جیمی کارتر ، کسی که محمدرضا پهلوی او را خائن خواند

ایندیپندنت در مقاله ای به بهانه مرگ کارتر، رئیس جمهور اسبق آمریکا به خیانت پیشگی او در قبال متحدش، محمد رضا پهلوی پرداخته است که گزیده ای از آن را می خوانید.

جیمی کارتر، سی‌و‌نهمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده عصر یکشنبه نهم دی‌ماه در خانه خود در ایالت جورجیا آمریکا درگذشت. او که در خانواده‌ای کشاورز در سال ۱۹۲۴ به دنیا آمد و از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱ در ایالات متحده بر مسند قدرت بود، به‌عنوان یکی از چهره‌های بحث‌برانگیز تاریخ سیاسی آمریکا شناخته می‌شود. دوران ریاست جمهوری کارتر با چالش‌های داخلی و بین‌المللی بزرگی همراه بود که مهم‌ترین آن‌ها بحران انرژی، اشغال سفارت آمریکا در تهران، و فشارهای مرتبط با جنگ سرد بود.

کارتر در سال ۱۹۷۶ به‌عنوان نامزد حزب دموکرات، پس از رقابتی سخت با جرالد فورد، رئیس‌جمهور وقت، به قدرت رسید. او با شعارهای حمایت از حقوق بشر و وعده‌هایی مبنی بر ایجاد شفافیت در دولت، اعتماد رای دهندگان آمریکایی را که هنوز به خاطر ماجرای واترگیت به جمهوری‌خواهان به سوء‌ظن می‌نگریستند، به‌دست آورد.

یکی از چالش‌های کلیدی دوران کارتر، عملکرد او در قبال تحولات سال ۵۷ ایران و انقلاب بود که به سقوط حکومت پهلوی، قدرتمندترین متحد آمریکا در منطقه، و ظهور جمهوری اسلامی منجر شد. تصمیمات او و اقداماتش تا امروز نیز موضوع بحث‌ها و انتقادات فراوان است. کارتر با شعار حمایت از حقوق بشر به قدرت رسید و تلاش کرد این رویکرد را به سیاست خارجی آمریکا نیز تعمیم دهد. محمدرضا شاه که در آن زمان با مشکلات داخلی و همچنین تهدید کمونسیسم شوروی و اقدامات گروه‌های شورشی چپ‌گرا مواجه بود، تحت فشارهای کارتر اقداماتی انجام داد که به قدرت گرفتن بیشتر چپ‌گرایان و گروه‌های انقلابی منجر شد.

هنری کیسینجر، وزیر خارجه سابق آمریکا و یکی از معماران روابط نزدیک ایران و آمریکا در دوران نیکسون و فورد، بارها سیاست‌های کارتر را در قبال شاه به چالش کشید. کیسینجر معتقد بود که کارتر درک درستی از اهمیت ایران به‌عنوان متحد استراتژیک ایالات متحده ندارد.

او در کتاب خود با عنوان «دیپلماسی» می‌نویسد: «سیاست حقوق بشری کارتر در ایران، یکی از اشتباهات تاریخی بود. او بدون توجه به شرایط منطقه‌ای، به شاه فشار آورد و باعث شد ایران، که یکی از مهم‌ترین ستون‌های سیاست آمریکا در خاورمیانه بود، سقوط کند.»
کیسینجر بارها تاکید کرده است که شاه می‌توانست با حمایت نظامی و سیاسی قاطع آمریکا، بحران را کنترل کند. او همچنین معتقد بود که سقوط شاه به افزایش نفوذ اتحاد جماهیر شوروی و بی‌ثباتی منطقه منجر شد.

هنری کیسینجر در گفتگو با نیویورک تایمز گفت: « «اگر شاه سقوط نمی‌کرد، خاورمیانه به این سطح از بی‌ثباتی نمی‌رسید. کارتر نتوانست اهمیت استراتژیک ایران را درک کند.»

محمدرضا شاه پهلوی در کتاب پاسخ به تاریخ، درباره حمایت‌های ناکافی دولت کارتر نوشت: «کارتر به من فشار آورد تا اصلاحات کنم، اما وقتی کشور دچار بحران شد، حمایتی که انتظار داشتم دریافت نکردم. این سیاست، نه تنها به ضرر من، بلکه به ضرر آمریکا و جهان بود. من انتظار داشتم که آمریکا، به‌عنوان متحد اصلی ایران، در شرایط بحرانی از من حمایت کند. اما آن‌ها به جای حمایت، فشارهایی وارد کردند که باعث تقویت مخالفان شد. این یک خیانت بود.»