حذف يارانه شير ، خطای استراتژیک

عصر ايران- در هفته اخير موضوع حذف يارانه شيرخبرساز شده است . هر چند كه برخي مسئولان در اين زمينه اظهارات ضد و نقيضي داشته اند ، اما نتيجه ماجرا اين است كه در عمل ، فروشگاه هاي عرضه كننده شير يارانه اي شير را با قيمتي بالاتر در اختيار خريداران قرار مي دهند.

درباره حذف يارانه شير از سبد غذايي خانوارها ذكر نكاتي چند لازم است، باشد كه مسئولان امر با تجديد نظر در اين تصميم ، نسل فعلي و آينده و به طور كلي كشور را از تبعات منفي اين تصميم مصون دارند :

1- موضوع طرح هدفمندي يارانه ها سياستي معقول و درست است كه عموم اقتصاد دانان و رسانه ها آن را تاييد كرده و براي اصلاح ساختار اقتصادي كشور امري مفيد و ضروري دانسته اند .

اما حمايت كلي از طرح هدفمندي يارانه ها به معناي ناديده انگاشتن يا چشم فروبستن به اشكالاتي در نحوه اجراي آن از سوي دولت نيست و حاميان طرح هدفمندي يارانه ها ، هيچ تضميمي به دولت نداده اند تا از همه اقدامات اشتباهي كه ممكن است دولت در اجراي اين طرح انجام دهد ، حمايت كنند و اتفاقا بر حاميان صادق اين طرح عظيم ملي است كه اگر در جايي ايراد و اشكالي در نحوه اجراي آن ديدند ، آن ايراد و اشكال را بيان كنند ، تا خداي ناكرده در اثر برخي سوء تدبيرها،  اين طرح عظيم ملي در اجرا به شكست نينجامد ، چرا كه شكست اين طرح ملي مي تواند ، شكستي سهمگين و كمرشكن براي همه مردم و كشور باشد.

2- همانطور كه همه مي دانيم "يارانه" به غير از اينكه نوعي عدد و رقم و به قولي آمار است ، اما از سوي ديگر ، دولت ها با پرداخت يارانه رفتارهاي مصرفي مردم را نيز كنترل مي كنند و آنها را به مصرف صحيح آنچه كه براي آنها مفيد است سوق مي دهند . مثلا در بسياري از كشورهاي دنيا با وجودي كه اقتصاد آزاد حاكم است ، اما در برخي مواد مصرفي از جمله در برخي مواد خوراكي و يا دارويي يارانه پرداخت مي شود .
در كشور ما نيز دهه هاست كه بر روي برخي اقلام مصرفي مردم يارانه پرداخت مي شود . اما طرح هدفمندي يارانه ها به درستي يارانه پرداختي بر روي كالاهاي مصرفي را حذف كرده و قيمت ها را واقعي مي كند و در عوض وجه يارانه را به صورت نقدي به مردم مي پردازد ، تا هر كس كه بيشتر مصرف مي كند نتواند بيشتر از يارانه دولتي استفاده كند.

تا اينجاي كار هيچ بحثي نيست ، اما در كشور ما از دير باز يك سياست غلط در تخصيص يارانه ها رواج داشته است و دولت ها به جاي اينكه يارانه را به كالاهاي مفيد پرداخت كنند ، آنها را بيشتر به كالاها و اقلام خوراكي اختصاص داده اند كه نه تنها مصرف زياد آن مفيد نيست بلكه براي سلامتي مضر هم مي باشد . مثلا دولت ايران از قدیم الایام يارانه را به مواد مضری همچون شكر و روغن اختصاص داده است كه در مقايسه با سرانه مصرف جهاني كشور ما يكي از كشورهايي است كه بيشترين مصرف را در اين اقلام خوراكي دارد ، در عوض ماده غذايي مفيدي چون شير كمتر مورد توجه بوده است .

حال با اجراي طرح هدفمندي يارانه ها دولت ظاهرا مي خواهد آن " تتمه پرداختي " خود بابت يارانه اين ماده خوراكي مفيد را نيز از سبد مصرف خانوارها حذف كند . به گمان ما اين سياستي مهلك و اشتباه است و دولت مي بايست كماكان به پرداخت يارانه براي اين ماده مفيد خوراكي ادامه دهد و نه تنها آن را حذف نكند بلكه سال به سال بر يارانه آن بيفزايد.

3-  نتايج تحقيقات نشان مي دهد كه با وجود پرداخت يارانه دولتي سرانه مصرف شير در ايران در مقايسه با بسياري ديگر از كشورها پايين تر است و همين امر براي سلامتي نسل فعلي و نسل هاي آينده مايه نگراني است .

دولت بايد به شير نگاهي استراتژيك داشته باشد و در سرمايه گذاري در اين بخش " خساست " به خرج ندهد چرا كه  هر چند ممکن است با حذف یارانه شیر دهها یا صدها ميليارد تومان در جيب دولت بماند، اما در سال هاي آينده بايد چندين برابر اين رقم را خرج پرداخت بيمه هاي سلامتي ، هزينه درمان بيماري ها ، جبران کاهش ضریب هوشی و مشكلات رشدي نسل های آینده و... كند.

ممكن است طرفداران ايده حذف يارانه ها از شير بگويند كه دولت مانند ديگر كالاها يارانه شير را نيز مستقيم به خانوارها پرداخت كند و خانواده ها بتوانند خود به مديريت مصرف آن بپردازند ، اما هيچ تضميمي وجود ندارد كه وقتي شير گران شد حتي اگر مبلغي نقدي بابت يارانه آن به خانوارها پرداخت شود ، اين مبلغ دقيقا صرف خريد شير شود ، چرا كه شير مثل نان جزء " قوت لايموت " مردم نيست و ظاهرا عدم مصرف آن خللي در زندگي آنها ايجاد نمي كند ، اما اثرات سوء تغذيه آن مي تواند در سال هاي آينده گريبانگير مردم شود . نا گفته نماند كه مردم ايران عموما از سوء تغذيه (و نه گرسنگي ) رنج مي برند و شیر می تواند جبران کننده بخشی از این سوء تغذیه و عوارض مهلک بعدی آن باشد.

شیر همچنین می تواند در رشد جسمی و فکری مصرف کنندگان نیز بسیار موثر باشد ؛ براي مثال ژاپني ها با يك برنامه ريزي صحيح روي تغذيه توانسته اند متوسط قد نسل جديد خود را نسبت به نسل هاي گذشته بلند تر سازند كه در اين برنامه ريزي گنجاندن شير در سبد مصرفي روزانه خانوارها يكي از موارد اساسي بوده است .

 4 - دولت محترم بايد بداند كه با حذف يارانه شير، فرهنگ رو به رشد شير كه در دهه گذشته با هزار مشكل در حال " جا افتادن " در خانوارهاي ايراني بوده است با يك وقفه اساسي روبرو مي شود كه قابل جبران نيست .

همه ما ديده ايم كه با وجودي كه تفاوت قيمت شير يارانه اي و شير آزاد رقم خيلي قابل توجهي ( در مقايسه با ديگر هزينه هاي خانوارها ) نيست ، اما صبح هنگام در سرماي زمستان و در گرماي تابستان در مقابل فروشگاه هاي عرضه شير يارانه اي دهها شهروند صف مي بندند تا موفق به خريد يك يا دو كيسه شير شوند .

 اين مساله نشان مي دهد كه براي بسياري از خانوارها ، مابه التفاوت قيمت شير يارانه اي با شير آزاد ، مهم است و خانوارها قيمت شير را در الگوي مصرف خود دخيل مي دانند .

حال اگر قيمت شير آزاد شود ممكن است بسياري از همين خانوارها انگيزه قبلي خود براي تداوم مصرف شير را نداشته باشند و قطعا در ميزان مصرف آن ريزش خواهيم داشت . همان طور كه اشاره شد هيچ تضميمي نيست كه خانوارها با وجود دريافت يارانه نقدي شير به ميزان گذشته به مصرف اين ماده مفيد ادامه دهند و اين مساله در حالي كه كشور ما نيازمند بالا بردن نمودار مصرف شير در بين خانوارها است ، زياني جبران ناپذير است.

به نظر مي رسد دولت محترم نه تنها بايد به پرداخت يارانه شير ادامه دهد ، بلكه بايد سال به سال به ميزان يارانه اين ماده خوراكي مفيد ، اضافه كند تا نسل هاي آينده از سلامتي بهتري برخوردار باشند و خلاصه كلام اينكه با ملاحظه جميع جهات بايد به اين نكته اشاره كرد كه قطع يارانه شير اگر اقدامي " خيانت " آميز نسبت به نسل كنوني و نسل هاي فردا نباشد قطعا عملي " حماقت " آميز است كه نتايج منفي آن در سال هاي آينده گريبانگير كشور و مردم خواهد شد و امیدواریم این خطای استراتژیک هر چه سریعتر جبران شود.