند و افزود: ميتوان اين اقدام در رابطه با رژيم صهيونيستي را گامي مقدماتي براي برداشتن گام اصلي يعني استقرار موشکهاي آمريکايي در ترکيه دانست. قول درآمدي که نسيه است و تحميل هزينهاي که نقد است. ترکيه در سالهاي اخير سياست به صفر رساندن (Zero Base) اختلافات با کشورهاي منطقه به ويژه همسايگان را در دستور کار ديپلماسي خود قرار داد.
او ادامه داد: وزير خارجه ترکيه يکسال پيش در بروکسل در ملاقات با من گفت ناتو از ما ميخواهد اعلام کنيم ترکيه با تهديد مواجه است و ما نپذيرفتيم. زيرا ترکيه با همه کشورهاي منطقه دوست است و با هيچ تهديدي مواجه نيست. اصرار ناتو از آن جهت بود که در صورت اعلام يک عضو به در معرض تهديد بودن ميتوانند تمهيداتي از جمله استقرار موشکي را عملياتي كنند. اکنون سوال از داود اوغلو اين است که طي يکسال گذشته چه تهديدي از سوي همسايگان براي ترکيه حادث شده است؟ البته موضوع سپر موشکي که به آمريکا و روسيه ارتباط دارد مورد نظر وتحليل من نيست، بلکه مرادم از اين اشاره توجه دادن به تغييرات راهبردي در سياست خارجي ترکيه در منطقه است.
شرطبندي روي اسب بازنده خلاف عقل است
متکي در پايان اين گفتوگو اظهار كرد: به عنوان کسي که با مردم عزيز ترکيه و بسياري از رهبران کنوني آن آشنا و سابقه طولاني دوستي و همکاري دارم ميگويم تحولات منطقه جدي است، بيداري اسلامي زيرساخت خاورميانه جديد است، رژيم صهيونيستي در منطقه و آمريکا در جهان بزرگترين طرفهاي بازنده دومينوي قيامهاي مردمي خواهند بود. بر اين اساس حتي در نگاه سوداگرانه، شرطبندي روي اسب بازنده خلاف عقل است. البته ما و شما در پيروي از دستورات اسلامي و همراهي با اراده ملتهايمان موظف به دفاع از حق و مظلومان هستيم.
گفتوگو از خبرنگار ايسنا: حميده صفامنش