چرا وزیر راه نمی تواند رئیس سازمان هواپیمایی را برکنار کند؟!

عصرایران - سخن گفتن از تعدد سوانح هوایی طی یک سال گذشته این روزها میان رسانه ها زیاد شده و هر یک به فراخور اطلاعاتی که دارند بخشی از سوانح را در گزارش های خبری خود منتشر می کنند. گزارش هایی که در اغلب آنها از فرودهای اضطراری سال گذشته سخنی به میان نیامد.

به عنوان مثال سال گذشته در همین ایام و در تاریخ 26دیماه یک فروند فوکر پرواز تهران – اصفهان – کیش در اصفهان با نقص فنی مواجه و در فرودگاه این شهر هواپیما تعویض شد، سپس تنها یک روز بعد در اقدامی هیجان انگیز(!) ایرباس هما روی باند فرودگاه استکهلم یکصد متر سرسره بازی کرد و سی ام دیماه نیز بوئینگ این شرکت در مسیر تهران - چابهار پس از گذشت 80 دقیقه از برخاستن مجبور به فرود در فرودگاه مهرآباد شد.

اگرچه پیرامون سوانح هوایی در روزهای گذشته سخنان بسیاری از سوی رسانه ها و برخی کارشناسان عنوان شده و همه در تکاپوی واکاوی علل سانحه اخیر که منجر به کشته شدن 77 نفر شد، هستند اما بد نیست نگاهی بیاندازیم به گفته ها و عملکرد رضا نخجوانی که ریاست سازمان هواپیمایی کشوری را از مهر ماه 88 بر عهده دارد.

پس از آنکه به حکم حمید بهبهانی، وزیر راه و ترابری کاپیتان حسین خانلری در تاریخ 22 تیرماه سال گذشته از ریاست سازمان هواپیمایی کشوری عزل شد، ایلخانی حکم سرپرستی این سازمان را از بهبهانی دریافت کرد تا در کمتر از چندماه جای خود را به رضا نخجوانی بدهد.

فشارهای وزیر در سایه

شنیده ها در آن مقطع زمانی حاکی از فشار سید مهدی هاشمی، قائم مقام سابق وزیر راه برای تصدی این سمت توسط نخجوانی بود. عدم حضور بهبهانی در مراسم تودیع و معارفه ایلخانی و نخجوانی دلیل محکمی بود بر اینکه فرد منصوب شده ، انتخاب وزیر راه نبوده است.  ایلخانی در مصاحبه ای تمامی شنیده ها را به واقعیت بدل کرد و رسما اعلام کرد نخجوانی گزینه هاشمی بوده است.

او در ادامه سخنان جالب تری نیز گفت. ایلخانی مدعی بود وزارت راه با دو وزیر اداره می شود و دخالت های سید مهدی هاشمی تا حد زیادی اختیارات وزیر راه را سلب کرده و عملا بخش عمده ای از فعالیت ها و عزل و نصب های وزارت راه تحت نظر وزیر انجام نمی شود.

حضور رضا نخجوانی در سازمان هواپیمایی کشوری و شهرام یارمند، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای کشور به عنوان دو معاون وزیر راه که هر دو از نزدیکان سید مهدی هاشمی بودند این گمانه را تقویت می کرد که از وزارتخانه ای که وزیرش صاحب اختیار نباشد نباید توقع داشت.
به هر روی وزیر راه موفق شد شهرام یارمند را برکنار کند تا حداقل یکی از اختیارات از دست رفته را برگرداند اما در رابطه با رضا نخجوانی او هرگز نتوانست به مقصود برسد.

ورود نخجوانی به سازمان هواپیمایی مساوی شد با تغییرات مدیریتی جدیدی در این سازمان حاکمیتی که می توانست شرایط سازمان را تا مرز بحران پیش ببرد. بحرانی که به واسطه تخصصی بودن این سازمان از ابتدای امر خود را نشان نمی داد اما نتایج آن در افزایش تاخیرها و فرودهای اضطراری کاملا مشهود بود.

تغییرات به شکلی بود که برخی مدیران میانی این سازمان نظیر مدیر کل بررسی سوانح به یک باره تا سطح معاون استاندارد پرواز ارتقا یافتند. کار به اینجا ختم نشد و حتی کارشناس استاندارد پرواز در این سازمان به مدیر کل قابلیت پرواز منصوب شد و مدیرکل عزل شده به اداره گواهینامه ها کوچ کرد. نظیر این عزل و نصب ها در سازمان هواپیمایی زیاد بود که از آن جمله می توان به تغییرات گسترده در اداره استاندارد پرواز اشاره کرد که به اصطلاح کارمندان سازمان اداره استاندارد پرواز را شخم زدند!

 مجموعه این تغییرات باعث شد تا نه تنها کارشناسان نسبت به شرایط داخلی سازمان هشدار دهند بلکه مدیران این مجموعه نیز با بی ثباتی و نبود امنیت شغلی مواجه شوند.
اواخر آبان و اوایل آذر سال گذشته اما اتفاقات جالب دیگری نیز افتاد. حالا همه می دانستند نخجوانی مدیر مطلوب بهبهانی نیست و وزیر مسن راه و ترابری به دنبال فرصتی برای عزل معاون جوان خود است.

لابی در خانه ملت

زمزمه برکناری نخجوانی هربار که از سوی رسانه ها شدت می گرفت نماینده ای از مجلس شورای اسلامی به میدان می آمد از او دفاع می کرد. این موضوع آنقدر عجیب بود که این نماینده غیر عضو کمیسیون تخصصی وزارت راه و ترابری (عمران) پیشاپیش و در بدعتی جدید خواستار پاسخگویی وزیر راه در رابطه با انتصابی شده است که فرد مورد نظر منصوب نشده و حتی اعلام رسمی در این خصوص مطرح نبوده است.
دفاع از نخجوانی در حالی بود که تاخیرها و فرودهای اضطراری شدت بیشتری گرفته بود. اما برخی سیگنال ها از مجلس حکایت از یک بدعت تازه داشت. سیگنال هایی که از مجلس برای بهبهانی می رسید حاوی یک پیام روشن بود: "نخجوانی را برکنار کنی استیضاحت می کنیم!"
اما 5 بهمن سال گذشته اتفاقی افتاد که بار دیگر مدیریت هوایی کشور را به چالش کشید. توپولف 154 شرکت هواپیمایی تابان هنگام فرود روی باند فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد دچار سانحه شد که خوشبختانه کسی در این سانحه کشته نشد. این اتفاق اگرچه یکبار دیگر متولیان حمل و نقل کشور را با تنگنا مواجه کرد اما آنچه مهم بود وقایع بعد از این سانحه بود.

 ماجرای آن سیلی معروف

پس از آنکه نمایندگان مجلس خواستار پاسخگویی مسئولان شدند جلسه ای در کمیسیون عمران برگزار شد که در آن عبدالله پور، مدیرعامل تابان و نخجوانی رئیس سازمان هواپیمایی حضور داشتند. در این جلسه نخجوانی در حضور نمایندگان مجلس به صورت عبدالله پور سیلی زد و او را با الفاظ ناشایستی خطاب کرد که این امر واکنش 100 نماینده مجلس را برانگیخت. آنها در نامه ای خواستار برکناری نخجوانی شدند. نامه ای که البته هرگز پاسخی به آن داده نشد.
البته باز هم همان نماینده محترم مجلس به دفاع از نخجوانی برآمد و بار دیگر پیام تکراری عزل نخجوانی مساوی است با استیضاح به گوش بهبهانی رسید.
به هر روی زمستان سال گذشته پس از آنکه تاخیرها و فرودهای اضطراری به اوج خود رسید حجم انتقادات از بهبهانی نیز بالا گرفت .

با افزایش تنش ها ، وزیر راه و ترابری در مصاحبه ای با خبرنگاران اعلام کرد حکم عزل نخجوانی را امضا می کنم. او حتی فشارهای خارج از مجموعه برای ابقای نخجوانی را هم رد کرد و گفت: همه موافق عزل نخجوانی هستند.
با این حال گویی همان فشارهایی که بهبهانی آن را رد کرده بود باعث شدند تا نخجوانی جوان همچنان رئیس سازمان هواپیمایی کشوری باقی بماند. مردی که دانشجوی فوق لیسانس حقوق بود و در کارنامه اش هرگز هدایت هواپیمایی بالاتر از فوکر 100 را تجربه نکرده بود همچنان رئیس سازمان باقی ماند.

سال جدید و شایعه تکراری

سال جدید که شروع شد در کنار تمامی تغییراتی احتمالی وزارت راه و ترابری نامی هم از نخجوانی به میان می آمد اما گویی در کشور رسم است تا زمانی که اتفاق بدی رخ ندهد کسی به فکر تغییر نمی افتد. از وزیر راه گرفته تا رسانه ها کسی خیلی به نخجوانی و مدیریت ناصحیح او ایراد نمی گرفت.

فضا کمی آرام شده بود تا اینکه بازرسان اتحادیه اروپا خواستار ورود به ایران و بازرسی سازمان هواپیمایی شدند.
نخجوانی در اقدامی عجیب طی نامه ای به آنها موارد متعددی از اشکالات شرکت هواپیمایی ایران ایر را به اطلاع آنها رساند تا اتحادیه اروپا علاوه بر سازمان هواپیمایی کشوری خواستار بازدید از هما نیز بشوند. بازدیدی که ثمره آن ممنوعیت ورود بخش عمده ای از ناوگان این ایرلاین به فضای اتحادیه اروپا بود.

نخجوانی با این اقدام بار دیگر خود را در سیبل انتقادات قرار داد. او اما معتقد بود اگر این کار را نمی کرد ممکن بود سازمان هواپیمایی کشوری با مشکلات عدیده ای در ایکائو مواجه شود و خطری بسیار جدی نظیر خلع ید سازمان هواپیمایی صنعت هوایی کشور را تهدید کند. خطری که نتیجه آن بی اثر شدن سازمان هواپیمایی کشور در سیاست های هوایی ایران بود. با این حال ایکائو و سافا به تهران آمدند و رفتند اما اثرات این حضور ناگهانی آنها به دلیل نامه نخجوانی دامان هما را گرفت.
پس از این اتفاقات بار دیگر شایعه تغییر نخجوانی دهان به دهان گشت. شایعه ای که دیگر به خبری عادی بدل شده بود باز هم به واقعیت نرسید و نخجوانی ریاستش بر سازمان هواپیمایی را ادامه داد.

سانحه بوئینگ و بازگشایی پرونده

خوشبختانه امسال تا سانحه فرود اضطراری بوئینگ هما صنعت هوایی کشور شاهد وقایع مرگبار نبود اما پس از این سقوط ، بار دیگر تغییر نخجوانی مطرح شد. او حتی اگر به زعم خود تقصیری در این حادثه نداشته باشد می توانست و می بایست با عذرخواهی از مردم کمی از درد آنها بکاهد. دردی که مردم ما بارها آن را به دوش کشیده اند و هر بار دریغ از یک عذر خواهی!

سازمان هواپیمایی کشوری با سایر معاونت های وزارت راه بسیار متفاوت است. اگر عامه مردم نسبت به معاون پارلمانی وزیر و یا حتی مدیرعامل راه آهن حساسیتی ندارند نباید به غلط تصور کرد سازمان هواپیمایی نیز به همین شکل است. سازمان هواپیمایی کشوری در درجه اول به مدیری نیاز دارد که تخصص و تجربه کافی داشته باشد. متاسفانه رضا نخجوانی با سابقه نه چندان موفقیت امیزش در اداره کیش ایر فاقد این دو مورد است.

آرامش روانی سلب شده

همچنین آرامش روانی مدیران در سازمان هواپیمایی مولفه بسیار مهمی در افزایش کارآیی و ایمنی است. آیا مدیران این سازمان در سایه ریاست فردی که با یک بحران سیلی به صورت مدیر بخش خصوصی می زند می توانند به افزایش کارایی خود بیاندیشند یا باید به بحران های پیش رو و صورت های سرخ شده بیاندیشند؟
در همین ماجرای فرود به اصطلاح اضطراری اخیر رضا نخجوانی حتی یک اظهار نظر هم نکرد تا بر خلاف رویکردی که یک مقام مسئول دارد حتی از عذرخواهی هم پرهیز کند و با بی تفاوتی اش زخم مردم داغدار را تازه نگاه دارد. متاسفانه در سونح هوایی آنقدر رکورد داریم که نحوه برخورد هر مدیری را با چنین سانحه ای به یاد بیاوریم. هیچ یک از روسای سازمان هواپیمایی تا کنون دوران بدون سانحه را تجربه نکرده اند و از قضا هیچ کدام هم به شیوه نخجوانی خود را پشت سر وزیر راه و ترابری پنهان نکردند.

بقا مهم تر است یا جان مردم؟

شاید برای فراموش کردن تکاپوهای رسانه ای نخجوانی کمی زود باشد. پس از آنکه شایعه تغییر نخجوانی تا حد زیادی به واقعیت نزدیک شده بود او با استفاده از تمام ظرفیت های ابزاری به نام رسانه ملی خود را چنان در رسانه ها نمایش داد که گویی بهتر از او در این سمت نداریم اما حالا چه شده که راه سکوت در پیش گرفته است؟

آیا داغدار شدن مردم اهمیت کمتری از برکناری دارد که رئیس دستگاه متولی حمل و نقل هوایی حتی یکبار هم در صفحه رسانه ملی ظاهر نشد و افتخار گفت و گوی تلفنی هم نداد؟ اگرچه رسانه ملی هم در پوشش خبری این سانحه چنان ضعیف عمل کرد که صدای موافق و مخالف را درآورد اما این چیزی از قصور رئیس سازمان هواپیمایی کم نمی کند. اگرچه بنا بر این بود که اطلاع رسانی شرایط بحرانی برعهده احمد مجیدی، معاون بحران وزیر راه باشد اما نخجوانی پس از بحران نیز حاضر نشد در برابر مردم پاسخگو باشد تا شاید کمی از دردهای آنان بکاهد.

حالا نوبت وزیر راه است

بهبهانی این بار بیش از پیش باید احساس مسئولیت کند. شاید این بار او بتواند پرونده معامله های سیاسی در عزل و نصب مدیران تخصصی را در وزارت راه ببندد و مدیری با تجربه و با تخصص را راهی سازمان هواپیمایی کشوری کند تا مردم بیش از این هزینه بی تدبیری مسئولین را ندهند.

او اگر این بار هم بخواهد کج دار و مریز طی کند باید با این سوال کنار بیاید که چند حادثه دیگر لازم است تا قید تاثیر سیاست را بر تخصص بزند؟! اگرچه با اقدام برای برکناری نخجوانی بار دیگر لابی های پنهان دست به کار می شوند بهبهانی به استیضاح نزدیک می شود اما شاید لازم است بهبهانی حتی قید ادامه وزارت خود را هم بزند و پرونده عزل و نصب های سیاسی را در وزارتخانه های غیر سیاسی ببندد. انتخاب سختی است میان میز وزارت و جراحی زخمی که در وزارت راه دوباره دهان باز کرده است و البته مهم از این عزل ، منصوب کردن فردی است که شایستگی های لازم را برای تصدی ریاست سازمان بحران زنده هواپیمایی کشوری را داشته باشد.